Giám sát tài chính trong ngành bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong phát hiện sớm và ngăn ngừa các rủi ro tiềm ẩn
Cơ chế quản lý giám sát tài chính có bước chuyển mình
Thị trường bảo hiểm Việt Nam tuy doanh thu tăng trưởng chậm lại nhưng vẫn được đánh giá là một trong những thị trường tăng trưởng cao, cạnh tranh cao với sự tham gia của nhiều doanh nghiệp bảo hiểm.
Tính đến hết tháng 11/2025, có 86 doanh nghiệp kinh doanh bảo hiểm đang hoạt động tại Việt Nam; trong đó, có 32 doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ, 20 doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ, 3 doanh nghiệp tái bảo hiểm, 31 công ty môi giới bảo hiểm và 1 chi nhánh doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ nước ngoài. Tổng doanh thu phí bảo hiểm ước đạt 210.167 tỷ đồng, tăng 3,27% so với cùng kỳ năm trước.
Thị trường bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong việc huy động vốn dài hạn cho nền kinh tế, đồng thời cung cấp các sản phẩm bảo vệ tài chính cho người dân và doanh nghiệp. Ước tính trong 11 tháng đầu năm 2025, các doanh nghiệp bảo hiểm đầu tư trở lại nền kinh tế 949.308 tỷ đồng, tăng 10,15% so với cùng kỳ năm trước. Tổng nguồn vốn chủ sở hữu ước đạt 220.542 tỷ đồng, tăng 3,52% so với cùng kỳ năm trước.
Với sự gia tăng về quy mô và tính phức tạp của thị trường, công tác giám sát tài chính đối với các doanh nghiệp ngày càng trở nên cấp thiết.
Giám sát tài chính trong ngành bảo hiểm đóng vai trò quan trọng trong phát hiện sớm và ngăn ngừa các rủi ro tiềm ẩn, đảm bảo sự phát triển lành mạnh của thị trường bảo hiểm. Tại Việt Nam hiện nay, cơ chế quản lý giám sát tài chính đang có bước chuyển mình theo sự thay đổi của Luật Kinh doanh bảo hiểm.
Điểm tích cực trong hoạt động giám sát tài chính đối với các doanh nghiệp bảo hiểm tại Việt Nam là khung pháp lý liên quan ngày càng được hoàn thiện, chẳng hạn Nghị định 46/2023/NĐ-CP, Thông tư 67/2023/TT-BTC và Thông tư 70/2022/TT-BTC và mới đây Quốc hội đã thông qua Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Kinh doanh bảo hiểm. Sự thay đổi này đã nâng cao chất lượng quản lý, giám sát tài chính, đặc biệt trong quản trị rủi ro, kiểm soát nội bộ và kiểm toán nội bộ của doanh nghiệp bảo hiểm.
Việc ngày càng hoàn thiện về khung pháp lý giám sát tài chính đã thúc đẩy sự tăng trưởng của thị trường toàn ngành. Trong 11 tháng đầu năm 2025, tổng tài sản của các công ty bảo hiểm ước đạt 1.104.415 tỷ đồng, tăng 9,27% so với cùng kỳ năm trước. Tốc độ tăng trưởng bình quân giai đoạn 2022 - 2025 đạt khoảng 10% (theo Cục Quản lý, giám sát bảo hiểm).
Tổng tài sản toàn thị trường bảo hiểm tăng trưởng ổn định, từ 573.000 tỷ đồng vào năm 2022 lên 909.000 tỷ đồng vào năm 2023 và đạt khoảng 1.007.204 tỷ đồng vào năm 2024. Biên khả năng thanh toán của các doanh nghiệp bảo hiểm luôn duy trì trên 100%, cho thấy đa số doanh nghiệp bảo hiểm vẫn đáp ứng được yêu cầu về an toàn tài chính như Prudential đạt 193% (2024); Bảo Việt, BIC và Bảo Minh đều duy trì biên khả năng thanh toán khoảng 145 - 160%...
