Giảm thiểu rác thải nhựa: Thách thức lớn nhất là thay đổi hành vi người tiêu dùng

Các diễn giả chia sẻ tại Talkshow "Sáng kiến giảm nhựa trong ngành bán lẻ và dịch vụ" do Báo Đầu tư tổ chức chiều ngày 22/6.

Talkshow có sự tham gia của PGS.TS Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách, Tài nguyên và Môi trường; Bà Patricia Marques, Tổng giám đốc Starbucks Việt Nam; Ông Jinwoo Song, Tổng giám đốc BAEMIN Việt Nam; Bà Nguyễn Bằng Lăng, phụ trách bộ phận Phát triển bền vững của AEON Việt Nam.

Cùng với sự phát triển nhanh chóng của ngành kinh tế khác, ngành bán lẻ và dịch vụ cũng đang gián tiếp tạo thêm gánh nặng cho môi trường khi là một trong những ngành sử dụng số lượng lớn bao bì nhựa, túi nilon và ống hút nhựa.

Theo ông Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách, Tài nguyên và Môi trường, trong cuộc khảo sát mới được thực hiện thì mỗi ngày có khoảng 104.000 túi nilon xả ra ngoài môi trường, tương đương 38 triệu sản phẩm một năm. Đây là con số rất lớn đòi hỏi phải có sự hợp tác của nhiều bên.

Viện Chiến lược Chính sách đã đưa ra có rất nhiều biện pháp nhằm giảm thiểu sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, một trong những cách thức hiệu quả nhất chính là khuyến khích phát triển kinh tế tuần hoàn, cũng như việc sử dụng lại và tái chế các sản phẩm nhựa thải.

Ông Nguyễn Đình Thọ, Viện trưởng Viện Chiến lược Chính sách, Tài nguyên và Môi trường

Theo ông Thọ, Việt Nam cần thực hiện 4 tiêu chí để phát triển kinh tế tuần hoàn. Thứ nhất là cần giảm sử dụng các sản phẩm, nguyên liệu nhựa, đặc biệt là nguyên liệu hóa thạch. Thứ hai là kéo dài tuổi thọ của các sản phẩm, hàng hóa trên thị trường. Thứ ba là giảm thiểu vứt rác ra môi trường, kiểm soát lượng rác, tăng cường sàng lọc rác tại nguồn, cũng như vận chuyển và xử lý rác thải. Và cuối cùng, hướng tới sử dụng các sản phẩm không gây hại tới môi trường. Nhằm đạt được mục tiêu trên, các quy định về pháp luật giữ vai trò rất quan trọng quyết định thành công, điều này đã được chứng minh qua kinh nghiệm tại Châu Âu

Theo bà Patricia Marques, việc sử dụng các sản phẩm nhựa dùng một lần để đóng gói trong ngành khách sạn và nhà hàng ăn uống vẫn đang thịnh hành ở Việt Nam. Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức to lớn liên quan đến vấn đề này với số lượng khổng lồ túi ni lông, ly nhựa, thùng xốp bị thải ra môi trường mỗi ngày.

Bà Patricia Marques, Tổng giám đốc Starbucks Việt Nam

Hiện nay, EU đã ban hành lệnh cấm túi ni lông và đồ nhựa sử dụng một lần ở nhiều nước tại khu vực này. Một số quốc gia cũng đã thay đổi quy định pháp luật và áp dụng mức phạt cao đối với những người sử dụng nhựa dùng một lần, tuy nhiên phần lớn các nước trên thế giới vẫn đang tiếp tục tiêu thụ một lượng lớn các sản phẩm nhựa dùng một lần bởi vì giá thành rẻ, dễ mua, tiện lợi và có ở khắp mọi nơi.

Khi được hỏi về những chính sách mà AEON đã triển khai để giảm thiểu rác thải nhựa ra môi trường, bà Nguyễn Bằng Lăng cho biết: "Ở các siêu thị AEON ở Nhật Bản, chúng tôi đã triển khai các chiến dịch giảm bao bì, túi ni-long dùng một lần từ 30 năm trước, còn ở Việt Nam, chúng tôi đã triển khai được 2 năm và đã mang lại những hiệu quả đáng ghi nhận".

Bà Nguyễn Bằng Lăng, phụ trách bộ phận Phát triển bền vững của AEON Việt Nam

Hiện tại, 95% túi bao gói hàng hóa tại hệ thống siêu thị của AEON Việt Nam là túi phân hủy sinh học, dự kiến đạt 100% vào cuối năm 2022. Bên cạnh đó, hơn 60% các khay chứa đựng đồ ăn và nước uống chế biến sẵn được làm từ vật liệu thân thiện với môi trường như giấy, bã mía. AEON Việt Nam đã và đang nỗ lực để giảm thiểu việc sử dụng bao bì, túi ni-long sử dụng một lần.

Bà Bằng Lăng cho biết thêm, AEON Việt Nam đã xác định được 3 nhiệm vụ chính để triển khai các chiến dịch hạn chế bao bì và túi ni-long dùng một lần một cách đồng bộ.

