Sớm có cơ chế tháo gỡ vướng mắc tại dự án BOT thua lỗ

Dự án Xây dựng tuyến đường Thái Nguyên - Chợ Mới (Bắc Kạn)

Hai nhóm cơ chế

Sau đúng 10 ngày được Thủ tướng Chính phủ giao nhiệm vụ, Bộ Xây dựng vừa có Công văn số 7356/BXD-CĐBVN gửi các bộ, ngành liên quan, gồm Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam, UBND các tỉnh/thành phố về Dự thảo Nghị định quy định chi tiết về việc tháo gỡ vướng mắc của dự án BOT giao thông.

Trước đó, tại Quyết định số 1526/QĐTTg ngày 14/7/2025 về danh mục và phân công cơ quan chủ trì soạn thảo văn bản quy định chi tiết thi hành các luật, nghị quyết được Quốc hội khóa XV thông qua tại Kỳ họp thứ chín, Thủ tướng Chính phủ giao Bộ Xây dựng chủ trì xây dựng, trình Chính phủ ban hành Nghị định quy định chi tiết về việc tháo gỡ vướng mắc của dự án BOT giao thông (Điều 99a, Điều 52, Luật Đầu tư theo phương thức đối tác công - tư (Luật PPP) theo trình tự, thủ tục rút gọn.

“Do tiến độ gấp (dự kiến ban hành Nghị định vào cuối tháng 8, đầu tháng 9/2025), nên Bộ Xây dựng đề nghị các cơ quan nghiên cứu có ý kiến tham gia về Dự thảo Nghị định và gửi Bộ Xây dựng trước ngày 28/7/2025 để tổng hợp, trình cấp có thẩm quyền”, ông Lê Anh Tuấn, Thứ trưởng Bộ Xây dựng yêu cầu.

Được biết, trong hồ sơ xin ý kiến của các bộ, ngành và địa phương liên quan, Bộ Xây dựng đã xây dựng Dự thảo Nghị định quy định chi tiết về việc tháo gỡ vướng mắc của dự án BOT giao thông gồm 13 điều, 3 chương.

Trong đó, Chương I (từ Điều 1 đến Điều 3) quy định chung; Chương II (từ Điều 4 đến Điều 8) quy định về xử lý vướng mắc giảm doanh thu của các dự án BOT giao thông được ký kết trước ngày 1/1/2021; Chương III (từ Điều 9 đến Điều 13) quy định về chấm dứt hợp đồng dự án BOT giao thông được ký kết trước ngày 1/1/2021.

Cần phải nói thêm, trong thời gian vừa qua, thực hiện kết luận của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, chỉ đạo Thường trực Chính phủ, Bộ Xây dựng (trước đây là Bộ Giao thông - Vận tải) đã phối hợp với các địa phương đánh giá toàn diện những khó khăn, vướng mắc của dự án BOT giao thông trong cả nước.

Theo đó, trong tổng số 140 dự án BOT giao thông, đến nay đã xác định danh mục 11 dự án định lượng được vướng mắc và một số dự án tiềm ẩn vướng mắc. Đây là những dự án được ký kết trước ngày 1/1/2021 (trước ngày Luật PPP có hiệu lực thi hành).

Trong quá trình đàm phán, thực hiện chỉ đạo của Thường trực Chính phủ, Bộ Xây dựng đã phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam tổ chức nhiều cuộc họp đàm phán với nhà đầu tư, tổ chức tín dụng để thống nhất về giải pháp tháo gỡ và xác định trách nhiệm chia sẻ của các bên.

Trên cơ sở đó, Bộ Xây dựng đã phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, các địa phương liên quan, đàm phán với nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án và thống nhất 2 nhóm giải pháp tháo gỡ vướng mắc trên cơ sở bảo đảm nguyên tắc “lợi ích hài hòa, rủi ro chia sẻ”, gồm: Nhà nước chia sẻ để tiếp tục thực hiện hợp đồng đối với 5 dự án; Nhà nước thanh toán chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn đối với 6 dự án.

“Sau khi được Quốc hội ban hành cơ sở pháp lý, thì Nghị định quy định chi tiết về việc tháo gỡ vướng mắc của dự án BOT giao thông chính là chìa khóa để 11 dự án BOT giao thông ký kết trước ngày 1/1/2021 hiện bị vỡ phương án tài chính được chia sẻ phần giảm doanh thu hoặc được chi trả chi phí chấm dứt hợp đồng trước thời hạn”, lãnh đạo Bộ Xây dựng cho biết.

Ba phương án thanh toán lãi vay

Liên quan việc xử lý vướng mắc giảm doanh thu của các dự án BOT giao thông được ký kết trước ngày 1/1/2021, tại Dự thảo Nghị định, Bộ Xây dựng đã làm rõ tỷ lệ chia sẻ phần giảm doanh thu.

Cụ thể, tỷ lệ chia sẻ của Nhà nước được Dự thảo Nghị định xác định không quá 75% tỷ lệ bình quân giữa mức doanh thu bị sụt giảm và doanh thu trong phương án tài chính của dự án trong 3 năm gần nhất. Mức doanh thu bị sụt giảm được xác định bằng doanh thu trong phương án tài chính trừ doanh thu thực tế.