Các hoạt động giám sát đầu tư đảm bảo của cơ quan nhà nước giúp các doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định đầu tư về bỏ vốn vào danh mục các tài sản đầu tư và tỷ lệ phân bổ vốn đảm bảo an toàn tài chính, đáp ứng nghĩa vụ và tạo lập được nguồn vốn lớn cho nền kinh tế. Qua đó, các doanh nghiệp bảo hiểm đã tạo lập nguồn vốn trung và dài hạn cho đầu tư phát triển kinh tế - xã hội.
Giai đoạn 2020 - 2023, tổng số tiền các doanh nghiệp bảo hiểm tích luỹ đầu tư trở lại nền kinh tế tăng trưởng 60,97%. Hoạt động đầu tư của các doanh nghiệp đảm bảo an toàn, hiệu quả và thanh khoản. Danh mục đầu tư đa dạng gồm góp vốn thành lập doanh nghiệp khác, cho vay, trái phiếu chính phủ, cổ phiếu, tiền gửi tại các tổ chức tín dụng. Trong đó, vẫn đảm bảo đầu tư theo nguyên tắc an toàn với cơ cấu đầu tư chủ yếu là gửi tiền tại các tổ chức tín dụng (chiếm khoảng 44%), mua trái phiếu chính phủ (chiếm khoảng 36%).
Năm 2025, Bộ Tài chính đã công khai kết luận thanh tra đối với Công ty TNHH Bảo hiểm Nhân thọ Mirae Asset Prévoir, Công ty TNHH Bảo hiểm nhân thọ Cathay Việt Nam, Bảo hiểm Hàng không (nay là DBV), UIC... Qua đó, phát hiện và xử lý kịp thời các vi phạm, góp phần nâng cao tính minh bạch và tuân thủ pháp luật của doanh nghiệp. Đặc biệt, thông qua các đợt thanh tra năm 2022 - 2023, cơ quan giám sát cũng đã phát hiện những trường hợp vi phạm trong hoạt động đầu tư và yêu cầu các giải pháp khắc phục giúp đảm bảo tính an toàn trong đầu tư tài chính của các doanh nghiệp bảo hiểm.
Công ty bảo hiểm cần chuẩn bị gì cho mô hình vốn mới?
Dẫu đã có nhiều cải thiện, khung pháp lý về giám sát tài chính đối với doanh nghiệp bảo hiểm tại Việt Nam vẫn còn một số bất cập, chưa đồng bộ và toàn diện. Các quy định về giám sát tài chính chưa theo kịp sự phát triển nhanh chóng của thị trường và các sản phẩm bảo hiểm mới. Việc thiếu và chậm các hướng dẫn liên quan đến giám sát tài chính như cách xác định tỷ lệ an toàn vốn, tính toán xác định số vốn trên cơ sở rủi ro, số vốn tự có, hạn mức đầu tư, cách lượng hóa từng loại rủi ro tính chất, phạm vi và mức độ phức tạp của các rủi ro phát sinh từ hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp… khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn trong triển khai.
Phương thức giám sát tài chính đối với các doanh nghiệp bảo hiểm hiện nay chủ yếu là giám sát tuân thủ, giám sát tài chính vẫn chủ yếu tập trung vào việc kiểm tra tuân thủ các quy định pháp luật, chưa chuyển đổi mạnh sang giám sát dựa trên rủi ro để phát hiện sớm các nguy cơ mất an toàn tài chính. Về mô hình vốn trên cơ sở rủi ro, Luật sửa đổi, bổ sung Luật Kinh doanh bảo hiểm vừa được Quốc hội thông qua quy định áp dụng song song hai mô hình vốn trên cơ sở rủi ro (RBC) và biên khả năng thanh toán đến hết năm 2030 để doanh nghiệp bảo hiểm có thời gian chuẩn bị nguồn lực và nâng cấp hệ thống công nghệ thông tin.
