Dự án BOT Thái Nguyên - Chợ Mới - một trong 5 dự án được đề xuất chấm dứt hợp đồng trước hạn, thanh toán chi phí cho nhà đầu tư.
Lợi ích hài hòa, khó khăn chia sẻ
Theo thông tin của Báo Đầu tư, Bộ GTVT vừa có Công văn số 10346/BC-BGTVT gửi Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính và Phó thủ tướng Trần Hồng Hà để báo cáo về việc tiếp thu, giải trình ý kiến các bộ, ngành về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập tại các dự án BOT giao thông.
Trước đó, vào cuối tháng 4/2023, Bộ GTVT đã có Tờ trình số 4405/TTr-BGTVT trình Chính phủ về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập tại một số dự án BOT.
Thực hiện chỉ đạo của Phó thủ tướng Trần Hồng Hà, Bộ GTVT đã có văn bản lấy ý kiến các bộ, ngành liên quan về các nội dung đề xuất tại Tờ trình số 4405/TTr-BGTVT.
Ông Nguyễn Danh Huy, Thứ trưởng Bộ GTVT cho biết, tính đến ngày 9/8/2023, Bộ GTVT đã nhận được văn bản tham gia ý kiến của Thanh tra Chính phủ, Ngân hàng Nhà nước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp và Bộ Công an.
Trên cơ sở Tờ trình số 4405/TTr-BGTVT và nội dung tiếp thu, giải trình, làm rõ ý kiến tham gia của các bộ, ngành liên quan nêu trên, Bộ GTVT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ, Chính phủ thông qua nội dung báo cáo giải pháp xử lý khó khăn, bất cập đối với dự án đầu tư kết cấu hạ tầng giao thông theo hình thức BOT và chủ trương xử lý khó khăn, bất cập đối với 8 dự án BOT do Bộ GTVT quản lý.
Để thực hiện nguyên tắc “lợi ích hài hòa, khó khăn chia sẻ” khi xử lý khó khăn, vướng mắc dự án BOT giao thông, Bộ GTVT kiến nghị Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo Ngân hàng Nhà nước, các ngân hàng cung cấp tín dụng có giải pháp phù hợp đối với các dư án BOT, như cho phép ngân hàng khoanh nợ, giữ nguyên nhóm nợ; giảm lãi suất vốn vay đối với các khoản vay tín dụng..., đặc biệt là đối với các dự án chấm dứt hợp đồng trước thời hạn, nhằm giảm mức vốn thanh toán của Nhà nước.
Bên cạnh đó, Bộ GTVT cũng kiến nghị Chính phủ xem xét báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về nguyên tắc, giải pháp xử lý khó khăn, vướng mắc tại dự án BOT giao thông để bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong tổ chức thực hiện; cho ý kiến về giải pháp xử lý khó khăn, bất cập đối với 8 dự án BOT do Bộ GTVT quản lý.
“Đối với vốn nhà nước để xử lý khó khăn, bất cập đối với 8 dự án BOT do Bộ GTVT quản lý, Chính phủ giao Bộ Kế hoạch và Đầu tư chủ trì, phối hợp với Bộ Tài chính, Bộ GTVT cân đối nguồn vốn phù hợp, báo cáo Thủ tướng thông qua, báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định làm cơ sở để triển khai thực hiện”, Công văn số 10346/BC-BGTVT ghi rõ.
Được biết, các nội dung chính được đề cập tại Tờ trình số 4405/TTr-BGTVT gồm việc đánh giá kết quả huy động nguồn lực đầu tư theo phương thức PPP ngành GTVT; khó khăn, bất cập của dự án BOT giao thông: dự án do Bộ GTVT quản lý, dự án do địa phương quản lý, nguyên nhân dẫn đến khó khăn, bất cập và trách nhiệm của các tập thể, cá nhân liên quan; cơ sở chính trị, cơ sở pháp lý, nguyên tắc và giải pháp tổng thể để xử lý các vướng mắc của các dự BOT của địa phương và Trung ương; các phương án xử lý cụ thể đối với 8 dự án BOT đường bộ do Bộ GTVT là cơ quan có thẩm quyền.
Tuy nhiên, theo ông Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình đường bộ Việt Nam, nội dung được các nhà đầu tư quan tâm nhất là danh sách 8 dự án BOT được đề xuất và phương án xử lý cụ thể cho từng dự án.
