Chi phí bồi thường bảo hiểm xe cơ giới đã tăng mạnh trong 2 năm gần đây
Thách thức chi phí bồi thường tăng
Nhìn vào bức tranh tổng thể, có thể thấy, cả 2 khối doanh nghiệp bảo hiểm nhân thọ và phi nhân thọ đều đang đối mặt với áp lực chi phí bồi thường tăng.
Ở mảng phi nhân thọ, “điểm nóng” nằm ở bảo hiểm xe cơ giới và bảo hiểm sức khỏe - 2 nghiệp vụ chiếm tỷ trọng lớn và có mức độ rủi ro ngày càng khó kiểm soát. Tại bảo hiểm xe cơ giới, số vụ tai nạn tăng, chi phí sửa chữa - phụ tùng leo thang khiến tỷ lệ bồi thường của nhiều doanh nghiệp vượt xa kế hoạch. Với bảo hiểm sức khỏe, tốc độ tăng chi phí y tế, trùng lặp chi trả giữa các gói bảo hiểm và hành vi lạm dụng quyền lợi bảo hiểm tiếp tục đẩy tỷ lệ bồi thường lên cao.
Ở mảng nhân thọ, vấn đề nổi cộm là tình trạng gian lận bảo hiểm sức khỏe - y tế. Dù đặc thù sản phẩm khác nhau, nhưng áp lực bồi thường tương tự. Nhiều doanh nghiệp ghi nhận mức tăng bất thường ở các quyền lợi chi trả nhỏ, điều trị nội trú, hay việc “hợp thức hóa” hồ sơ từ sự phối hợp không đúng quy định giữa một số cơ sở y tế và khách hàng. Điều này không chỉ làm sai lệch dữ liệu định phí, mà còn gây khó cho việc giữ mức phí hợp lý cho khách hàng chân chính.
Trao đổi với Báo Đầu tư Chứng khoán, đại diện một doanh nghiệp bảo hiểm phi nhân thọ cho biết, tỷ lệ bồi thường đã tăng mạnh trong 2 năm gần đây, đặc biệt ở nhóm bảo hiểm tài sản - kỹ thuật và xe cơ giới vốn chịu tác động trực tiếp từ bão lũ, ngập úng và biến đổi khí hậu. Đáng chú ý, ngay cả những nghiệp vụ ít chịu ảnh hưởng thiên tai cũng không thoát khỏi tình trạng thua lỗ kỹ thuật do cạnh tranh hạ phí, mở rộng điều khoản quá mức, gian lận gia tăng hoặc việc triển khai sản phẩm chưa lượng hóa đúng thay đổi hành vi rủi ro của khách hàng. Bởi vậy, bài toán dài hạn giảm tỷ lệ bồi thường bảo hiểm không chỉ là “vá” lại kết quả kinh doanh trong năm, mà còn là thay đổi tư duy định phí, quản trị rủi ro và mô hình vận hành toàn thị trường.
Một số hướng giải quyết được xem là cấp thiết đã và đang được các doanh nghiệp bảo hiểm áp dụng như: Siết lại kỷ luật thị trường, tránh cạnh tranh phí thiếu lành mạnh, tăng cường chia sẻ dữ liệu tổn thất giữa các doanh nghiệp để xây dựng mặt bằng phí hợp lý; đầu tư mạnh vào quản trị rủi ro thiên tai, sử dụng mô hình dự báo, bản đồ rủi ro và các kịch bản stress-test để định phí sát hơn thực tế biến đổi khí hậu; giảm gian lận bằng công nghệ, nhất là trong bảo hiểm sức khỏe - ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) phát hiện hành vi bất thường, liên thông dữ liệu y tế, sử dụng giám định số; điều chỉnh lại cơ cấu sản phẩm, chuyển trọng tâm sang các nghiệp vụ có khả năng sinh lời dài hạn, thay vì chạy theo doanh thu ngắn hạn; làm việc chặt chẽ hơn với tái bảo hiểm, tối ưu retention (khả năng giữ chân khách hàng), mua bảo vệ thiên tai theo lớp (cat layers) phù hợp với quy mô và khẩu vị rủi ro.
Đâu là lời giải?
Bài toán dài hạn giảm tỷ lệ bồi thường bảo hiểm không chỉ là “vá” lại kết quả kinh doanh trong năm, mà còn là thay đổi tư duy định phí, quản trị rủi ro và mô hình vận hành toàn thị trường.
Trong bối cảnh tỷ lệ bồi thường xe cơ giới liên tục tăng, một số chuyên gia trong ngành cho rằng, telematics - công nghệ giám sát phương tiện theo thời gian thực thông qua thiết bị định vị và cảm biến có thể giúp doanh nghiệp bảo hiểm quản trị rủi ro chủ động hơn.
Theo đại diện Bảo hiểm DBV, thị trường telematics Việt Nam đang ở giai đoạn sơ khai, nhưng có tiềm năng lớn nhờ 3 yếu tố: Nhu cầu kiểm soát tổn thất, nền tảng công nghệ sẵn có và quy định pháp lý về dữ liệu hành trình đang dần hoàn thiện. Các thiết bị hoặc ứng dụng telematics cho phép thu thập dữ liệu về tốc độ, quãng đường, thói quen phanh - tăng tốc, thời điểm vận hành, mức độ tuân thủ giao thông… Từ đó, doanh nghiệp bảo hiểm có thể chuyển từ mô hình định phí truyền thống sang định phí theo hành vi (usage-based insurance - UBI). Đây là xu hướng phổ biến tại các thị trường tiên tiến, giúp giảm 15 - 30% tần suất va chạm.