Bộ Xây dựng cho biết, cơ sở đề xuất mức 75% tỷ lệ bình quân sụt giảm doanh thu được tham khảo quy định tại Điều 82, Luật PPP về việc áp dụng cơ chế chia sẻ phần giảm doanh thu khi doanh thu thực tế đạt thấp hơn doanh thu trong phương án tài chính tại hợp đồng dự án PPP với tỷ lệ trong khung từ dưới 90% đến dưới 75% do quy hoạch, chính sách, pháp luật có liên quan thay đổi làm giảm doanh thu.

Đề xuất mức “sụt giảm doanh thu của dự án trong 3 năm gần nhất”, theo Bộ Xây dựng, là nhằm bảo đảm tính chính xác khi xác định mức bình quân (tỷ lệ bình quân) sụt giảm doanh thu; đồng thời, đây cũng là khoảng thời gian cần thiết để các bên đàm phán, nghiên cứu áp dụng giải pháp theo quy định của hợp đồng; chỉ áp dụng giải pháp bổ sung vốn nhà nước khi các giải pháp theo quy định của hợp đồng không khả thi.

Bên cạnh đó, sau khi Nhà nước chia sẻ, trường hợp doanh thu thực tế tăng cao hơn so với doanh thu dự kiến trong phương án tài chính điều chỉnh, thì các bên ký kết hợp đồng có trách nhiệm cập nhật phương án tài chính để rút ngắn thời gian thu phí hoàn vốn.

Liên quan việc chấm dứt hợp đồng trước thời hạn dự án PPP giao thông được ký kết trước ngày 1/1/2021, Dự thảo Nghị định đề xuất nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án PPP được chi trả chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn áp dụng đối với trường hợp quy định tại điểm a, b, khoản 2a, Điều 52, Luật PPP và theo quy định tại điểm a, khoản 2a, Điều 52, Luật PPP khi đáp ứng một trong hai điều kiện.

Một là, dự án đã hoàn thành đưa vào khai thác tối thiểu 2 năm, nhưng nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án không được thu phí để hoàn vốn theo hợp đồng dự án.

Hai là, dự án bị sụt giảm doanh thu, các bên đã tính toán phương án tài chính điều chỉnh trên cơ sở bổ sung vốn nhà nước chia sẻ doanh thu, giảm tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, giảm lãi suất vốn vay, nhưng thời gian thu phí hoàn vốn vẫn kéo dài trên 50 năm.

“Trường hợp phương án tài chính đã tính toán việc bổ sung vốn nhà nước, giảm tỷ suất lợi nhuận trên vốn chủ sở hữu, giảm lãi suất vốn vay, nhưng thời gian thu phí hoàn vốn vẫn kéo dài trên 50 năm, thì được đánh giá là dự án không khả thi, không thể điều chỉnh để tiếp tục thực hiện hợp đồng”, đại diện Bộ Xây dựng giải thích.

Được biết, tại Dự thảo Tờ trình Nghị định, Bộ Xây dựng cho biết, còn một nội dung liên quan xử lý các dự án BOT cần xin ý kiến của Chính phủ. Đó là chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn.

Theo đó, đối với chi phí lãi vay trong giai đoạn vận hành, kinh doanh dự án BOT, Bộ Xây dựng đang tạm xác định theo 3 phương án.

Phương án 1: Tổng vốn vay theo hợp đồng nhân với mức lãi suất (xác định bằng 4%/năm). Thời gian tính chi phí lãi vay từ thời điểm công trình/dự án đưa vào khai thác đến thời điểm chấm dứt hợp đồng.

Phương án 2: Tổng chi phí lãi vay nhà đầu tư, doanh nghiệp dự án đã thanh toán cho ngân hàng tín dụng tính đến thời điểm cơ quan có thẩm quyền quyết định chấm dứt hợp đồng.

Phương án 3: 0 đồng (không tính lãi vay trong giai đoạn vận hành, kinh doanh trong chi phí bồi thường, chấm dứt hợp đồng trước thời hạn).

Theo ông Trần Chủng, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà đầu tư công trình đường bộ, việc xem xét tháo gỡ vướng mắc tại 11 dự án BOT đường bộ cần được các cơ quan liên quan đẩy nhanh hơn nữa, bởi trên thực tế, có dự án đã thực sự “chết lâm sàng” do những nguyên nhân khách quan, nằm ngoài trách nhiệm của nhà đầu tư.

“Ngoài việc cụ thể hóa trách nhiệm hợp đồng BOT của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, việc xử lý dứt điểm 11 dự án BOT đang gặp khó khăn sẽ giúp doanh nghiệp yên tâm trong giao dịch thương mại và đầu tư, giảm thiểu rủi ro pháp lý, hạn chế tối đa tình trạng thay đổi chính sách đột ngột gây tổn thất cho doanh nghiệp”, ông Chủng chia sẻ.

Anh Minh
baodautu.vn