Đây là một trong những thông tin nổi bật tại Thông báo số 428/TB – VPCP thông báo kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại cuộc họp về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập tại một số dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT hôm 13/10.
Xác định nguyên tắc xử lý
Theo đó, Phó Thủ tướng cho rằng, việc sớm xử lý, giải quyết các khó khăn, bất cập tại các dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức hợp đồng BOT là cần thiết để thực hiện đầy đủ trách nhiệm, nghĩa vụ của cơ quan nhà nước có thẩm quyền đối với việc tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các nhà đầu tư; khôi phục niềm tin của các nhà đầu tư trong việc thu hút đầu tư các dự án kết cấu hạ tầng giao thông vận tải; đồng thời, khơi thông nguồn vốn tín dụng từ các ngân hàng thương mại, nguồn lực xã hội tham gia các dự án PPP trong giai đoạn tới, trong điều kiện nguồn ngân sách nhà nước còn hạn chế.
“Về nguyên tắc, việc xử lý các vướng mắc, bất cập tại một số dự án BOT phải bảo đảm thống nhất, chặt chẽ, công khai, minh bạch, hài hòa lợi ích giữa các bên, nhà nước, người dân, doanh nghiệp, tuân thủ hợp đồng đã ký kết và đúng quy định pháp luật”, Phó Thủ tướng nhấn mạnh.
Phó Thủ tướng ghi nhận việc, trong thời gian vừa qua, thực hiện ý kiến chỉ đạo của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Thủ tướng Chính phủ, Bộ GTVT đã phối hợp với các địa phương, tổng hợp khó khăn, vướng mắc của các dự án BOT giao thông; đã đề xuất nguyên tắc, giải pháp tổng thể để xử lý khó khăn, bất cập đối với các dự án BOT giao thông nói chung và giải pháp cụ thể xử lý đối với 8 dự án BOT do Bộ GTVT quản lý theo 2 phương án: bổ sung vốn nhà nước tham gia để tiếp tục thực hiện hợp đồng; chấm dứt hợp đồng trước thời hạn, đồng thời bố trí vốn ngân sách nhà nước thanh toán cho nhà đầu tư.
“Về cơ bản thống nhất với nguyên tắc, giải pháp xử lý như đề xuất của Bộ GTVT. Tuy nhiên, trên cơ sở ý kiến của các cơ quan thanh tra, kiểm toán và giám sát của Quốc hội và đặc biệt là trách nhiệm của Bộ GTVT; rà soát làm rõ về những vướng mắc, bất cập; nguyên nhân, trách nhiệm của các bên; đồng thời nghiên cứu tiếp thu, làm rõ hơn một số ý kiến các bộ, ngành tại cuộc họp, hoàn chỉnh Báo cáo về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập các dự án BOT giao thông”, Phó Thủ tướng nêu rõ.
Cụ thể, Phó Thủ tướng yêu cầu Bộ GTVT xác định rõ những vấn đề tồn tại, bất cập do pháp luật và những vấn đề liên quan đến tổ chức triển khai, thực hiện của các cơ quan, đơn vị; nghiên cứu, rà soát kỹ Hợp đồng để xác định những vấn đề ngoài phạm vi Hợp đồng hoặc vấn đề thay đổi so với Hợp đồng đã ký, từ đó xác định rõ trách nhiệm các Bên (bao gồm trách nhiệm của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, trách nhiệm của cơ quan quản lý nhà nước và trách nhiệm của nhà đầu tư, doanh nghiệp,...).
Bộ GTVT trực tiếp trao đổi với các bên liên quan (nhà đầu tư, doanh nghiệp, ngân hàng...) để có giải pháp giải quyết theo hướng cùng nhau khắc phục tồn tại, bất cập, giảm tối đa thiệt hại và theo nguyên tắc “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”; tính toán, đánh giá đầy đủ và làm rõ về lợi ích (nếu có) và mức độ chia sẻ của các bên (nhà đầu tư, doanh nghiệp, ngân hàng, nhà nước...).
Đối với các dự án BOT do Bộ GTVT quản lý, từng dự án phải rà soát, xem xét đầy đủ các phương án xử lý; quá trình đề xuất và thực hiện giải pháp không được để xảy ra thiếu minh bạch, thiếu khách quan làm thất thoát tài sản, ngân sách nhà nước (thực hiện kiểm toán độc lập và kiến nghị cấp có thẩm quyền giao/đề nghị Kiểm toán Nhà nước thực hiện kiểm toán để xác định đúng giá trị theo quy định trước khi thanh toán cho nhà đầu tư).