Cụ thể, có 5 dự án được đề xuất chấm dứt hợp đồng trước hạn, thanh toán chi phí cho nhà đầu tư, gồm: Dự án BOT Cầu đường sắt Bình Lợi và Cải tạo luồng sông Sài Gòn; Dự án BOT Đường vành đai phía Tây TP. Thanh Hóa; Dự án BOT Nâng cấp, cải tạo Quốc lộ 91, TP. Cần Thơ; Dự án BOT Thái Nguyên - Chợ Mới và Cải tạo, nâng cấp Quốc lộ 3; Dự án BOT Nâng cấp, mở rộng đường Hồ Chí Minh qua Đắk Lắk.
Có 3 dự án được đề nghị bổ sung vốn Nhà nước tham gia không quá 49% tổng mức đầu tư, nhà đầu tư chia sẻ giảm lợi nhuận, gồm Dự án BOT Cầu Thái Hà; Dự án BOT Cầu Việt Trì - Ba Vì; Dự án BOT Hầm đường bộ Đèo Cả.
Căn cứ quy định của pháp luật về PPP tại thời điểm ký kết hợp đồng, Bộ GTVT đã đàm phán với nhà đầu tư về phương án sửa đổi hợp đồng đã ký theo hướng: xóa bỏ trạm thu phí có bất cập và kéo dài thời gian thu phí.
Để đảm bảo dự án khả thi và tiếp tục thực hiện hợp đồng, Bộ GTVT báo cáo cấp có thẩm quyền quyết định bổ sung vốn Nhà nước tham gia dự án, nhưng không vượt quá 49% tổng mức đầu tư. Bên cạnh đó, để chia sẻ một phần khó khăn, Bộ GTVT đề nghị nhà đầu tư giảm tỷ suất lợi nhuận, ngân hàng xem xét giảm lãi suất vốn vay đối với khoản vay đầu tư dự án.
Sau khi áp dụng giải pháp sửa đổi hợp đồng, Bộ GTVT cho biết, có 3 dự án khả thi để tiếp tục thực hiện hợp đồng; 5 dự án còn lại dù đã tính đến việc sửa đổi hợp đồng, bổ sung vốn Nhà nước tham gia, nhưng vẫn không khả thi.
“Đối với những dự án này, các bên thỏa thuận áp dụng giải pháp chấm dứt hợp đồng sau khi chủ trương xử lý được cấp có thẩm quyền phê chuẩn”, đại diện Bộ GTVT cho biết.
Chờ nguồn vốn phù hợp
Được biết, tại Công văn số 10346/BC-BGTVT, Bộ GTVT khẳng định đã tiếp thu, giải trình những ý kiến góp của các bộ, ngành liên quan, đặc biệt là từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư.
Trong Công văn số 4977/BKHĐT-PTHTĐT tham gia ý kiến đối với các nội dung tại Tờ trình số 4405/TTr-BGTVT, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị Bộ GTVT làm rõ cơ sở đề xuất mức vốn Nhà nước tham gia trong 5 dự án này; đồng thời, bổ sung bảng kê chi tiết chi phí Nhà nước phải trả cho doanh nghiệp, căn cứ pháp lý để thực hiện hoạt động này.
Về cơ sở pháp lý sửa đổi, bổ sung hợp đồng để hỗ trợ vốn nhà nước đối với 3/8 dự án BOT còn lại, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhận thấy chưa đủ cơ sở pháp lý để bố trí vốn Nhà nước hỗ trợ nhà đầu tư/doanh nghiệp dự án trong trường hợp các dự án BOT đã hoàn thành xây dựng, đưa vào sử dụng.
“Ngoài ra, đối với đề xuất bổ sung vốn Nhà nước tham gia dự án, đề nghị Bộ GTVT làm rõ tổng vốn dự kiến Nhà nước tham gia, phương án tính toán, phương án tài chính, nguồn vốn, khả năng cân đối vốn để đảm bảo tính khả thi của đề xuất này”, Công văn số 4977/BKHĐT-PTHTĐT của Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu rõ.
Theo giải trình của Bộ GTVT, pháp luật về đầu tư BOT tại thời điểm ký kết hợp đồng quy định việc chấm dứt hợp đồng trước thời hạn do sự kiện bất khả kháng hoặc các trường hợp khác quy định tại hợp đồng dự án thì các bên ký kết thỏa thuận điều kiện chấm dứt hợp đồng dự án và biện pháp xử lý khi chấm dứt hợp đồng dự án.
