Khó xác định loại hình điện mặt trời mái nhà
Hiện tượng rất đáng chú gần đây là nhiều doanh nghiệp đã đầu tư hàng trăm tỷ đồng phát triển các dự án điện mặt trời mái nhà để hưởng ưu đãi về giá theo Quyết định số 13/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về cơ chế khuyến khích phát triển điện mặt trời. Tuy nhiên, khi các dự án này hoàn thành doanh nghiệp vẫn gặp khó khăn trong ký hợp đồng do chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể.
Ngay cả ông lớn Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) cũng rất lúng túng trong việc xử lý các vướng mắc liên quan đến việc phân biệt giữa hệ thống điện mặt trời mái nhà và điện mặt trời mặt đất nối lưới, chưa kể hàng loạt vướng mắc khác liên quan đến hệ thống điện mặt trời mái nhà.
“Vướng mắc lớn hiện nay là định nghĩa về công trình xây dựng và cơ sở để xác định là loại hình điện mặt trời mái nhà. Trường hợp các công trình xây dựng dân dụng, nhà xưởng có sẵn (trụ sở, nhà máy, trường học, trung tâm thương mại, khu công nghiệp…) thì đảm bảo quy định ở Quyết định 13/2020/QĐ-TTg, nhưng hiện nay, nhiều dự án điện mặt trời có công suất dưới 1 MW thực hiện theo mô hình trang trại nông nghiệp thì cơ sở để xác định có phải là điện mặt trời mái nhà chưa rõ ràng và chưa có hướng dẫn cụ thể từ các cơ quan chức năng”, đại diện EVN cho biết.
Bên cạnh đó, cũng theo EVN, việc xác định “tấm pin quang điện lắp đặt trên mái nhà” theo Quyết định 13/2020/QĐ-TTg cũng gặp khó khăn do hình thức “mái nhà” rất đa dạng về hình thức tấm mái bao gồm các loại mái tôn, mái nhựa, tấm lấy sáng, bạt nilon, lưới hoặc bản thân tấm pin thay thế mái nhà…, cách thức lợp mái (trên/dưới xà gồ…) trong khi các quy định để xác định thế nào là mái nhà chưa cụ thể.
Cũng theo đại diện của EVN, nhiều dự án lắp đặt trên khung giá đỡ nằm trên đất vườn, đất nông nghiệp theo mô hình kinh tế trang trại, có mục đích chính là để sản xuất điện mặt trời nhằm hưởng giá bán điện dành cho điện mặt trời mái nhà. Một số công trình dùng chính tấm pin làm mái che và lắp đặt cách nhau một khoảng hở để lấy ánh sáng cho phù hợp với vật nuôi, cây trồng bên dưới, sau đó có lắp bổ sung các tấm lợp bên dưới xà gồ để được công nhận là điện mặt trời mái nhà .
"Do các hướng dẫn để xác định là dự án điện mặt trời mái nhà chưa rõ ràng như trên, các công ty điện lực rất khó khăn trong việc xác định để áp dụng đúng giá mua bán điện theo Quyết định 13/2020/QĐ-TTg”, vị đại diện này thông tin.
Đề xuất gỡ vướng
EVN cũng cho biết, gần đây đã nhận được kiến nghị của một số chủ đầu tư điện mặt trời tại một số địa phương có nhiều dự án điện mặt trời, trong đó có các chủ đầu tư là trang trại có kết hợp lắp đặt các hệ thống điện mặt trời có công suất dưới 1 MW đấu nối cấp điện áp 22 kV phục vụ nhu cầu sản xuất và bán điện lên lưới điện quốc gia.
Tuy nhiên, các đối tượng này chưa thế ký hợp đồng bán điện cho điện lực địa phương, cũng như thanh toán tiền mua điện từ hệ thống điện mặt trời. Ngay chính các công ty điện lực cũng khá lúng túng trong giải quyết các vướng mắc này với chủ đầu tư do chưa có hướng dẫn chi tiết.
Để giải quyết tình trạng này, mới đây, EVN đã có các văn bản đề nghị Bộ Công thương và Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo hướng dẫn xử lý các vướng mắc về việc phân biệt giữa hệ thống điện mặt trời mái nhà và điện mặt trời mặt đất nối lưới, đồng thời đề nghị hướng dẫn giải quyết vướng mắc đối với các hệ thống điện mặt trời mái nhà.
Tại các văn bản kiến nghị, EVN đề nghị Bộ Công thương xem xét, hướng dẫn các tiêu chí xác định cụ thể để phân biệt giữa hệ thống điện mặt trời mái nhà và hệ thống điện mặt trời nối lưới, tạo điều kiện thuận lợi trong việc xác định giá mua bán điện đối với các hệ thống điện mặt trời theo đúng Quyết định 13/2020/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
Cũng theo kiến nghị của EVN, các hệ thống điện mặt trời công suất đến 1 MW, đấu nối vào cấp điện áp dưới 35 kV, có các tấm pin mặt trời lắp trên hệ thống khung giá đỡ (có mái hoặc không có mái), lắp đặt một phần trên mái nhà, một phần trên đất; các hệ thống điện mặt trời lắp trên mái nhà xưởng trong khu công nghiệp vừa mua điện của EVN để sử dụng vừa bán điện lên lưới của EVN qua máy biến áp 110 kV nên được ghi nhận là điện mặt trời mái nhà để khuyến khích tất cả các thành phần kinh tế tham gia đầu tư, phát triển điện mặt trời mái nhà. EVN sẽ thực hiện ký hợp đồng, thanh toán tiền mua điện cho các chủ đầu tư theo Quyết định 13/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ.