Phó Thủ tướng nhấn mạnh, Bộ GTVT chịu trách nhiệm đánh giá toàn diện, đầy đủ tác động đối với phương án đề xuất; rà soát kỹ các nguyên tắc, giải pháp xử lý để bảo đảm chặt chẽ và minh bạch, không để xảy ra tình trạng lạm dụng chính sách tháo gỡ khó khăn, vướng mắc của nhà nước để trục lợi hoặc thoái thác trách nhiệm, nghĩa vụ của các bên đối với hợp đồng dự án đã ký kết.
Về thẩm quyền, Bộ GTVT chịu trách về việc xác định và chỉ rõ thẩm quyền theo đúng quy định của pháp luật (Luật PPP, Luật Ngân sách, Luật đầu tư công...) để quyết định các cơ chế, chính sách xử tồn tại, bất cập của từng dự án (cần thiết có thể tham vấn thêm các cơ quan, đơn vị liên quan).
Trường hợp thẩm quyền của Bộ GTVT thì Bộ trưởng Bộ GTVT chịu trách nhiệm xử lý. Trường hợp thuộc thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ, Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội thì báo cáo đúng cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định.
Trường hợp nội dung thuộc thẩm quyền quyết định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội, Bộ GTVT chịu trách nhiệm chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư chuẩn bị đầy đủ Hồ sơ trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Quốc hội theo quy định tại kỳ họp gần nhất.
Về tiến độ và hồ sơ trình, Phó Thủ tướng giao Bộ GTVT khẩn trương triển khai thực hiện các nội dung nêu trên, hoàn thiện Hồ sơ (theo đúng Quy chế làm việc của Chính phủ), báo cáo Thủ tướng trước ngày 10/11/2023.
Văn phòng Chính phủ gửi lấy ý kiến các Bộ, cơ quan bằng văn bản: Bộ Tư pháp có ý kiến về việc áp dụng pháp luật; Bộ Kế hoạch và Đầu tư có ý kiến về các nội dung liên quan đến Luật Đầu tư công và Luật PPP; Bộ Tài chính có ý kiến về các nội dung liên quan đến Luật Ngân sách Nhà nước; Thanh tra Chính phủ có ý kiến về việc thực hiện, xử lý các kết luận của các cơ quan thanh tra, kiểm toán và giám sát của Quốc hội.
Hài hoà lợi ích
Vào giữa tháng 9/2023, Bộ GTVT đã công văn số 10346/BC – BGTVT gửi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà để báo cáo về về việc tiếp thu, giải trình ý kiến các bộ, ngành về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập các dự án BOT giao thông.
Trước đó, vào cuối tháng 4/2023, Bộ GTVT đã có Tờ trình số 4405/TTr-BGTVT trình Chính phủ về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập tại một số dự án BOT.
Thực hiện chỉ đạo của Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà, Bộ GTVT đã có văn bản lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan về các nội dung đề xuất tại Tờ trình số 4405.
Tính đến ngày 9/8/2023, Bộ GTVT đã nhận được văn bản tham gia ý kiến của các cơ quan: Thanh tra Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các bộ: Kế hoạch và Đầu tư, Tài chính, Tư pháp và Công an.
Trên cơ sở Tờ trình số 4405/TTr - BGTVT và nội dung tiếp thu, giải trình, làm rõ ý kiến tham gia của các bộ, ngành liên quan nêu trên, Bộ GTVT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ. thông qua nội dung báo cáo giải pháp xử lý khó khăn, bất cập đối với dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức BOT và chủ trương xử lý khó khăn, bất cập đối với 8 dự án BOT do Bộ GTVT quản lý.
Để thực hiện nguyên tắc “lợi ích hài hòa, khó khăn chia sẻ” khi xử lý khó khăn, vướng mắc dự án BOT giao thông, Bộ GTVT kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước, các ngân hàng cung cấp tín dụng có giải pháp phù hợp đối với các dư án BOT như cho phép ngân hàng khoanh nợ, giữ nguyên nhóm nợ; giảm lãi suất vốn vay đối với các khoản vay tín dụng,... đặc biệt là đối với các dự án chấm dứt hợp đồng trước thời hạn nhằm giảm mức vốn thanh toán của nhà nước.
Bên cạnh đó, Bộ GTVT cũng kiến nghị Chính phủ xem xét báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về nguyên tắc, giải pháp xử lý khó khăn, vướng mắt dự án BOT giao thông để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong tổ chức thực hiện; cho ý kiến về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập đối với 8 dự án BOT do Bộ GTVT quản lý.
