Lắp đặt điện mặt trời mái nhà
Vướng cơ chế và thủ tục đầu tư
Theo Nghị quyết 98/2023/QH15 ngày 24/6/2023 của Quốc hội về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TP.HCM thì Thành phố được chọn là địa phương đầu tiên thực hiện thí điểm cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon. Cụ thể, TP.HCM sẽ triển khai các dự án tiềm năng tạo tín chỉ như: Nâng cấp đèn đường lên đèn Led; lắp đặt hệ thống điện mặt trời mái nhà cho các tài sản công và tư nhân trên địa bàn; trang bị thêm thiết bị tiết kiệm năng lượng cho các tòa nhà được xác định là tài sản công và tư nhân…
Việc đề xuất lựa chọn các dự án thí điểm cơ chế tài chính thực hiện biện pháp giảm phát thải khí nhà kính theo các cơ chế trao đổi, bù trừ tín chỉ carbon và triển khai hoạt động mua bán tín chỉ carbon trên địa bàn Thành phố mang đến nhiều cơ hội. Trong đó, hoạt động mua bán tín chỉ carbon sẽ thu hút các nhà đầu tư trong và ngoài nước vào các dự án xanh tại TP.HCM, tạo ra việc làm và thúc đẩy phát triển kinh tế. Bên cạnh đó, Thành phố có tiềm năng lớn để phát triển thị trường tín chỉ carbon do có nhiều doanh nghiệp phát thải khí nhà kính và có nhu cầu giảm phát thải.
Nhưng theo UBND TP.HCM, hiện nay Đề án thí điểm cơ chế tài chính carbon của Thành phố đang có nhiều vướng mắc, tập trung chủ yếu về cơ chế và thủ tục thực hiện dự án đầu tư và cơ chế tài chính.
Cụ thể, trong dự án bán tín chỉ carbon không có chi phí xây lắp và chi phí thiết bị như các dự án đầu tư khác. Do không có 2 loại chi phí cơ bản này nên chủ đầu tư không thể tính tổng mức đầu tư để làm cơ sở đăng ký kế hoạch vốn, đồng thời cũng do chưa thể xác định tổng mức đầu tư theo các hướng dẫn hiện hành nên cũng không có cơ sở phê duyệt dự án, không có cơ sở để tính các loại phí, lệ phí liên quan trong quá trình chuẩn bị đầu tư (chi phí lập Báo cáo nghiên cứu khả thi, lập Báo cáo đầu tư, phí thẩm định,…).
Bên cạnh đó, hiện nay chưa có quy định về nội dung báo cáo nghiên cứu khả thi, báo cáo đầu tư cho dự án bán tín chỉ carbon trong khi đây là dự án đặc thù với các nội dung khác biệt so với các dự án đầu tư thông thường.
Mặt khác, trong hoạt động mua bán tín chỉ carbon, hiện trạng phổ biến là chủ đầu tư công trình (điện mặt trời mái nhà, xe điện cá nhân) sẽ không có nguồn lực để tự thu gom, tổng hợp thành tín chỉ carbon để bán. Mô hình Ngân hàng Thế giới khuyến nghị là hình thành các tổ chức có chức năng thu gom tín chỉ carbon nhỏ lẻ từ các nhà đầu tư nhỏ lẻ (nhà tư nhân, xe điện tư nhân) để tập hợp thành tín chỉ carbon và bán. Tuy nhiên cơ sở pháp lý về hoạt động của các đơn vị thu gom này (kể cả ngành nghề đăng ký kinh doanh) cũng chưa có.
Ngoài ra, Thành phố còn cho hay, trong một số trường hợp, dự án tín chỉ carbon có thể độc lập với dự án kỹ thuật gốc (ví dụ dự án bán tín chỉ carbon của tuyến metro số 1 độc lập với dự án metro số 1 vì thực hiện sau khi tuyến metro số 1 đi vào hoạt động). Trong hầu hết các trường hợp khác, dự án bán tín chỉ carbon có thể là nội dung thành phần của dự án kỹ thuật ban đầu (ví dự nội dung bán tín chỉ carbon trong các dự án metro số 2, 3,…).
Vì vậy TP.HCM cho rằng cần luật hóa trong các luật liên quan như Luật đầu tư công (sửa đổi) kèm hướng dẫn thực hiện.
Vướng cơ chế tài chính
Đối với việc đấu thầu chọn đơn vị tư vấn nước ngoài, TP.HCM cho hay, hiện nay để bán tín chỉ carbon trên thị trường nước ngoài, chỉ có 2-3 đơn vị kiểm định, xác nhận quốc tế (Verra, Gold Standard).
Đồng thời, theo thông tin từ Ngân hàng Thế giới, các đơn vị này hoạt động kiểm định và xác nhận tín chỉ carbon theo từng ngành, lĩnh vực. Có lĩnh vực có cả 2 đơn vị thực hiện, có lĩnh vực chỉ có 1 đơn vị thực hiện. Cơ chế thực hiện kiểm định, xác nhận là các doanh nghiệp, tổ chức muốn được kiểm định, xác nhận tín chỉ carbon phải tự gửi hồ sơ đến các đơn vị này (kèm theo các khoản phí), không phải là chủ đầu tư tổ chức đấu thầu kiểm định, xác nhận để các đơn vị này tham gia đấu thầu. Tuy nhiên hoạt động này có thể không phù hợp với Luật Đấu thầu hiện hành.
 |
Metro TP.HCM |
Về đấu thầu chọn sàn giao dịch nước ngoài để niêm yết, theo UBND Thành phố, cũng tương tự như việc chọn đơn vị kiểm định, hiện nay tại khu vực Đông Á cũng chỉ có 2-3 sàn giao dịch tín chỉ carbon và cơ chế niêm yết là gửi hồ sơ kèm các khoản phí đến sàn để sàn xem xét chấp thuận niêm yết. Các sàn này không tham gia đấu thầu để được niêm yết tín chỉ carbon của một doanh nghiệp Việt Nam.
Bên cạnh đó, hiện nay chưa có hướng dẫn về quy trình nội dung xác định và thẩm định giá tối thiểu của tín chỉ carbon trước khi đầu thầu, đấu giá, hoặc niêm yết.
Do đó UBND TP.HCM cho rằng cần cơ quan quản lý có hướng dẫn, luật hóa nội dung trên trên trong các luật liên quan như Luật Quản lý tài sản công sửa đổi, Luật Đấu thầu sửa đổi...để tránh việc vi phạm pháp luật.