Việc chuẩn bị cho mô hình RBC đòi hỏi doanh nghiệp bảo hiểm phải rà soát lại toàn bộ hệ thống quản trị rủi ro nội bộ, nâng cấp năng lực định giá sản phẩm và quản lý vốn. Đồng thời, cập nhật quy trình lập báo cáo tài chính theo hướng phản ánh chính xác bản chất rủi ro và khả năng thanh toán. Doanh nghiệp cũng cần chuẩn hóa cơ sở dữ liệu, tăng cường phân tích danh mục đầu tư và xây dựng hệ thống đánh giá rủi ro tích hợp để đáp ứng các yêu cầu mới, là cơ hội để tăng tính minh bạch, nâng cao uy tín và sức cạnh tranh trên thị trường bảo hiểm trong nước và quốc tế.
Có thể áp dụng cơ chế giám sát mới thí điểm ở các doanh nghiệp bảo hiểm lớn, có năng lực tài chính tốt, đã từng trải qua quá trình xếp hạng quốc tế như PVI, Bảo Việt. Đây là những doanh nghiệp có nguồn vốn lớn, có hệ thống đánh giá, quản trị rủi ro hoạt động hiệu quả, có chiến lược tăng vốn rõ ràng như vậy việc tiếp cận và bắt nhịp sẽ không mất nhiều thời gian. Từ đó, cơ quan quản lý nhà nước sẽ có những đánh giá, điều chỉnh và có hướng dẫn chi tiết về mô hình để tiến hành thực hiện trên toàn thị trường.
Từ yêu cầu của Luật, cơ quan quản lý cần sớm ban hành chi tiết mô hình tính toán vốn trên cơ sở rủi ro, đồng thời xây dựng bộ chỉ số đánh giá rủi ro và hệ số vốn tương ứng cho từng yếu tố như rủi ro bảo hiểm, rủi ro thị trường, rủi ro tín dụng, rủi ro hoạt động… Bên cạnh đó, cần đầu tư hạ tầng công nghệ để thu thập, xử lý và phân tích dữ liệu báo cáo tài chính theo chuẩn mực mới, đánh giá, lượng hóa được những tác động của từng loại rủi ro. Xây dựng đội ngũ giám sát chuyên nghiệp, được tổ chức đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ giám sát viên và thiết lập cơ chế giám sát theo mức độ rủi ro của từng doanh nghiệp.
Khi áp dụng theo quy định mới, các chỉ tiêu giám sát tài chính sẽ đầy đủ và toàn diện hơn, phản ánh được đầy đủ các rủi ro tài chính của doanh nghiệp bảo hiểm. Các chỉ tiêu liên quan đến trích lập dự phòng nghiệp vụ, khả năng thanh toán… sẽ phản ánh đúng rủi ro, căn cứ vào từng loại rủi ro ảnh hưởng, đảm bảo tính chính xác và kịp thời tình hình tài chính doanh nghiệp. Công tác giám sát sẽ chặt chẽ hơn, tránh để xảy ra những tồn tại sai phạm ở một số doanh nghiệp bảo hiểm trong hoạt động đầu tư, cụ thể là bỏ vốn vào danh mục đầu tư rủi ro cao như trái phiếu không xếp hạng, bất động sản chưa có pháp lý.
Công tác giám sát tài chính trong ngành bảo hiểm giữ vai trò then chốt trong việc đảm bảo an toàn hệ thống, bảo vệ quyền lợi người tham gia và thúc đẩy sự phát triển bền vững của thị trường. Sự thay đổi trong cơ chế giám sát theo hướng giám sát rủi ro đang được các quốc gia trên thế giới áp dụng bởi tính hiệu quả. Việt Nam đang có bước chuyển mình trong xây dựng cơ chế giám sát mới, cần sự thay đổi đồng bộ từ hệ thống pháp luật và sự chuẩn bị của các doanh nghiệp bảo hiểm.