“Đối với vốn nhà nước để xử lý khó khăn, bất cập đối với 8 dự án BOT do Bộ GTVT quản lý, Chính phủ giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ GTVT cân đối nguồn vốn phù hợp, báo cáo Thủ tướng thông qua, báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định làm cơ sở để triển khai thực hiện”, công văn số 10346/BC – BGTVT.
Được biết, các nội dung chính được đề cập tại Tờ trình số 4405/TTr-BGTVT gồm việc đánh giá kết quả huy động nguồn lực đầu tư theo phương thức PPP ngành GTVT; khó khăn, bất cập của dự án BOT giao thông: dự án do Bộ GTVT quản lý, dự án do địa phương quản lý, nguyên nhân dẫn đến khó khăn, bất cập và trách nhiệm của các tập thể, cá nhân liên quan; cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý, nguyên tắc và giải pháp tổng thể để xử lý các vướng mắc của các dự BOT của địa phương và trung ương; các phương án xử lý cụ thể đối với 8 dự án BOT đường bộ do Bộ GTVT là cơ quan có thẩm quyền.
Cụ thể, có 5 dự án được đề xuất chấm dứt hợp đồng trước hạn, thanh toán chi phí cho nhà đầu tư gồm: Dự án BOT cầu đường sắt Bình Lợi và cải tạo luồng sông Sài Gòn; Dự án BOT đường vành đai phía Tây TP. Thanh Hóa; Dự án BOT nâng cấp, cải tạo Quốc lộ 91, TP. Cần Thơ; Dự án BOT Thái Nguyên - Chợ Mới và cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 3; Dự án BOT nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh qua Đắk Lắk. Có 3 dự án được đề nghị bổ sung vốn Nhà nước tham gia không quá 49% tổng mức đầu tư, nhà đầu tư chia sẻ giảm lợi nhuận Dự án BOT cầu Thái Hà; Dự án BOT cầu Việt Trì - Ba Vì; Dự án BOT hầm đường bộ Đèo Cả.
Căn cứ quy định của pháp luật PPP tại thời điểm ký kết hợp đồng, Bộ GTVT đã đàm phán với nhà đầu tư về phương án sửa đổi hợp đồng đã ký theo hướng: xóa bỏ trạm thu phí có bất cập và kéo dài thời gian thu phí. Để đảm bảo dự án khả thi và tiếp tục thực hiện hợp đồng, Bộ GTVT báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định bổ sung vốn nhà nước tham gia dự án, nhưng không vượt quá 49% tổng mức đầu tư.
Bên cạnh đó, để chia sẻ một phần khó khăn, Bộ GTVT đề nghị nhà đầu tư giảm tỷ suất lợi nhuận, ngân hàng xem xét giảm lãi suất vốn vay đối với khoản vay đầu tư dự án. Sau khi áp dụng giải pháp sửa đổi hợp đồng, Bộ GTVT cho biết, có 3 dự án khả thi để tiếp tục thực hiện hợp đồng; 5 dự án còn lại dù đã tính đến việc sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn nhà nước tham gia, nhưng vẫn không khả thi.
“Đối với những dự án này, các bên thỏa thuận áp dụng giải pháp chấm dứt hợp đồng sau khi chủ trương xử lý được cấp có thẩm quyền phê chuẩn”, đại diện Bộ GTVT cho biết.
Tại Tờ trình số 4405/TTr-BGTVT, Bộ GTVT đề xuất bố trí khoảng 10.342 tỷ đồng vốn nhà nước để xử lý khó khăn, bất cập đối với 8 Dự án BOT do Bộ GTVT quản lý (chấm dứt hợp đồng 5/8 Dự án, hỗ trợ vốn nhà nước để tiếp tục thực hiện hợp đồng 3/8 Dự án).
Đối với 5 dự án kiến nghị chấm dứt hợp đồng, mức vốn thanh toán (dự kiến khoảng 6.812 tỷ đồng, theo kết quả đàm phán sơ bộ, 1 nhà đầu tư thống nhất không tính lợi nhuận trong giá trị thanh toán; 4 nhà đầu tư thống nhất giảm 20 - 50% lợi nhuận trong giá trị thanh toán.
Đối với 3 dự án bổ sung vốn nhà nước hỗ trợ (dự kiến khoảng 3.530 tỷ đồng), tương ứng khoảng 49% tổng vốn đầu tư (theo kết quả kiểm troán, quyết toán vốn đầu tư).
