Sự “thức tỉnh” sau hàng loạt cú sốc rủi ro lớn
Những năm gần đây, thị trường bảo hiểm Việt Nam chứng kiến chuỗi rủi ro nối tiếp nhau xảy ra ở quy mô lớn và gây hậu quả đáng kể. Đầu tiên là “siêu bão” Yagi (cơn bão số 3) - được đánh giá là cơn bão mạnh nhất kể từ sau cơn bão Damrey năm 2017 - khiến nhiều khu công nghiệp và khu dân cư ven biển chịu thiệt hại nghiêm trọng, tổng giá trị tổn thất ước tính vượt 8.000 tỷ đồng. Cùng thời điểm, các vụ cháy nổ lớn tại một số nhà máy ở Bắc Giang, Đồng Nai… cũng đặt các công ty bảo hiểm vào trạng thái nâng cao cảnh giác với các rủi ro.
Tính đến ngày 18/4/2025, theo số liệu báo cáo của các doanh nghiệp bảo hiểm, tổng thiệt hại ước tính của bão Yagi là 10.287 tỷ đồng, tổng số tiền bồi thường và tạm ứng bồi thường là 1.903 tỷ đồng (nguồn Bộ Tài chính) .
Trong bối cảnh rủi ro gia tăng, tái bảo hiểm trở thành công cụ không thể thiếu nhằm giảm nhẹ rủi ro tài chính. Việc mua thêm các chương trình tái bảo hiểm thảm họa (catastrophe reinsurance) hay phân lớp tổn thất theo mô hình layering cũng trở nên phổ biến hơn, nhất là sau bài học từ bão Yagi. Tuy vậy, sau những “cú sốc” rủi ro lớn, các công ty tái bảo hiểm quốc tế - vốn đóng vai trò chủ chốt trên thị trường tái bảo hiểm - có thể đồng loạt tăng phí, siết điều khoản hợp đồng và giới hạn mức bảo hiểm cho các ngành nghề, khu vực địa lý có nguy cơ cao. Hệ quả là chi phí cho tái bảo hiểm tăng mạnh, làm giảm biên lợi nhuận của công ty bảo hiểm gốc, đặc biệt trong bối cảnh áp lực cạnh tranh giá ngày càng lớn như hiện nay… Điều này đặt ra bài toán mới cho các công ty bảo hiểm trong việc cân bằng chi phí và lợi nhuận.
Chia sẻ tại Hội nghị Tái bảo hiểm quốc tế Hanoi Re 2025 (HRIC 2025) được tổ chức mới đây, ông Trịnh Anh Tuấn - Tổng giám đốc Tổng công ty cổ phần Tái bảo hiểm Hà Nội (Hanoi Re) cho biết, trong thế giới đang không ngừng chuyển động, mỗi thách thức đều là phép thử cho năng lực thích ứng và tầm nhìn chiến lược của một doanh nghiệp tái bảo hiểm.
Với chủ đề “Biến thách thức thành cơ hội”, ông Tuấn cũng chia sẻ định hướng của Hanoi Re trong việc mở rộng thị trường, ứng dụng công nghệ số và nâng cao năng lực quản trị rủi ro, từ đó từng bước khẳng định vai trò của một doanh nghiệp tái bảo hiểm Việt Nam trên bản đồ khu vực. Thông qua thông điệp “Connecting Leaders, Sharing Visions at 1500”, Hanoi Re cũng thể hiện cam kết đồng hành cùng các đối tác quốc tế, xây dựng nền tảng hợp tác bền vững và định hình tương lai ngành tái bảo hiểm Việt Nam bằng nội lực vững chắc và tầm nhìn dài hạn.
Thích ứng trong thời kỳ biến động
Sau những “cú sốc” rủi ro lớn, các công ty tái bảo hiểm quốc tế có thể đồng loạt tăng phí..., hệ quả là chi phí cho tái bảo hiểm tăng mạnh, làm giảm biên lợi nhuận của công ty bảo hiểm gốc.
Cũng trong khuôn khổ hội nghị, bà Trần Thị Phương Bình - Giám đốc Công ty Giám định quốc tế Việt Nam (VIA) cho hay, bão Yagi không chỉ là sự kiện thiên tai, mà còn là bài kiểm tra khả năng phối hợp giữa các bên, từ công ty bảo hiểm, giám định viên, môi giới, đến bên được bảo hiểm và tái bảo hiểm.
Theo đó, VIA đã triển khai khẩn cấp hàng loạt giải pháp như: Điều động giám định viên khắp các khu vực ảnh hưởng; tăng cường phối hợp với nhà thầu, đơn vị tư vấn nhằm khôi phục sản xuất - kinh doanh trong thời gian sớm nhất. Tuy vậy, nhiều thách thức vẫn hiện hữu như hồ sơ bị chậm trễ do phụ tùng nhập khẩu kéo dài, rủi ro gian lận trong kê khai tổn thất, hay việc xác định nguyên nhân gián đoạn kinh doanh (business interruption) kéo dài sau thiên tai. Do đó, bà Bình đề xuất, ngành bảo hiểm cần nghiên cứu điều chỉnh các điều khoản tái bảo hiểm linh hoạt hơn, đồng thời tăng đầu tư vào công nghệ đánh giá tổn thất và dữ liệu thời gian thực.
