Xe chở nông sản tập kết ở cửa khẩu Tân Thanh. Ảnh: Ngọc Thắng
Sụt giảm vì chất lượng thấp
Theo số liệu của Tổng cục Hải quan, từ tháng 1 - 7.2019, kim ngạch xuất khẩu các mặt hàng nông, lâm, thủy sản của VN sang Trung Quốc đạt 4,64 tỉ USD, giảm 7,9% so cùng kỳ năm 2018. Nhiều mặt hàng vốn tăng trưởng đột biến đã giảm mạnh như rau quả giảm 8,1%; sắn và sản phẩm sắn giảm 9,6%; cà phê giảm 8,9%, đặc biệt là gạo giảm tới 67,5%.
Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu (Bộ Công thương) Trần Thanh Hải nhìn nhận ngoài việc Trung Quốc giảm tiêu thụ hàng hóa vì ảnh hưởng của chiến tranh thương mại Mỹ - Trung, đồng thời dư thừa nguồn cung, tồn kho lớn với một số mặt hàng nông sản, thì còn do nước này tăng cường quản lý thương mại biên giới, kiểm nghiệm, kiểm dịch, an toàn thực phẩm nhập khẩu.
“Trong khi đó, nông, thủy sản của ta chưa đáp ứng tốt việc truy xuất nguồn gốc, quy cách đóng gói, bao bì nhãn mác. Doanh nghiệp còn thiếu thông tin, chưa chủ động nghiên cứu tìm hiểu chính sách thị hiếu, nhu cầu thị trường, cùng với đó VN vẫn làm ăn kiểu nhỏ lẻ, chưa chính quy, bài bản”, ông Hải nói.
Bà Lê Hoàng Oanh, Vụ trưởng Vụ Thị trường châu Á - châu Phi (Bộ Công thương), cũng nhấn mạnh “tính chưa thích nghi” của nông sản Việt với những yêu cầu, điều kiện đặt ra từ phía Trung Quốc và điều này xuất phát mấu chốt từ nhận thức chưa đúng đắn về thị trường nước láng giềng.
Phải nhìn nhận, những thay đổi của thị trường Trung Quốc là xu thế tất yếu để hướng đến sự kiểm soát đồng bộ về chất lượng sản phẩm, truy xuất nguồn gốc. Dù sẽ gặp nhiều khó khăn nhưng tôi tin đây sẽ là cơ hội để các doanh nghiệp Việt chuyển mình, tự đổi mới để thích ứng với những đòi hỏi mới của thị trường.
- Ông Trần Thanh Hải (Phó cục trưởng Cục Xuất nhập khẩu, Bộ Công thương)
Thứ hai, nhiều doanh nghiệp còn nhận thức xuất khẩu sang Trung Quốc chủ yếu là xuất khẩu tiểu ngạch, không quan tâm nhu cầu, các tiêu chuẩn, mà cứ có hàng là mang lên chợ biên giới trong khi chưa hề biết bán cho ai, đối tác hay người tiêu dùng cần loại hàng như thế nào. Sản phẩm nhiều khi dùng bao bì nhãn mác tùy tiện, bọc lót thô sơ bằng rơm rạ, chưa quan tâm mặt hàng đó đã được Trung Quốc nhập khẩu chính ngạch hay chưa mà vẫn đem hàng đi xuất khẩu, điển hình như trường hợp của sầu riêng, thạch đen…
“Nên giảm xuất khẩu tiểu ngạch, tập trung xuất khẩu chính ngạch, đáp ứng yêu cầu, tiêu chuẩn của Trung Quốc”, bà Oanh nhấn mạnh.
Theo bà Oanh, thương mại biên giới chỉ chiếm khoảng 20 - 25% tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Trung Quốc. Do vậy, cần khẳng định rằng, thương mại với Trung Quốc không chỉ với các tỉnh biên giới là Vân Nam và Quảng Tây mà còn với cả 31 tỉnh, thành, khu tự trị. Từ đó, doanh nghiệp cần khai thác thêm tiềm năng thị trường, đa dạng hóa phương thức xuất nhập khẩu với Trung Quốc, đặc biệt là thương mại điện tử xuyên biên giới.
