Rõ hướng xử lý
Nút thắt liên quan đến việc thu hồi vốn ngân sách nhà nước ứng trước để đầu tư Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương giai đoạn I đã cơ bản có hướng xử lý cuối cùng, chiểu theo những nội dung trong Công văn số 13852/BTC-PTHT vừa được Bộ Tài chính gửi Bộ Xây dựng vào giữa tuần này.
Đây là lần thứ hai trong vòng 2 tuần qua, Bộ Tài chính có công văn trao đổi hướng dẫn Bộ Xây dựng xử lý dứt điểm vấn đề này, nhằm thực hiện nghiêm kỷ luật tài chính, đồng thời cũng để mở ra cơ hội sớm triển khai nâng cấp tuyến cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận theo phương thức PPP.
Theo Bộ Tài chính, Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương giai đoạn I đã được ứng trước từ nguồn vốn ngân sách trung ương cho Bộ Giao thông - Vận tải (nay là Bộ Xây dựng) để hoàn thành, với tổng số vốn đã giải ngân là 9.563,259 tỷ đồng.
Bộ Xây dựng là cơ quan chủ quản thực hiện Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương giai đoạn I và tổ chức đấu thầu thu phí hoàn trả số vốn ngân sách nhà nước đã ứng theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.
Tuy nhiên, vì nhiều lý do, đến hết năm 2018, Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương giai đoạn I mới tổ chức thu phí, bán quyền thu phí và nộp ngân sách nhà nước là 2.390,937 tỷ đồng, còn 7.172,322 tỷ đồng chưa hoàn ứng ngân sách nhà nước do phải dừng thu phí.
Tại Công văn số 12944/BTC-PTHT ngày 21/8/2025 về việc thu hồi vốn ngân sách nhà nước ứng trước đầu tư Dự án, Bộ Tài chính đã có ý kiến, trường hợp việc thu phí hoàn trả ngân sách nhà nước không thực hiện được và đề nghị Bộ Xây dựng căn cứ quy định tại điểm c, khoản 8, Điều 4, Nghị quyết số 70/2025/UBTVQH15 ngày 7/2/2025 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội để báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét, quyết định việc bố trí vốn cho Dự án trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2026-2030 của Bộ Xây dựng để thu hồi số vốn ứng trước còn lại chưa thu hồi của Dự án.
Còn tại Công văn số 9298/BXD-KHTC ngày 29/8/2025, Bộ Xây dựng đã khẳng định, không thực hiện được việc hoàn trả vốn ngân sách nhà nước đã ứng trước còn lại cho Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương giai đoạn I từ nguồn thu phí (theo cơ chế giá).
Do vậy, Bộ Tài chính thống nhất với đề nghị của Bộ Xây dựng trình cấp thẩm quyền bố trí vốn ngân sách nhà nước để thu hồi khoản ứng trước còn lại cho Dự án, đảm bảo phù hợp với Luật Ngân sách nhà nước.
Bộ Xây dựng chịu trách nhiệm toàn diện trong quá trình đầu tư Dự án và quản lý khai thác tài sản theo quy định của Luật Quản lý tài sản công. Trong trường hợp tiếp tục đầu tư, Bộ Xây dựng chịu trách nhiệm bảo toàn phần vốn và tài sản Nhà nước đã đầu tư từ ngân sách nhà nước cho Dự án.
“Đối với số tiền đã nộp ngân sách nhà nước từ nguồn tổ chức thu phí và bán quyền thu phí (2.390,937 tỷ đồng), đề nghị Bộ Xây dựng chỉ đạo chủ đầu tư làm việc với Kho bạc Nhà nước nơi chủ đầu tư đã nộp ngân sách nhà nước từ nguồn tổ chức thu và bán quyền thu phí của Dự án để thực hiện các thủ tục hạch toán thu hồi số vốn ngân sách nhà nước đã ứng trước theo đúng quy định”, Công văn số 13852 nêu rõ.