Nhiệm vụ đầu tiên là Hỗ trợ tạo lập thói quen từ chối túi ni-lông của khách hàng và nhân viên. Theo đó, AEON đưa ra sáng kiến cho mượn túi thân thiện với môi trường. Bình thường, loại túi này có giá là 20.000 đồng/chiếc, nhưng tại AEON Việt Nam, khách hàng sẽ được mượn túi với giá ưu đãi là 5.000 đồng và sẽ trả vào lần đi siêu thị tiếp theo. Ngoài ra, khách hàng không dùng túi ni-long cũng sẽ được ưu tiên thanh toán trước.

AEON Việt Nam cũng tổ chức thiết kế túi môi trường cùng Đại học Kiến trúc TP. Hồ Chí Minh và đồng thời cũng tổ chức các hoạt động đào tạo và các phong trào nội bộ giúp nhân viên tạo lập thói quen.

Nhiệm vụ thứ 2 là cải tiến vận hành giảm thiểu tối đa túi ni-lông dùng 1 lần bằng cách tối ưu hóa quy trình bao gói hàng hóa, thay thế vật liệu chứa đựng thân thiện môi trường đồng thời mở rộng các công thức của dự án vào các mô hình kinh doanh khác nhau.

Về phần mình, bà Patricia Marques chia sẻ, Starbucks sẽ bắt đầu các chương trình chia sẻ ly đựng nước.

"Bạn không nhất thiết phải sở hữu một chiếc cốc cho riêng mình, dưới hình thức ký gửi, bất kỳ ai cũng có thể lấy đồ uống trong cốc tái sử dụng và gửi ở bất kỳ cửa hàng nào khác và lấy lại tiền đặt cọc. Sau đó, chúng sẽ được làm sạch và sử dụng lại. Những chương trình như thế này đang diễn ra ở nhiều nước khác rồi", bà Patricia Marques cho biết.

Cũng theo bà Patricia Marques, Starbucks đã triển khai nhiều chiến dịch nhằm giảm thiểu việc tiêu thụ đồ dùng nhựa dùng một lần, cụ thể như chiến dịch “Mang theo cốc của bạn”, trong đó hãng giảm giá đồ uống cho khách hàng khi họ mang theo cốc riêng đến cửa hàng.

"Chúng tôi cũng khuyến khích họ sử dụng ống hút kim loại hoặc những vật liệu thân thiện với môi trường. Những chiến dịch này không khó để thực hiện và các khách hàng của chúng tôi hưởng ứng", bà bà Patricia Marques nói và chia sẻ, thách thức lớn nhất mà Starbucks gặp phải trong quá trình giảm thiểu rác thải nhựa là thay đổi hành vi của người tiêu dùng.

Bà lấy ví dụ cụ thể từ chính chuỗi cửa hàng của mình. Starbucks bắt đầu chuyển sang sử dụng ống hút làm bằng nguyên liệu tự nhiên khoảng 4 năm trước, chuyển từ ống hút nhựa sang ống hút giấy. Tuy nhiên, khách hàng phàn nàn rằng ống hút giấy dễ bị mủn. Sau đó, Starbucks thay đổi nắp nhựa từ PP sang PET, ưu điểm là khách hàng có thể uống dễ dàng mà không cần ống hút. Tuy nhiên, sáng kiến này vẫn không được khách hàng đón nhận và tiếp tục yêu cầu cung cấp ống hút nhựa.

"Cần nhiều nỗ lực và sự kiên trì để có thể tác động và giúp khách hàng thay đổi nhận thức của họ", bà kết luận.

Từ phía doanh nghiệp, việc chuyển đổi từ đồ dùng nhựa sang các nguyên liệu khác đòi hỏi sự đầu tư lớn hơn. Tuy nhiên, bà Patricia khẳng định: "Chúng tôi không làm vậy vì phần lợi nhuận sẽ kiếm được. Chúng tôi nhận thấy rằng đây là điều cần phải làm để đóng góp cho cộng đồng và để tạo ra niềm vui cho nhân viên của mình. Tôi hy vọng Chính phủ sẽ tạo điều kiện để doanh nghiệp có thể thực hiện chuyển đổi sang vật liệu thay thế bền vững, tôi tin rằng sự phối hợp giữa khối tư nhân và nhà nước sẽ thúc đẩy những thay đổi tích cực hơn trong tương lai".

Cùng chia sẻ về các chiến dịch đã triển khai để giúp giảm thiểu rác thải nhựa, Ông Jinwoo Song, Tổng Giám đốc BAEMIN Việt Nam cho biết mặc dù là công ty trẻ nhất trong ngành công nghệ thực phẩm nhưng công ty đã thực hiện một số bước để hướng tới sự bền vững.

Ông Jinwoo Song, Tổng giám đốc BAEMIN Việt Nam

Ví dụ như giáo dục nội bộ, tiến hành một loạt các buổi đào tạo cho nhân viên để nâng cao nhận thức của nhân viên và thúc đẩy lối sống xanh hơn. Tiếp theo là chương trình dấu chân carbon với việc phối hợp với các đối tác quốc tế và cơ quan chuyên môn để đo lượng khí thải carbon do hoạt động của BAEMIN để lại (cả trong hoạt động giao hàng và doanh nghiệp) và tìm ra giải pháp bù đắp với các tổ chức bảo vệ môi trường quốc tế. Cuối cùng là chiến dịch giáo dục với việc nghiên cứu để tích hợp kiến thức từ Hàn Quốc để áp dụng vào bối cảnh Việt Nam và chương trình Học viện BAEMIN vừa ra mắt cách đây 2 tháng.

Diệp Anh