Bà Nguyễn Thị Lan Anh, Vụ trưởng Vụ Quản lý thuế doanh nghiệp nhỏ và vừa, hộ kinh doanh, cá nhân (Tổng cục Thuế)
Thưa bà, sau một năm đưa hóa đơn điện tử vào áp dụng, tình trạng mua bán hóa đơn bất hợp pháp, sử dụng bất hợp pháp hóa đơn được kiểm soát như thế nào?
Vì hóa đơn được lập trên môi trường điện tử, nên ngay khi giao dịch, hệ thống hóa đơn điện tử của cơ quan thuế ghi nhận giao dịch của người nộp thuế, áp dụng các biện pháp kiểm soát, đối chiếu, phân tích để phát hiện dấu hiệu mua bán hóa đơn. Với việc áp dụng dữ liệu lớn (Big Data), trí tuệ nhân tạo (AI), Hệ thống Phân tích cơ sở dữ liệu và Quản lý hóa đơn điện tử sẽ dễ dàng truy vết và tìm ra trường hợp nghi ngờ mua bán hóa đơn bất hợp pháp. Việc mua bán hóa đơn bất hợp phát, sử dụng bất hợp phát hóa đơn được phát hiện nhanh hơn so với khi sử dụng hóa đơn giấy.
Mặc dù hàng loạt vụ mua bán hóa đơn bị phanh phui, nhưng trên mạng xã hội vẫn còn khá nhiều cá nhân rao bán hóa đơn điện tử. Thưa bà, vì sao vậy?
Trong thời gian vừa qua, thông qua Big Data, AI, ngành thuế đã phát hiện một bộ phận đối tượng thành lập doanh nghiệp, thậm chí thành lập hàng loạt doanh nghiệp không hoạt động sản xuất, kinh doanh chính đáng, mà chỉ nhằm bán hóa đơn, gây thất thoát và chiếm đoạt ngân sách của Nhà nước. Chúng tôi đã phối hợp chặt chẽ với cơ quan công an để rà soát, kiểm tra và xử lý.
Tình trạng rao bán hóa đơn điện tử trên mạng thời gian vừa qua còn có sự thiếu hiểu biết pháp luật về thuế. Đơn cử, nhiều doanh nghiệp xuất khẩu hàng nông sản, thu mua hàng phế liệu, hoạt động trong lĩnh vực xây dựng… thu mua hàng hóa của người trực tiếp sản xuất nhỏ hoặc thu mua nhỏ lẻ từ các đầu mối thu gom không có hóa đơn, sau đó tìm mua hóa đơn. Do thiếu hiểu biết về chính sách thuế, các doanh nghiệp này cho rằng, cần phải có hóa đơn mới hợp lý hóa được hàng hóa mua vào, nên họ đi tìm mua hóa đơn điện tử trên mạng xã hội, mà không biết rằng, trong những trường hợp như vậy, chỉ cần có bảng kê mua hàng hóa là được.
Bên cạnh đó, tình trạng trên liên quan đến những khoản chi phí có mức khống chế nhất định như chi phí trang phục cho người lao động. Theo quy định, khoản chi trang phục được tính vào chi phí được trừ nếu chi bằng tiền cho người lao động không vượt quá 5 triệu đồng/người/năm; chi bằng hiện vật cho người lao động thì phải có đầy đủ hóa đơn, chứng từ. Tuy nhiên, một bộ phận doanh nghiệp, thậm chí có cả doanh nghiệp lớn hàng năm đều trích tiền cho nhân viên may đồng phục trên 5 triệu đồng và kế toán doanh nghiệp đã hợp pháp hóa khoản chi vượt quy định bằng hóa đơn điện tử mua trên mạng xã hội.
Như vậy, nhu cầu sử dụng hóa đơn để hợp lý hóa đầu vào hay tiền xuất ra là có và đều là chính đáng?
Tôi xin nhắc lại, tất cả hành vi mua bán hóa đơn đều bất hợp pháp và đối với hóa đơn điện tử được quản lý bằng Big Data và AI, cơ quan thuế dễ dàng phát hiện.
Đối với trường hợp mua bán hàng hóa mà người bán không có hóa đơn thì người mua lập bảng kê số lượng hàng hóa mua vào, trị giá hàng hóa, thông tin cơ bản của người bán như địa chỉ, số căn cước công dân, số điện thoại đều được coi là hợp pháp và đều được tính là chi phí hợp lý, hợp lệ khi xác định thuế thu nhập doanh nghiệp, được hoàn thuế nếu như xuất khẩu.
Từ bảng kê mua hàng có những nội dung cơ bản của người bán, cơ quan thuế sẽ tiến hành phân tích rủi ro, áp dụng nghiệp vụ để xác định việc mua bán có thật hay không.
Thế còn trường hợp doanh nghiệp đã xuất tiền để may quần áo theo chế độ thì sao?
Phần chi trang phục bằng tiền vượt mức quy định không được tính vào chi phí được trừ của doanh nghiệp, mà tính vào thu nhập chịu thuế của người lao động khi tính thuế thu nhập cá nhân. Do đó, doanh nghiệp muốn chi bằng tiền, thì khoản chi bằng tiền theo đúng định mức được tính vào chi phí được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp.
Tuy nhiên, nếu doanh nghiệp chi bằng hiện vật, có thể ký hợp đồng với một công ty may mặc để có hóa đơn chứng từ hợp pháp, hợp lệ. Lúc đó, toàn bộ khoản chi phí bằng hiện vật đều được tính vào chi phí hợp lý, hợp lệ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp, kể cả trường hợp chi vượt quy định.
Theo bà, làm thế nào để xử lý tận gốc tình trạng bán hóa đơn trên mạng?
Để xử lý tận gốc tình trạng bán hóa đơn trên mạng, Tổng cục Thuế đã và đang phối hợp với Bộ Thông tin và Truyền thông ghi nhận các đầu mối, tổ chức, cá nhân, doanh nghiệp, website rao bán hóa đơn để xử lý. Nếu có dấu hiệu vi phạm pháp luật đến mức phải điều tra, truy tố, chúng tôi sẽ gửi hồ sơ sang cơ quan công an để xử lý.
Mua bán hóa đơn, sử dụng hóa đơn mua bất hợp pháp là hành vi bất hợp pháp, vi phạm pháp luật đã được quy định trong Bộ luật Hình sự, Luật Quản lý thuế. Với việc áp dụng Big Data và AI trong quản lý rủi ro lĩnh vực thuế, các hành vi này sẽ bị phát hiện và xử lý tận gốc.