Trước đó, trong Công văn số 7263/BXD-KHTC gửi Bộ Tài chính vào ngày 24/7/2025, ông Bùi Xuân Dũng, Thứ trưởng Bộ Xây dựng cho biết, Luật Đường bộ năm 2024 và Nghị định số 130/NĐ-CP ngày 10/10/2024 của Chính phủ đã quy định, Nhà nước thu phí sử dụng đường cao tốc đối với phương tiện lưu thông trên đường cao tốc thuộc sở hữu toàn dân do Nhà nước đại diện chủ sở hữu và trực tiếp quản lý, khai thác.
Tuy nhiên, tại các văn bản số 6727/VPCP-CN ngày 31/8/2023 và số 1216/VPCP-CN ngày 15/2/2025, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo Bộ Xây dựng chủ trì nghiên cứu đầu tư mở rộng toàn tuyến cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận theo phương thức PPP, khẩn trương khởi công dự án trong quý II/2025.
“Do vậy, nếu tiếp tục thực hiện phương án bán quyền thu phí để hoàn trả phần vốn ngân sách nhà nước còn lại thì không thể triển khai ngay được việc đầu tư mở rộng tuyến cao tốc này theo đúng ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ”, lãnh đạo Bộ Xây dựng phân tích.
| |
Điều kiện tiên quyết
Được biết, hiện công tác chuẩn bị đầu tư Dự án Đầu tư xây dựng mở rộng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận theo phương thức PPP đang đi đến giai đoạn cuối cùng. Vào cuối tuần trước, Ban Quản lý dự án 7 - đơn vị được Bộ Xây dựng giao nhiệm vụ đại diện cơ quan Nhà nước có thẩm quyền đã có tờ trình đề nghị Cục Đường bộ Việt Nam (cơ quan chuyên môn về xây dựng) thẩm định Báo cáo nghiên cứu khả thi Dự án đầu tư xây dựng mở rộng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận theo phương thức PPP, loại hợp đồng BOT.
Đây là công trình do Liên danh Công ty cổ phần Tập đoàn Đèo Cả, Công ty cổ phần Đầu tư hạ tầng kỹ thuật TP.HCM, Công ty cổ phần Tasco, Tổng công ty Đầu tư Xây dựng Hoàng Long - CTCP, Công ty TNHH Một thành viên Dịch vụ và Đầu tư CII là nhà đầu tư đề xuất dự án. Theo đề xuất, Dự án sẽ thực hiện nâng cấp, mở rộng tuyến cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận dài 96,13 km từ 4 làn xe lên 6 - 10 làn xe.
Trong đó, đoạn TP.HCM - Trung Lương sau khi nâng cấp, mở rộng có quy mô 8 làn xe, các yếu tố hình học (bình đồ, trắc dọc) đạt tiêu chuẩn đường cao tốc cấp 120 km/h; đoạn Trung Lương - Mỹ Thuận thực hiện đầu tư mở rộng bảo đảm quy mô 6 làn xe theo quy hoạch được duyệt; các yếu tố hình học (bình đồ, trắc dọc) đạt tiêu chuẩn đường cao tốc cấp 100 km/h.
Ngoài hệ thống thu phí tự động không dừng, Dự án còn xây dựng mới và nâng cấp hệ thống giao thông thông minh ITS theo quy định hiện hành, đảm bảo đồng bộ trong phạm vi dự án và các tuyến cao tốc lân cận, đáp ứng yêu cầu vận hành, khai thác đường cao tốc, bảo đảm kết nối đồng bộ mạng lưới đường cao tốc.
Bên cạnh đó, Dự án còn thực hiện đầu tư mở rộng các trạm dừng nghỉ trên tuyến với quy mô 15 - 20 ha/bên (trạm Km28+200 quy mô 20 ha/bên và trạm Km78+220 quy mô 15 ha/bên) đáp ứng nhu cầu của người dân và phương tiện lưu thông trên cao tốc, bảo đảm tầm nhìn dài hạn.