Do vậy, trong nội dung hợp đồng BOT giai đoạn trước đây chỉ thỏa thuận, với trường hợp chấm dứt hợp đồng, Bộ GTVT báo cáo cấp có thẩm quyền xem xét thanh toán các phần việc, chi phí nhà đầu tư đã thực hiện trên cơ sở kết quả đánh giá, xác định của một đơn vị kiểm toán độc lập.
Việc tính toán mức vốn thanh toán cho nhà đầu tư khi chấm dứt hợp đồng trước thời hạn căn cứ quy định của hợp đồng dự án và kết quả đàm phán với từng nhà đầu tư, bảo đảm tuân thủ nguyên tắc “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ” theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Cụ thể, mức vốn thanh toán cho nhà đầu tư bao gồm toàn bộ chi phí đầu tư xây dựng; toàn bộ chi phí quản lý vận hành và bảo trì công trình dự án; lãi vay trong giai đoạn khai thác (tính toán theo đúng hợp đồng BOT, lợi nhuận của nhà đầu tư).
Bộ GTVT cho biết, việc tính toán mức vốn thanh toán cho nhà đầu tư khi chấm dứt hợp đồng trước thời hạn phụ thuộc vào kết quả đàm phán với từng nhà đầu tư nhằm bảo đảm nguyên tắc “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ” theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Tuy nhiên, đây là nhiệm vụ rất khó khăn, chưa nhận được sự đồng thuận của các bên. Nguyên nhân là Bộ GTVT chỉ ký hợp đồng BOT với nhà đầu tư; nhà đầu tư ký hợp đồng tín dụng với các ngân hàng.
Trong thời gian tới, Bộ GTVT sẽ tiếp tục làm việc với các nhà đầu tư, các ngân hàng có liên quan để làm rõ, thống nhất về mức chia sẻ của các nhà đầu tư, ngân hàng khi chấm dứt hợp đồng, làm cơ sở để tính toán mức vốn Nhà nước thanh toán.
“Trường hợp nhà đầu tư hoặc tổ chức tín dụng không chia sẻ với Nhà nước, Bộ GTVT sẽ kiến nghị các bên thực hiện theo đúng hợp đồng và không đề xuất giải pháp xử lý”, Công văn số 10346/BC-BGTVT cho biết.
Liên quan việc sử dụng vốn đầu tư công để thanh toán cho các nhà đầu tư khi cơ quan nhà nước chấm dứt hợp đồng dự án PPP, Bộ GTVT thừa nhận, hiện chưa có sự đồng bộ với Luật Đầu tư công (không thuộc đối tượng đầu tư công và không quy định việc sử dụng vốn đầu tư công để xử lý khi chấm dứt hợp đồng dự án PPP trước thời hạn) và Luật Ngân sách nhà nước, chưa quy định cụ thể việc sử dụng ngân sách nhà nước để xử lý chấm dứt hợp đồng dự án PPP trước thời hạn.
“Chính vì vậy, Bộ GTVT đã kiến nghị Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho ý kiến về những nguyên tắc, giải pháp tổng thể và giải pháp cụ thể xử lý khó khăn, bất cập đối với 8 dự án BOT do Bộ GTVT quản lý trước khi quyết định theo thẩm quyền; đồng thời, tổng hợp chi phí, báo cáo Quốc hội cho phép sử dụng nguồn vốn phù hợp để triển khai thực hiện”, lãnh đạo Bộ GTVT thông tin.
Tại Tờ trình số 4405/TTr-BGTVT, Bộ GTVT đề xuất bố trí khoảng 10.342 tỷ đồng vốn nhà nước để xử lý khó khăn, bất cập đối với 8 dự án BOT do Bộ GTVT quản lý (chấm dứt hợp đồng 5 dự án, hỗ trợ vốn nhà nước để tiếp tục thực hiện hợp đồng 3 dự án).
Đối với 5 dự án kiến nghị chấm dứt hợp đồng, mức vốn thanh toán dự kiến khoảng 6.812 tỷ đồng. Theo kết quả đàm phán sơ bộ, một nhà đầu tư thống nhất không tính lợi nhuận trong giá trị thanh toán; 4 nhà đầu tư thống nhất giảm 20 - 50% lợi nhuận trong giá trị thanh toán.
Ba dự án bổ sung vốn Nhà nước hỗ trợ dự kiến khoảng 3.530 tỷ đồng, tương ứng khoảng 49% tổng vốn đầu tư (theo kết quả kiểm toán, quyết toán vốn đầu tư).
