Nhà đầu tư làm đúng quy định
Các dự án được kiểm toán là dự án xây dựng 4 tuyến đường chính, dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phía Bắc và hoàn thiện đường trục Bắc - Nam (đoạn từ chân cầu Thủ Thiêm 1 đến đường Mai Chí Thọ) và dự án xây dựng cầu Thủ Thiêm 2. Cả 3 dự án đều được giao cho Công ty cổ phần Địa ốc Đại Quang Minh làm nhà đầu tư.
Theo Kiểm toán Nhà nước, quá trình tổ chức thực hiện và quản lý chi phí của 3 dự án BT cơ bản tuân thủ các chính sách, chế độ, quy định pháp luật của Nhà nước và Hợp đồng BT.
Tuy vậy, vẫn còn có một số hạn chế, tồn tại như công tác giải phóng mặt bằng chậm, không thể bàn giao mặt bằng trống cho nhà đầu tư theo cam kết, kéo dài thời gian thực hiện, chưa ký phụ lục hợp đồng để gia hạn thời gian thực hiện; thiết kế kỹ thuật được duyệt của cầu Thủ Thiêm 2 có một số nội dung điều chỉnh so với thiết kế cơ sở nhưng chưa điều chỉnh thiết kế cơ sở; thiết kế bản vẽ thi công, dự toán của một số hạng mục chưa được phê duyệt hoàn chỉnh, chậm thực hiện việc xác nhận giá trị công trình hoàn thành để thanh toán Hợp đồng BT theo định kỳ...
Đối với dự án xây dựng hạ tầng kỹ thuật khu dân cư phía Bắc (khu chức năng số 3 và số 4) và hoàn thiện đường trục Bắc - Nam (đoạn từ chân cầu Thủ Thiêm 1 đến đường Mai Chí Thọ), Kiểm toán Nhà nước đã kiến nghị xử lý về tài chính là 72,7 tỷ đồng (giảm thanh toán 12,29 tỷ đồng; giảm giá trị hợp đồng thi công đã ký nhưng chưa thực hiện 60,4 tỷ đồng) và kiến nghị xử lý khác (hoàn thiện các thủ tục thẩm định, phê duyệt theo quy định) 85,1 tỷ đồng.
Đối với dự án cầu Thủ Thiêm 2, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị giảm thanh toán cho nhà thầu 3,8 tỷ đồng; giảm giá trị hợp đồng còn lại 4 tỷ đồng; hoàn thiện thủ tục theo quy định để thanh toán 11,9 tỷ đồng; giảm giá trị dự toán 25,6 tỷ đồng.
Đối với dự án 4 tuyến đường chính, Kiểm toán Nhà nước kiến nghị giảm thanh toán cho nhà thầu 17,5 tỷ đồng; giảm giá trị các hợp đồng còn lại 1,6 tỷ đồng; hoàn thiện thủ tục theo quy định để thanh toán chi phí phát sinh 50,5 tỷ đồng; giảm giá trị dự toán 86,3 tỷ đồng; giảm giá trị hợp đồng đối với khối lượng không thực hiện 254,9 tỷ đồng; hoàn thiện thủ tục để thanh toán 11,9 tỷ đồng; hoàn thiện thủ tục đối với giá trị của các hợp đồng còn lại 37 tỷ đồng.
Cũng đối với dự án 4 tuyến đường chính, Kiểm toán Nhà nước xác định, tổng mức đầu tư được phê duyệt là 12.182 tỷ đồng. Tuy nhiên, do cơ chế “thanh toán đồng thời” nên không tính chi phí lãi vay và trượt giá trong Hợp đồng BT và tổng vốn đầu tư được xác định là 8.265,1 tỷ đồng để cân đối thanh toán. Trong đó, chi phí xây dựng 6.500 tỷ đồng (bao gồm, chi phí xử lý nền đất yếu là 2.116 tỷ đồng, chiếm gần 1/3 chi phí xây dựng; chi phí xây dựng 10 cầu trên 4 tuyến đường khoảng 2.008 tỷ đồng; chi phí đầu tư hạ tầng kỹ thuật 1.430 tỷ đồng...).
