Xoay xở và chờ cơ hội
Hoạt động theo mô hình kinh tế chia sẻ trong lĩnh vực vận tải hàng hóa, start-up Log Lag đang gặp vấn đề về kê khai thuế, do hệ thống pháp luật chưa ghi nhận loại hình doanh nghiệp công nghệ trong lĩnh vực này. Log Lag phải thực hiện nghĩa vụ thuế theo doanh nghiệp vận tải, doanh thu phải hoạch toán theo tổng giá trị giao dịch của chuyến hàng, với con số lớn hơn nhiều so với mức phí mà doanh nghiệp thực thu trong vai trò kết nối. Nếu được thực hiện theo cơ chế thử nghiệm chính sách (sandbox), Log Lag kỳ vọng sẽ giảm thiểu rủi ro về dòng tiền.
Trong khi đó, Công ty Luxstay Việt Nam hoạt động theo mô hình chia sẻ căn hộ. Sau một thời gian hoạt động và gọi thành công nhiều vòng gọi vốn triệu USD, Công ty đang tính toán mở rộng ra các dịch vụ chia sẻ khác. Để làm được điều này, họ rất cần một cơ chế sandbox thông thoáng.
Để thúc đẩy sự hình thành các sandbox ở Việt Nam đòi hỏi cơ quan quản lý phải vượt qua chức năng thực thi pháp luật thông thường và có sự chủ động nhất định trong việc tiến hành các biện pháp quản lý cụ thể.
TS. Trần Thị Quang Hồng, Trưởng ban Nghiên cứu pháp luật dân sự kinh tế (Viện Khoa học pháp lý, Bộ Tư pháp)
Ông Nguyễn Việt Đức, Tổng giám đốc Quỹ Innovation Capital Management (ICM) cho biết, khi chưa có cơ chế sandbox, Quỹ phải tận dụng cơ hội sang Singapore, Australia để hợp thức hoá mô hình môi trường đầu tư, khi mà môi trường pháp lý ở trong nước có thể gây ra rủi ro về dòng vốn.
Trần Việt Hùng, Sáng lập và điều hành Got It - một trong những start-up Việt hiếm hoi thành công và được biết đến nhiều nhất tại Thung lũng Silicon (Mỹ) cho rằng, thị trường đang nở rộ mô hình kinh doanh mới, chưa đâu có luật pháp phù hợp. Nếu cấm thì có khả năng phí một cơ hội lớn, nếu thả thì có khả năng mất kiểm soát, vì dùng công nghệ để tăng trưởng sẽ rất nhanh, nếu có tác động tiêu cực sẽ vô cùng tai hại.
Thế nên, theo Trần Việt Hùng, cho phép thử những thứ mới trong sandbox là hướng đi thông minh. “Ở Mỹ, cái gì không cấm sẽ được làm, chứ không phải cho phép mới được làm. Vậy nên, các công ty cứ thử, có vấn đề sẽ bị tuýt còi ngay”, Trần Việt Hùng lý giải về việc sang Mỹ khởi nghiệp.
Xu hướng dịch chuyển của dòng vốn đầu tư mạo hiểm là cơ hội để các doanh nghiệp non trẻ của Việt Nam tận dụng, nhất là trong các ngành nằm trong tiến trình của cuộc cách mạng 4.0. Theo ông Michale Lint, Giám đốc Quỹ Đầu tư mạo hiểm Golden Gate, để hệ sinh thái khởi nghiệp của Việt Nam thực hiện động lực này một cách bền vững, Chính phủ nên chủ động khởi xướng các dự án quy mô nhỏ để làm việc với các công ty khởi nghiệp, thậm chí mô phỏng cơ chế sandbox của Singapore để thúc đẩy đổi mới fintech.
Rủi ro khi “tranh tối, tranh sáng”
Theo ông Nguyễn Quang Đồng, Viện trưởng Viện Nghiên cứu chính sách và phát triển truyền thông (IPS), pháp lý chưa rõ ràng, cách thức thực thi pháp lý thiếu nhất quán sẽ tạo ra rủi ro và bất lợi dài hạn cho cả doanh nghiệp, Nhà nước và nền kinh tế nói chung. Ngoài gây thất thoát về thuế đối với Nhà nước, doanh nghiệp cũng chịu rủi ro ‘hồi tố’, nếu không có khung pháp lý chính thức.
Tình trạng trên buộc doanh nghiệp phải tìm các giải pháp khắc phục rủi ro như ‘tị nạn pháp lý’ - đăng ký pháp nhân ở nước ngoài. Dĩ nhiên, khi đăng ký ở nước ngoài, start-up sẽ dễ gọi vốn, dễ mua bán, chuyển nhượng doanh nghiệp hơn. Song điều này đi kèm với gia tăng chi phí pháp lý, mất cơ hội đón nhận các ưu đãi, hỗ trợ từ trong nước. Và thiệt hại lớn nhất là giảm niềm tin về dài hạn với hệ thống pháp lý trong nước, xói mòn niềm tin vào chính sách và hệ thống pháp quyền Việt Nam.
“Vùng xám này tạo ra một loạt rủi ro cho doanh nghiệp và người tiêu dùng khi tăng nguy cơ bị lừa đảo, tăng các loại tội phạm tài chính, khi tranh chấp xảy ra, không ai bảo vệ nhà đầu tư, doanh nghiệp lẫn người dùng. Đặc biệt, tạo ra tâm lý kinh doanh chụp giật do doanh nghiệp không có đủ niềm tin về việc được bảo vệ cho kinh doanh dài hạn, hợp pháp”, ông Đồng nói.