Còn ông Musa Adlan - Giám đốc điều hành khu vực châu Á của Aon cho hay, nền kinh tế toàn cầu đang biến động mạnh, 82% doanh nghiệp kỳ vọng chuỗi cung ứng sẽ được “khu vực hóa” trong 5 năm tới, giữa bối cảnh thương mại phân mảnh với hơn 3.000 rào cản mới từ năm 2018. Thuế quan, các lệnh trừng phạt và quy định phức tạp đã trở thành “bình thường mới”. Đặc biệt, 44% CEO toàn cầu đánh giá rủi ro địa chính trị là mối lo ngại bên ngoài lớn nhất năm 2024, vượt cả bất ổn kinh tế.
Ông Musa Adlan cũng nhấn mạnh, năng lực vận hành bền vững hiện nay đòi hỏi giám sát rủi ro theo thời gian thực, thay vì dựa vào mô hình quá khứ. Các tổ chức đang áp dụng phân tích dự đoán để đánh giá rủi ro nhà cung cấp, liên kết xuyên biên giới và yếu tố chính trị, đồng thời tái cấu trúc chuỗi cung ứng với yếu tố dự phòng tích hợp, thay cho cách tiếp cận chỉ chú trọng hiệu quả.
Ngoài ra, theo đại diện Aon, thế giới đang bước vào một “siêu” chu kỳ đổi mới, đặc biệt với công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) - lĩnh vực dự kiến đạt quy mô 407 tỷ USD vào năm 2027. Tuy nhiên, rủi ro hệ thống cũng gia tăng khi 78% tổ chức đẩy nhanh chuyển đổi số sau dịch, nhưng chưa đến 40% tự tin quản lý rủi ro mạng. Chi phí trung bình của một sự cố rò rỉ dữ liệu trong năm 2023 lên tới 4,45 triệu USD, tăng 15% trong 3 năm. Sự phát triển của AI tạo sinh cũng kéo theo lo ngại về tình trạng giả mạo, thông tin sai lệch và đánh cắp tài sản trí tuệ. Do đó, đại diện Aon cho rằng, các tổ chức cần xây dựng năng lực chống chịu công nghệ vượt ra ngoài tường lửa và bảo hiểm, bao gồm bảo mật ngay từ thiết kế, cảnh báo theo thời gian thực và quản trị rủi ro liên ngành.
Về thiên tai, năm 2023, thiên tai toàn cầu gây thiệt hại 380 tỷ USD, nhưng chỉ 123 tỷ USD được bảo hiểm, để lại khoảng trống bảo vệ 257 tỷ USD. Biến đổi khí hậu đang tái định hình rủi ro với tốc độ nhanh, khi 1/4 tài sản toàn cầu chịu tác động trực tiếp từ các hiểm họa khí hậu vật lý. Doanh nghiệp tiên phong đang đầu tư vào phân tích khí hậu tương lai, bản đồ rủi ro, kiểm tra tài sản trong kịch bản cực đoan và công cụ chuyển nhượng rủi ro như bảo hiểm tham số…
Trước các thách thức về thương mại, công nghệ, khí hậu và nhân lực, ông Musa Adlan khuyến nghị, các tổ chức cần chuyển từ tư duy phòng ngừa sang xây dựng năng lực chống chịu; từ phản ứng theo sự kiện sang ra quyết định liên tục; từ đối phó bị động sang chiến lược chủ động. Rủi ro không chỉ là mối đe dọa - nếu được tiếp cận khôn ngoan, nó chính là động lực đổi mới, tăng trưởng và củng cố niềm tin.
“Trong một thế giới phân mảnh, biến động và bất định, khả năng phục hồi suy cho cùng là một sự lựa chọn”, ông Adlan nói.
Tại HRIC 2025, Thứ trưởng Bộ Tài chính Lê Tấn Cận đề nghị các doanh nghiệp bảo hiểm trong nước chủ động chuẩn bị điều kiện để triển khai các chính sách mới, đặc biệt là phát triển các sản phẩm bảo hiểm nông nghiệp, rủi ro thiên tai, bảo hiểm xanh, an ninh mạng; đồng thời, đẩy mạnh chuyển đổi số toàn diện, bảo vệ dữ liệu khách hàng, nâng cao năng lực tài chính và quản trị rủi ro.
Thứ trưởng cũng kêu gọi tăng cường hợp tác với các đối tác tái bảo hiểm quốc tế trong phát triển sản phẩm, chia sẻ dữ liệu, mô hình định phí, kinh nghiệm giám định - bồi thường và chuyển giao công nghệ. Với các đối tác quốc tế, Thứ trưởng kỳ vọng sẽ nhận được sự hỗ trợ tích cực trong công tác bồi thường sau bão Yagi, chia sẻ kinh nghiệm phát triển sản phẩm bảo hiểm khí hậu, y tế, chuyển giao mô hình quản trị tiên tiến như RBC, IFRS 17 và đồng hành cùng Việt Nam trong đào tạo nhân lực, nâng cao năng lực quản lý rủi ro, xây dựng hạ tầng pháp lý và số hóa thị trường bảo hiểm. box
