Qua đợt dịch bệnh Covid-19, nền kinh tế bộc lộ rõ hơn những điểm mạnh và điểm yếu, đặc biệt là về cơ cấu kinh tế và khả năng chống chịu tác động lớn từ bên ngoài. Ảnh: T.C
Bài toán khó của nền kinh tế
Những tác động của dịch cúm Covid-19 tới kinh tế - xã hội Việt Nam có vẻ “nặng” hơn so với dự liệu ban đầu. Bởi chỉ sau 1 tuần, các kịch bản tăng trưởng kinh tế được Bộ Kế hoạch và Đầu tư xây dựng đã có sự khác biệt không nhỏ: kịch bản báo cáo Thường trực Chính phủ vào chiều 12/2 đã kém lạc quan hơn so với kịch bản báo cáo Chính phủ vào ngày 5/2.
Theo kịch bản mới, nếu dịch Covid-19 được khống chế kịp thời trong quý I/2020, ước tính GDP năm 2020 tăng 6,25% so với năm trước (giảm 0,55 điểm phần trăm so với kịch bản được xây dựng trong Nghị quyết số 01). Trong đó, quý I tăng 4,52%; quý II tăng 6,08%; quý III tăng 6,92% và quý IV tăng 6,81%.
Còn nếu dịch Covid-19 được khống chế trong quý II/2020, ước tính GDP năm 2020 tăng 5,96% so với năm trước (thấp hơn 0,84 điểm phần trăm so với Nghị quyết 01). Trong đó, quý I tăng 4,52%; quý II tăng 5,1%; quý III tăng 6,70% và quý IV tăng 6,81%.
Trước đó, ngày 5/2, tại phiên họp thường kỳ Chính phủ tháng 1/2020, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã ước tính rằng, trong trường hợp dịch bệnh kết thúc trong quý I, tăng trưởng GDP cả năm sẽ là 6,27%; còn trong trường hợp dịch bệnh kết thúc trong quý II, tốc độ tăng trưởng sẽ chỉ còn 6,09%.
“Tình hình rất khó khăn, tôi thực sự lo lắng”, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Nguyễn Chí Dũng đã nói như vậy khi họp bàn về những tác động của dịch cúm Covid-19 tới kinh tế - xã hội Việt Nam.
Có nhiều lý do để Bộ Kế hoạch và Đầu tư đưa ra nhận định như vậy, nhất là sau khi nghe cộng đồng doanh nghiệp cả trong và ngoài nước chia sẻ về những khó khăn trong sản xuất - kinh doanh. Thông tin cho biết, nhiều container hàng nông sản xuất khẩu và các container chứa nguyên vật liệu đầu vào cho sản xuất vẫn đang ùn ứ trên cửa khẩu. Dù Chính phủ đã cho phép thông quan ở cửa khẩu, nhưng để hàng vào sâu được thị trường Trung Quốc, cũng như để đưa được nguyên vật liệu về thị trường Việt Nam là không đơn giản.
Nhiều doanh nghiệp cho biết, họ chỉ có đủ nguyên liệu cho sản xuất tới hết tháng 2 và nếu cố gắng để thông quan, thì cũng chỉ cầm cự đến hết tháng 3. Cả các ông lớn như Samsung, Foxconn, LG… đều đã lên tiếng về vấn đề này. Doanh nghiệp lớn đã khó, doanh nghiệp nhỏ còn khó hơn.
Theo tính toán của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, nếu dịch kết thúc trong quý I/2020, dự kiến giá trị gia tăng ngành công nghiệp trong quý I chỉ tăng 5,18% so với cùng kỳ năm trước, thấp hơn nhiều so với mức tăng 10,45% và 9% của quý I các năm 2018 và 2019.
Nếu dịch kết thúc trong quý II, dự kiến giá trị tăng thêm của ngành công nghiệp trong quý II chỉ tăng 5,33% so với cùng kỳ, thấp hơn đáng kể cho với con số 8,34% và 9,24% của quý II các năm 2018 và 2019.
Xuất khẩu cũng sẽ giảm mạnh, đặc biệt sang Trung Quốc. Ngành du lịch cũng chịu ảnh hưởng nặng nề. Theo tính toán, nếu dịch kéo dài hết quý I, thiệt hại về doanh thu từ khách quốc tế năm 2020 là khoảng 2,3 tỷ USD, nếu dịch kéo dài hết quý II, thiệt hại khoảng 5 tỷ USD…
Tình hình là rất khó khăn. Tuy nhiên, chủ trì cuộc họp của Thường trực Chính phủ để đánh giá tác động của dịch bệnh Covid-19 tới kinh tế - xã hội Việt Nam vào chiều 12/2, Thủ tướng Chính phủ Nguyễn Xuân Phúc một lần nữa khẳng định, sẽ “chưa thay đổi mục tiêu tăng trưởng” trong bối cảnh hiện nay.
Thủ tướng cũng đã nhấn mạnh yêu cầu phải chống được hai loại virus là virus Corona và “virus” trì trệ, không dám tiến công, không hành động. “Chúng ta giải quyết được hai virus này thì xã hội, đất nước phát triển”, Thủ tướng nói.