EVN cũng đề xuất công nhận là dự án điện mặt trời mái nhà đối với mô hình trang trại nông nghiệp kết hợp điện mặt trời với công suất từ 1 MW trở xuống thì được công nhận là điện mặt trời mái nhà.
Đối với các trường hợp trang trại nông nghiệp có lắp đặt điện mặt trời với tổng công suất trên 1 MW, EVN đề nghị Bộ Công thương hướng dẫn thủ tục, trình tự thực hiện lắp đặt, thoả thuận đấu nối, nghiệm thu an toàn, phòng chống cháy nổ, bảo vệ môi trường...
Ngoài ra, EVN đề xuất bổ sung quy định yêu cầu kỹ thuật đối với hệ thống điện mặt trời mái nhà đấu nối lưới điện trung áp trong các Thông tư 39/2015/TT-BCT và Thông tư 30/2019/TT-BCT cho phù hợp với thực tế, đảm bảo khả thi cho các chủ đầu tư.
Hướng dẫn chi tiết từ cơ quan chức năng
Trước những khó khăn này, ngày 22/9, Thứ trưởng Bộ Công Thương Hoàng Quốc Vượng đã ký ban hành Văn bản số 7088/BCT-ĐL hướng dẫn thực hiện phát triển điện mặt trời mái nhà (điện mặt trời mái nhà ) cũng như đầu tư trong lĩnh vực này.
Tại văn bản hướng dẫn, Bộ Công thương dẫn chiếu định nghĩa hệ thống điện mặt trời mái nhà và dẫn chiếu khái niệm về công trình xây dựng theo các quy định tại Luật Xây dựng năm 2014, nhà, kết cấu dạng nhà của công trình xây dựng theo Thông tư 03/2016/TT-BXD của Bộ Xây dựng và cũng lưu ý thêm về mái nhà của công trình xây dựng cần phù hợp với công năng, mục đích sử dụng của công trình xây dựng.
Một số trường hợp cũng được Bộ Công thương hướng dẫn cụ thể như hệ thống mặt trời có công suất không quá 1 MW nhưng không lắp trên mái nhà của công trình xây dựng có công năng độc lập; trường hợp hệ thống mặt trời của trang trại với công suất trên 1 MW hoặc trên 1,25 MWp; trường hợp hệ thống điện mặt trời đấu nối vào cấp điện áp trên 35 kV thì không được áp dụng giá bán điện đối với hệ thống điện mặt trời mái nhà theo quy định tại Quyết định 13.
Liên quan các kiến nghị ưu đãi đối với trường hợp lắp đặt điện mặt trời trên mái nhà có công suất lớn hơn 1MW, đầm nuôi trồng thủy hải sản, trang trại trồng trọt chăn nuôi… có nhu cầu sử dụng chính tấm quang điện làm mái, lãnh đạo Bộ Công thương khẳng định, sẽ nghiên cứu, đề xuất và báo cáo Thủ tướng Chính phủ xem xét để có cơ chế phù hợp với tình hình thực tiễn, áp dụng sau năm 2020.
Cũng tại văn bản hướng dẫn, Bộ Công thương cũng yêu cầu EVN chịu trách nhiệm đảm bảo các hệ thống điện mặt trời mái nhà được đấu nối phù hợp với quy định, không gây quá tải lên hệ thống lưới điện hạ áp, trung áp và cao áp hiện hữu, đặc biệt là hệ thống lưới điện 110 kV.
Đối với các vướng mắc liên quan đến điều kiện kinh doanh, quản lý thuế, hóa đơn của các đối tượng có hệ thống điện mặt trời mái nhà , Bộ Công thương đề nghị EVN xin ý kiến và hướng dẫn từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính.
Để đảm bảo việc thực thi đồng bộ với các quy định hiện hành, Bộ Công thương đề nghị các UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương chỉ đạo các đơn vị trên địa bàn để quản lý việc phát triển hệ thống điện mặt trời mái nhà theo Quyết định 13 và Thông tư 18 cũng như các quy đinh khác của pháp luật.
“Điện mặt trời mái nhà là nguồn điện sạch, tái tạo có tính chất phân tán, quy mô nhỏ, được tiêu thụ tại chỗ, giảm tổn thất của quá trình truyền tải, phân phối, tận dụng hạ tầng lưới điện hiện có của ngành điện.
Điện mặt trời mái nhà có thời gian phát chủ yếu vào ban ngày, trong giờ cao điểm của hệ thống điện giúp giảm đỉnh phụ tải, tận dụng được diện tích mặt bằng mái nhà tại các khu dân cư, doanh nghiệp vốn đã có sẵn cơ sở hạ tầng lưới điện đầy đủ, thuận tiện trong việc đấu nối, ít tác động đến quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất... do đó cần khuyến khích các thành phần kinh tế như hộ gia đình, doanh nghiệp tham gia đầu tư để cấp điện tự dùng và phần dư bán lại cho EVN.
Đây là cơ sở chính, quan trọng để Bộ Công thương tham mưu với Chính phủ những ưu đãi khuyến khích dành cho điện mặt trời mái nhà (tương đương với 8,38 UScent/kWh) cao hơn hẳn so với điện mặt trời mặt đất (tương đương với 7,09 UScent/kWh) và điện mặt trời nổi (tương đương với 7,69 UScent/kWh)”, đại diện Bộ Công thương nhấn mạnh.