Ước tính, tổng diện tích nhu cầu sử dụng đất của Dự án khoảng 1.045,55 ha, trong đó giai đoạn trước đây đã giải phóng mặt bằng 949,71 ha; cần giải phóng bổ sung khoảng 95,84 ha (địa phận TP.HCM là 6,37 ha; tỉnh Long An cũ là 60,84 ha và tỉnh Tiền Giang cũ là 28,63 ha).
Với quy mô đầu tư như trên, tổng vốn đầu tư Dự án khoảng 41.372 tỷ đồng, trong đó vốn chủ sở hữu của nhà đầu tư khoảng 6.206 tỷ đồng, vốn do nhà đầu tư huy động khoảng 35.166 tỷ đồng.
Do đoạn Trung Lương - Mỹ Thuận đang thu phí hoàn vốn theo hình thức BOT, nên sau khi hoàn thành Dự án Đầu tư xây dựng mở rộng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận, trước mắt, nhà đầu tư sẽ tổ chức thu phí trên tuyến cao tốc TP.HCM - Trung Lương để hoàn vốn cho phần mở rộng.
Đối với đoạn Trung Lương - Mỹ Thuận sẽ ưu tiên hoàn vốn cho Dự án BOT cao tốc Trung Lương - Mỹ Thuận giai đoạn I, sau khi kết thúc sẽ chuyển sang thu phí hoàn vốn cho Dự án Đầu tư xây dựng mở rộng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận.
Doanh nghiệp dự án BOT hiện hữu sẽ quản lý, vận hành đoạn Trung Lương - Mỹ Thuận cho đến khi kết thúc hợp đồng dự án BOT hiện hữu; sau đó sẽ chuyển sang doanh nghiệp dự án của Dự án Đầu tư xây dựng mở rộng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận tiếp tục quản lý, vận hành.
Ông Phạm Thái Hà, Phó giám đốc Ban Quản lý dự án 7 (đơn vị được giao nhiệm vụ đại diện cơ quan Nhà nước có thẩm quyền) cho hay, do phương án hoàn trả nguồn vốn ngân sách ứng trước để đầu tư Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương giai đoạn I trị giá 7.172,32 tỷ đồng vẫn chưa được cấp có thẩm quyền chốt, nên nhà đầu tư đã nghiên cứu 2 phương án hoàn trả phần ngân sách nhà nước trong phương án tài chính của Dự án Đầu tư xây dựng mở rộng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận.
Cụ thể, với phương án 1, nhà đầu tư không hoàn trả khoản ngân sách nhà nước ngay sau khi ký kết hợp đồng dự án, kết quả tính toán thời gian hoàn vốn là 21 năm 3 tháng.
Theo Ban Quản lý dự án 7, phương án này có thời gian thu phí phù hợp với khả năng cung cấp tín dụng của các ngân hàng tài trợ vốn, nên có tính khả thi cao cho Dự án Đầu tư xây dựng mở rộng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận khi triển khai theo phương thức PPP.
Phương án 2, khoản ngân sách được hoàn lại từ nguồn thu phí của Dự án Đầu tư xây dựng mở rộng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận theo phương thức PPP.
Với phương án này, kết quả tính toán cho thấy, thời gian hoàn vốn cho Dự án Đầu tư xây dựng mở rộng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận lên tới 32 năm 2 tháng, không khả thi trong việc huy động vốn để thực hiện dự án, thậm chí dẫn tới nguy cơ phí chồng phí do rất khó bóc tách cụ thể các khoản thu phí hoàn vốn.
“Việc tìm ra phương án phù hợp để hoàn trả số vốn ngân sách nhà nước đã ứng để đầu tư Dự án Xây dựng đường ô tô cao tốc TP.HCM - Trung Lương giai đoạn I đang là điều kiện tiên quyết để có thể kích hoạt Dự án Đầu tư xây dựng mở rộng đường cao tốc TP.HCM - Trung Lương - Mỹ Thuận theo phương thức PPP theo đúng chỉ đạo của lãnh đạo Chính phủ”, lãnh đạo Ban Quản lý dự án 7 đánh giá.