Bình tĩnh, dự liệu sớm giải pháp
Trên thực tế, dù xác định kinh tế 2020 rất khó khăn, song khi báo cáo Thường trực Chính phủ, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đề xuất phương châm điều hành kinh tế hiện nay là: “Không thay đổi mục tiêu, bình tĩnh, không chủ quan, chủ động sớm dự liệu giải pháp”.
Dù vậy, cũng phải thấy rằng, kinh tế Việt Nam đang thực sự phải đối mặt với bài toán khó. Bởi cũng theo tính toán của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, để năm 2020 đạt mức tăng trưởng 6,8% trong bối cảnh dịch bệnh kép, hạn hán, xâm nhập mặn, giả sử dịch Covid-19 được kiểm soát và khống chế ngay trong quý I, thì quý II phải đạt mức tăng trưởng như Nghị quyết 01 đặt ra, quý III và IV phải đạt được mức tăng trưởng vượt trội so với Nghị quyết 01.
Cụ thể, nếu quý I đạt mức tăng trưởng 4,52% (thấp hơn 2 điểm phần trăm so với Nghị quyết 01); thì sang quý II phải tăng 6,66% (cao hơn 0,01 điểm phần trăm); quý III tăng 7,67% (cao hơn 0,56 điểm phần trăm) và quý IV tăng 7,5% (cao hơn 0,69 điểm phần trăm so với mục tiêu tại Nghị quyết 01).
Đây là những con số không dễ đạt được, nhất là khi quý III và quý IV năm ngoái, tốc độ tăng trưởng đã ở mức rất cao (quý III tăng 7,48%; quý IV tăng 6,87%) và khi mà dịch bệnh Covid-19 chưa biết sẽ được kiểm soát ở thời điểm nào.
“Dù ưu tiên hiện nay là chống dịch, nhưng không được quên nhiệm vụ duy trì, ổn định sản xuất để tránh bị tác động tiêu cực đến tăng trưởng kinh tế. Hai nhiệm vụ này phải thực hiện song song, bởi nếu kinh tế năm nay tăng trưởng thấp, thì sẽ ảnh hưởng cả tới giai đoạn phát triển sau này”, Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng nói.
Điểm sáng trong hiện tại là việc Nghị viện châu Âu đã chính thức thông qua Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - EU (EVFTA) và điều này được cho là sẽ tác động tích cực tới kinh tế Việt Nam trong năm 2020. Theo tính toán, việc thực thi EVFTA có thể giúp tăng 20% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU.
Tuy nhiên, theo ông Nguyễn Bích Lâm, Tổng cục trưởng Tổng cục Thống kê, sớm nhất cũng phải sang quý IV/2020, EVFTA mới có những tác động tích cực tới kinh tế Việt Nam. Bởi dù Nghị viện châu Âu đã thông qua, nhưng còn đợi Quốc hội Việt Nam phê chuẩn vào tháng 5 tới, sau đó là Liên minh châu Âu. Phải 1 tháng sau khi các bên hoàn tất các thủ tục, EVFTA mới chính thức có hiệu lực.
Bởi thế, một cách khá rõ ràng, kinh tế Việt Nam chưa thể sớm trông chờ vào EVFTA để tăng xuất khẩu và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Trong bối cảnh này, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã đề xuất một loạt giải pháp cả trong dịch và “hậu dịch”, tức là giai đoạn phục hồi sản xuất.
Cụ thể, ngoài các giải pháp để quyết liệt chống dịch, Bộ Kế hoạch và Đầu tư kiến nghị Chính phủ giao Ngân hàng Nhà nước phối hợp với các cơ quan liên quan nghiên cứu ngay một số gói chính sách tín dụng hỗ trợ, như hỗ trợ thanh khoản, duy trì cho vay, miễn giảm lãi suất cho vay, khoanh nợ, giãn nợ, nới lỏng các điều khoản trả nợ, đẩy nhanh quá trình và thời gian xem xét các đơn xin vay và giải ngân các khoản vay, miễn lãi quá hạn các khoản vay...
Bên cạnh đó, giao nghiên cứu các giải pháp, chính sách như gia hạn nộp thuế thu nhập cá nhân, miễn tiền phạt chậm nộp thuế khi doanh nghiệp đã nộp đủ thuế, miễn, giảm thuế xuất nhập khẩu hàng hóa trực tiếp phục vụ công tác chống dịch, khấu trừ thuế… Tất nhiên, điều kiện là những sự hỗ trợ này phải đến được đúng đối tượng bị ảnh hưởng. Việc nghiên cứu, đề xuất các phương án kích cầu nhằm bảo đảm giữ vững mục tiêu tăng trưởng cũng đã được tính đến.
Ngoài các giải pháp cấp bách này, theo Bộ trưởng Nguyễn Chí Dũng, qua đợt dịch bệnh Covid-19, nền kinh tế bộc lộ rõ hơn những điểm mạnh và điểm yếu, đặc biệt là về cơ cấu kinh tế và khả năng chống chịu trước tác động lớn từ bên ngoài. Do vậy, cần phải đẩy nhanh các biện pháp tái cơ cấu nền kinh tế cả trước mắt và lâu dài.