Về vấn đề này, cơ quan kiểm toán xác định TP.HCM có thiếu sót trong việc phê duyệt tổng mức đầu tư của dự án xây dựng 4 tuyến đường chính vì không kịp thời cập nhật để tính lại chi phí dự phòng trượt giá làm tăng tổng mức đầu tư chưa đúng 350,91 tỷ đồng. Tuy nhiên, Kiểm toán Nhà nước cũng khẳng định khoản chi phí này đã được loại trừ ngay trong tổng vốn đầu tư của Hợp đồng BT theo cơ chế thanh toán, đồng thời được Thủ tướng Chính phủ chấp thuận tại Văn bản số 1909/TTg-KTN ngày 12/11/2013 và được Bộ Tài chính hướng dẫn tại Văn bản số 17463/BTC-QLCS nên không ảnh hưởng đến việc cân đối thanh toán khi ký Hợp đồng BT và giá trị quyết toán dự án hoàn thành.
Kiểm toán Nhà nước cũng làm rõ hơn một số nội dung được Thanh tra Chính phủ đưa ra tại Kết luận số 1037/KL-TTCP ngày 26/6/2019.
Theo đó, về kiến nghị của Thanh tra Chính phủ giảm tổng mức đầu tư 1.519 tỷ đồng, trong đó có chi phí dự phòng do chênh lệch mức lương là 634,9 tỷ đồng, Kiểm toán Nhà nước cho rằng, tại thời điểm lập tổng mức đầu tư dự án, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 103/2012/NĐ-CP ngày 4/12/2012 quy định mức lương tối thiểu (có hiệu lực từ ngày 20/01/2013); Bộ Xây dựng đã có Văn bản số 551/BXD-KTXD ngày 02/4/2013 hướng dẫn điều chỉnh chi phí nhân công để lập và quản lý chi phí đầu tư xây dựng công trình theo quy định tại Nghị định số 103/2012/NĐ-CP.
Thực hiện theo ý kiến chỉ đạo của UBND TP.HCM tại Văn bản số 2815/VP-ĐTMT ngày 16/4/2013, Sở Xây dựng đã có Văn bản số 7073/SXD-QLKTXD ngày 28/5/2013 báo cáo đề xuất UBND TP.HCM chấp thuận điều chỉnh chi phí nhân công, máy thi công (phần nhân công) khi lập mới dự toán công trình theo mức lương tối thiểu vùng quy định tại Nghị định số 103/2012/NĐ-CP từ ngày 01/10/2013 đến khi có quy định mới.
Tuy nhiên, đến thời điểm phê duyệt tổng mức đầu tư (ngày 28/10/2013), UBND TP.HCM chưa có ý kiến về đề xuất của Sở Xây dựng tại Văn bản số 7073/SXD-QLKTXD. Do đó, trong thẩm quyền của mình, UBND TP.HCM đã quyết định phê duyệt tổng mức đầu tư dự án có khoản chi phí dự phòng chênh lệnh mức lương giữa Nghị định số 70/20110/NĐ-CP và Nghị định số 103/2012/NĐ-CP để tránh điều chỉnh tổng mức đầu tư nếu như sau này UBND TP.HCM đồng ý sử dụng mức lương nhân công theo Nghị định số 103/2012/NĐ-CP áp dụng chung trên địa bàn Thành phố. Việc sử dụng chi phí dự phòng đã được UBND TP.HCM quy định rõ tại Quyết định phê duyệt dự án và Hợp đồng BT.
Tuy nhiên, khi triển khai thực hiện dự án không sử dụng khoản chi phí dự phòng chênh lệch mức lương 634,942 tỷ đồng do cơ chế thanh toán đồng thời theo Văn bản số 1909/TTg-KTN của Thủ tướng Chính phủ và Văn bản số 17463/BTC-QLCS của Bộ Tài chính nên sẽ được giảm trừ khi các bên quyết toán dự án hoàn thành.