Tại Việt Nam, một số doanh nghiệp đã bắt đầu triển khai telematics. Năm 2023, Bảo hiểm Bảo Việt ra mắt ứng dụng Baoviet Go với hệ thống cảm biến phương tiện và đánh giá hành trình lái xe an toàn. Tương tự, Bảo hiểm OPES với sản phẩm O.CAR cũng ghi nhận hành vi lái xe dựa trên các chỉ số phanh gấp, tăng tốc nhanh, chuyển hướng đột ngột… để đưa ra ưu đãi phù hợp.
Tiềm năng là vậy, nhưng việc ứng dụng telematics chưa được người dùng đại trà hưởng ứng. Nhiều khách hàng lo ngại rò rỉ thông tin cá nhân, chưa quen chia sẻ dữ liệu hành trình, hoặc vẫn coi bảo hiểm như “món hàng giá rẻ”, ít quan tâm đến các sản phẩm có giá trị gia tăng. Chi phí thiết bị còn cao, trong khi các hãng xe chưa đồng loạt hỗ trợ bộ thu thập tiêu chuẩn. Ngoài ra, khung pháp lý về quản lý dữ liệu cá nhân chưa hoàn thiện khiến doanh nghiệp bảo hiểm thận trọng khi áp dụng telematics cho định phí.
Trong ngắn hạn, phân khúc xe thương mại - logistics là mảnh đất phù hợp nhất để telematics phát triển. Đây là nhóm sản phẩm bắt buộc gắn thiết bị giám sát hành trình, tạo sẵn nguồn dữ liệu lớn và đồng nhất. Lợi ích rõ ràng dễ nhận thấy đó là giảm tai nạn, quản lý hiệu quả nhiên liệu, hạn chế gian lận và rút ngắn thời gian xử lý bồi thường. Vì vậy, khả năng telematics bùng nổ trước tiên ở thị trường B2B (Business to Business, doanh nghiệp với doanh nghiệp) là điều có thể dự báo trước.
Ba động lực để thị trường này có thể phát triển ổn định trong dài hạn: Một là, xe điện và các mẫu xe mới tích hợp nhiều cảm biến, tạo nguồn dữ liệu phong phú; hai là, hành lang pháp lý về bảo vệ dữ liệu cá nhân ngày càng hoàn thiện; ba là, áp lực lợi nhuận buộc doanh nghiệp bảo hiểm phải tìm công cụ quản trị rủi ro chủ động hơn, thay vì chỉ tăng phí.
Chiến lược phù hợp cho doanh nghiệp bảo hiểm Việt Nam là bắt đầu ở phân khúc đội xe, triển khai các chương trình thử nghiệm (pilot) với KPI cụ thể về giảm thiểu tổn thất, sau đó mở rộng sang khách hàng cá nhân thông qua ứng dụng di động với cách tiếp cận gần gũi: Chấm điểm lái xe, thưởng hành vi an toàn, ưu đãi theo mức độ sử dụng… Telematics vì thế không chỉ là công nghệ đơn thuần, mà còn là sự dịch chuyển mô hình kinh doanh từ “bồi thường sau rủi ro” sang “ngăn ngừa rủi ro bằng dữ liệu thời gian thực”.
“Nếu được triển khai đúng cách, telematics có thể trở thành trụ cột chiến lược của nghiệp vụ bảo hiểm xe cơ giới trong 3 - 5 năm tới, giúp ngành chuyển từ tăng trưởng theo chiều rộng sang phát triển theo chiều sâu”, đại diện Bảo hiểm DBV nói.
Song song với ứng dụng công nghệ, vấn đề then chốt giúp thị trường bảo hiểm vận hành hiệu quả hơn là sự xuất hiện của một cơ sở dữ liệu chung toàn ngành. Các doanh nghiệp bảo hiểm đều mong muốn cơ quan quản lý sớm xây dựng được cơ sở dữ liệu chung cho thị trường bảo hiểm.
Hiện tại, dữ liệu của ngành bảo hiểm Việt Nam còn phân tán, thiếu tính kết nối và chưa có cơ sở dữ liệu tập trung toàn ngành. Luật Kinh doanh bảo hiểm mới đã giao Bộ Tài chính xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu chung, song việc triển khai vẫn đang ở giai đoạn đầu. Bên cạnh đó, việc liên thông dữ liệu giữa ngành bảo hiểm với các ngành, lĩnh vực khác (như giao thông, y tế…) còn hạn chế.
Theo ông Ngô Trung Dũng, Phó tổng Thư ký Hiệp hội Bảo hiểm Việt Nam (IAV), khi có nguồn dữ liệu thị trường đầy đủ và đáng tin cậy, doanh nghiệp bảo hiểm sẽ thuận tiện hơn trong việc thiết kế sản phẩm phù hợp, định phí bảo hiểm chính xác hơn, thực hiện tốt hơn công tác phòng chống gian lận bảo hiểm, bảo vệ quyền lợi cho những người tham gia bảo hiểm chân chính.
