Bệnh nhân ngộ độc thuốc hạ sốt đang điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai.
TS.BS Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai cho biết, trước tình hình dịch Covid-19 phức tạp, số lượng người bệnh có các biểu hiện đau hoặc sốt cao do nhiều nguyên nhân khác nhau gia tăng.
Điều này khiến nhu cầu sử dụng các thuốc giảm đau, hạ sốt cũng tăng lên. Đáng chú ý, nhiều hướng dẫn không rõ nguồn gốc về cách tự chữa bệnh Covid-19 tại nhà xuất hiện tràn lan trên mạng xã hội.
Đặc biệt, trong một hướng dẫn, liều Paracetamol khuyên sử dụng là tối đa, rất dễ có nguy cơ quá liều và gây ngộ độc. Theo hướng dẫn trên mạng này, khi có triệu chứng mệt mỏi, đau nhức chân tay, sốt nhẹ hoặc cao, ho, khó thở..., bạn có thể uống Paracetamol 3 lần/ngày, mỗi lần 2 viên.
Tuy nhiên, theo TS.BS. Nguyễn Trung Nguyên, việc tự ý dùng thuốc như thế này có thể dẫn đến ngộ độc Paracetamol. Đặc biệt, triệu chứng ngộ độc Paracetamol thường kín đáo, khi được phát hiện đã muộn. Người bệnh có thể bị tổn thương gan, thậm chí suy gan cấp, hôn mê gan và tử vong.
Theo chuyên gia, Paracetamol (tên gọi khác là acetaminophen) là thuốc có tác dụng giảm đau, hạ sốt mức độ trung bình. Đây là nguyên nhân gây ngộ độc thường gặp nhất ở các nước phát triển. Ở Việt Nam, ngộ độc cấp Paracetamol đã trở thành nguyên nhân ngộ độc thường gặp.
Ngộ độc Paracetamol do một trong hai nhóm nguyên nhân: Chủ động uống quá liều tự tử (thường được phát hiện sớm, điều trị kịp thời); lạm dụng thuốc, dùng sai dẫn tới quá liều mà không biết khi giảm đau, hạ sốt tại nhà.
Trường hợp thứ hai này rất dễ xảy ra, thường với người sốt cao, kéo dài, đau nhiều, đau mạn tính...
Đặc biệt, người có thể trạng gầy yếu, suy nhược, ăn kém, sốt cao hoặc nhiễm trùng nặng kéo dài, thường xuyên uống nhiều rượu bia đặc biệt dễ bị ngộ độc Paracetamol.
Ngoài ra, những người đang dùng các thuốc chữa bệnh khác có thể làm tăng độc tính của Paracetamol như thuốc trị bệnh lao, chữa động kinh. Những người này nên dùng Paracetamol liều thấp nhất có thể.
Các biểu hiện ngộ độc ban đầu thường kín đáo, thậm chí không có biểu hiện, hoặc có thể nhầm với triệu chứng của bệnh gây đau, sốt. Tuy nhiên, khi xét nghiệm, người bệnh có thể bị men gan tăng dần, bắt đầu từ ngày thứ 2-3 trở đi.
Với trường hợp ngộ độc do lạm dụng thuốc, tổn thương gan có thể chậm hơn. Khi bệnh nhân bị vàng da, chán ăn…, tức là đã muộn. Khi có viêm gan nặng, người bệnh dễ bị suy gan, hôn mê gan, lúc này, tỷ lệ tử vong là trên 50%.
Về liều dùng Paracetamol tối đa theo khuyến cáo, người Việt Nam có thể trạng trung bình và không có các yếu tố nguy cơ nêu trên là: Người trưởng thành (không quá 3 gam trong 24 giờ); trẻ em (15 mg/kg cân nặng cho mỗi lần và không quá 6 lần/24 giờ).
Tuy nhiên, sử dụng liều này cho người có nhiều yếu tố và hoàn cảnh nguy cơ nêu trên lại gây ngộ độc. Trên thực tế, các bác sĩ khi kê thuốc cho người bệnh trưởng thành chỉ kê 1-1,5 gam Paracetamol cho mỗi 24 giờ (tương đương 2-3 viên loại hàm lượng 500 mg). Bác sĩ khuyến cáo tốt nhất là mọi người nên dùng liều thấp nhất có thể.
Để sử dụng an toàn, chuyên gia khuyến cáo người trưởng thành mỗi ngày chỉ nên dùng 2-3 viên Paracetamol loại 500 mg. Người bệnh cần biết rõ tên và thành phần các thuốc đang dùng và sử dụng đúng hướng dẫn.
Người bệnh cần chú ý đến các loại thuốc khác đang dùng, đặc biệt là thuốc chữa bệnh lao hoặc động kinh..., và thể trạng của người bệnh dễ bị ngộ độc Paracetamol (lạm dụng rượu, gầy yếu, suy nhược, ăn kém, nhiễm trùng nặng hoặc các bệnh gây suy mòn).
Bên cạnh đó, theo chuyên gia, người bệnh cần biết rõ tên và thành phần các thuốc đang dùng và dùng đúng hướng dẫn.
Ngoài ra, theo Giám đốc Trung tâm Chống độc, người bệnh cần chú ý tới các loại thuốc khác đang dùng (đặc biệt một số thuốc chữa bệnh lao hoặc động kinh làm tăng độc tính của paracetamol) và thể trạng của người bệnh dễ bị ngộ độc paracetamol (lạm dụng rượu, gày yếu, suy nhược, ăn kém, nhiễm trùng nặng hoặc các bệnh gây suy mòn).
Luôn kết hợp các biện pháp khác an toàn hơn để hạ sốt, giảm đau như nới rộng quần áo, chườm, tắm nước ấm, uống đủ nước,….Khi bệnh không đỡ hoặc có biểu hiện bất thường thì cần tới cơ sở y tế gần nhất để kiểm tra.
Trên thị trường mỗi nước có thể có tới hàng trăm biệt dược có tên gọi khác nhau có chứa thành phần chính là paracetamol, trong đó với dạng viên có hàm lượng paracetamol mỗi viên phổ biến là 500mg.
Ngoài ra, thuốc có thể ở dạng viên đặt hậu môn, gói bột hoặc xy-rô. Các sản phẩm thuốc có thể chứa paracetamol đơn thuần hoặc các thành phần khác ngoài paracetamol là các thuốc giảm đau khác phối hợp như các chất dạng thuốc phiện (như codein, tramadol), hoặc các thuốc loại kháng histamine như chlorpheniramine, các thuốc co mạch giúp giảm ngạt mũi như phenylephrine, các thuốc giảm ho như dextromethorphan, codein.