Ngoài ra, Kết luận thanh tra Chính phủ có đề cập đến phần khảo sát không kỹ dẫn đến tăng chi phí đầu tư xử lý nền đất yếu 481,3 tỷ đồng trong tổng mức đầu tư. Về vấn đề này, báo cáo kiểm toán nêu rõ, chi phí xây dựng được tính theo khối lượng chủ yếu từ thiết kế cơ sở, các khối lượng khác dự tính và giá xây dựng phù hợp với thị trường theo quy định tại Nghị định 112/2009/NĐCP.
Đồng thời, trong quá trình triển khai thực hiện ở bước thiết kế bản vẽ thi công, các đơn vị có liên quan đã đưa ra phương án xử lý nền đất yếu phù hợp và tiết kiệm được chi phí trên theo ý kiến chỉ đạo của UBND TP.HCM tại Quyết định số 5872/QĐ-UBND ngày 28/10/2013.
“Báo cáo kiểm toán xác nhận tính đúng đắn, hợp lý của số liệu chi phí đầu tư thực hiện, giá trị hợp đồng còn lại và giá trị dự toán thiết kế đến thời điểm 31/12/2019 trên cơ sở hồ sơ của đơn vị được kiểm toán cung cấp liên quan đến báo cáo số liệu, tình hình tài chính của chi phí đầu tư xây dựng của các dự án BT theo đúng quy định của pháp luật”, kết luận kiểm toán nêu rõ.
Những vướng mắc cần xử lý
Tuy nhiên, tại báo cáo kiểm toán, Kiểm toán Nhà nước cũng kiến nghị nhiều tồn tại cần xử lý.
Đối với dự án cầu Thủ Thiêm 2, hồ sơ thiết kế kỹ thuật được phê duyệt có một số nội dung điều chỉnh so với thiết kế cơ sở trên cơ sở được cơ quan chuyên môn và Hội đồng nghiệm thu nhà nước chấp thuận nhưng thiết kế cơ sở chưa được điều chỉnh.
Đối với dự án 4 tuyến đường chính, hồ sơ thiết kế, dự toán một số hạng mục đến nay chưa được phê duyệt.
Đặc biệt, tiến độ các dự án đều rất chậm so với hợp đồng đã ký, nguyên nhân chính là do vướng giải phóng mặt bằng.
Đối với dự án cầu Thủ Thiêm 2, đến tháng 6/2020, sau 60 tháng kể từ ngày ký hợp đồng BT, dự án chưa hoàn tất giải phóng mặt bằng. Trong khi đó, tiến độ theo hợp đồng là từ tháng 4/2017 đến tháng 10/2019.
Trong khi đó, dự án 4 tuyến đường chính, đến tháng 6/2020, thời gian chậm tiến độ đã là 27 tháng so với quyết định đầu tư.
Các dự án này đều đã được UBND TP.HCM có văn bản điều chỉnh thời gian thực hiện.
Kiểm toán Nhà nước đã đề nghị UBND TP.HCM chỉ đạo UBND quận 1, UBND quận 2, Ban Quản lý đầu tư xây dựng các công trình giao thông, Ban Quản lý đầu tư xây dựng Khu đô thị mới Thủ Thiêm và các đơn vị liên quan khẩn trương thực hiện việc điều chỉnh thời gian thực hiện dự án, gia hạn thời gian thực hiện hợp đồng, hoàn thành việc giải phóng mặt bằng, di dời hạ tầng kỹ thuật, sớm bàn giao cho nhà đầu tư thi công hoàn thành các dự án BT.
Đồng thời, Kiểm toán Nhà nước cũng yêu cầu UBND TP.HCM quan tâm, chỉ đạo thực hiện việc xác nhận khối lượng, giá trị hạng mục hoàn thành để thanh toán theo quy định của Hợp đồng BT.
Đối với dự án 4 tuyến đường, giá trị khối lượng hoàn thành của dự án đã được cơ quan có thẩm quyền xác nhận là 3.007,5 tỷ đồng, nhưng Thành phố mới cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất cho nhà đầu tư tương ứng giá trị 1.841,4 tỷ đồng; đối với dự án cầu Thủ Thiêm 2 đến nay khối lượng hoàn thành của dự án đã đạt hơn 60% giá trị nhưng nhà đầu tư chưa được xác nhận khối lượng và giá trị để thực hiện việc cấp chứng nhận quyền sử dụng đất.
