Ảnh: Dũng Minh
Vài tháng cổ phiếu mới về tài khoản
Cổ tức là khoản lợi nhuận sau thuế của công ty dành trả các cổ đông hiện hữu. Công ty cổ phần có thể trả cổ tức bằng tiền, cổ phiếu hoặc các tài sản khác. Nếu nhận cổ tức bằng tiền, cổ đông bị đánh thuế thu nhập cá nhân 5% ngay khi công ty thực hiện chi trả thì với việc nhận cổ phiếu, cổ đông bị đánh thuế khi bán cổ phiếu.
Trên thị trường chứng khoán, có nhiều doanh nghiệp ưa thích trả cổ tức bằng cổ phiếu do số cổ phần công ty tăng lên, nhưng không làm ảnh hưởng đến tỷ lệ quyền sở hữu của mỗi cổ đông hiện hành và tổng tài sản công ty không giảm như khi chia bằng tiền, trong khi doanh nghiệp có thêm nguồn tiền mặt để phục vụ hoạt động sản xuất - kinh doanh.
Thực tế, nhà đầu tư không mặn mà với hình thức nhận cổ tức này, nhất là khi không ít doanh nghiệp chốt danh sách trả cổ tức bằng cổ phiếu nhưng cổ đông rất lâu sau mới nhận được cổ phiếu.
Anh Phan Văn Chí, nhà đầu tư lâu năm chia sẻ: “Cổ phiếu trả cổ tức thường sau vài tháng mới về tài khoản nên trước ngày chốt quyền hưởng cổ tức, tôi lập tức bán cổ phiếu vì không muốn chịu cảnh có thể gặp rủi ro trong thời gian dài đó”.
Theo ông Nguyễn Kim Long, Giám đốc Pháp chế và Kiểm soát nội bộ, Công ty Chứng khoán SSI, quy trình trả cổ tức bằng cổ phiếu phải qua nhiều bước, sau khi có nghị quyết đại hội đồng cổ đông về việc trả cổ tức bằng cổ phiếu, tổ chức phát hành nộp báo cáo phát hành đến Ủy ban Chứng khoán Nhà nước.
Khi được Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thông báo nhận đủ hồ sơ, doanh nghiệp mới có thể thông báo chốt danh sách cổ đông hưởng quyền. Tại ngày giao dịch không hưởng quyền, cổ phiếu giao dịch trên sàn sẽ bị điều chỉnh giá tham chiếu tương ứng với tỷ lệ cổ tức được nhận.
Sau khi có danh sách cổ đông được hưởng quyền nhận cổ tức bằng cổ phiếu từ Trung tâm Lưu ký chứng khoán Việt Nam, tổ chức phát hành báo cáo kết quả phát hành với Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, làm các thủ tục lưu ký bổ sung, đăng ký niêm yết bổ sung số cổ phiếu mới phát hành để trả cổ tức, đăng ký tăng vốn điều lệ tại Cơ quan đăng ký kinh doanh.
“Khi Sở giao dịch chứng khoán chấp thuận niêm yết bổ sung thì tổ chức phát hành đăng ký ngày giao dịch bổ sung số cổ phiếu mới phát hành để trả cổ tức. Tại ngày giao dịch bổ sung, cổ đông nhận cổ tức mới có thể giao dịch số cổ phiếu mới. Quá trình này diễn ra tuần tự và có thể kéo dài nếu tổ chức phát hành không có nhiều kinh nghiệm chuẩn bị hồ sơ. Một số tổ chức có kinh nghiệm có thể chuẩn bị hồ sơ các bước song song, rút ngắn được khoảng thời gian từ ngày chốt quyền đến ngày cổ phiếu chính thức được giao dịch”, ông Long cho biết thêm.
Quy định pháp luật về việc trả cổ tức không có nhiều thay đổi. Theo Khoản 4, Điều 135, Luật Doanh nghiệp 2020, cổ tức phải được thanh toán đầy đủ trong thời hạn 6 tháng kể từ ngày kết thúc họp đại hội đồng cổ đông thường niên.
Hội đồng quản trị lập danh sách cổ đông được nhận cổ tức, xác định mức cổ tức được trả đối với từng cổ phần, thời hạn và hình thức trả chậm nhất là 30 ngày trước mỗi lần trả cổ tức.
Thông báo về trả cổ tức được gửi bằng phương thức để bảo đảm đến cổ đông theo địa chỉ đăng ký trong sổ đăng ký cổ đông chậm nhất là 15 ngày trước khi thực hiện trả cổ tức.
Ông Nguyễn Kim Long cho rằng, quy định tại Khoản 4, Điều 135, Luật Doanh nghiệp không phân biệt cổ tức bằng tiền hay cổ tức bằng cổ phiếu.
“Do vậy, tôi nghĩ rằng, có thể áp dụng thời hạn 6 tháng cho trường hợp trả cổ tức bằng cổ phiếu mà không cần phải có quy định thêm”, ông Long nói.
Kiến nghị chưa đánh thuế cổ tức bằng cổ phiếu
Bên cạnh việc ấm ức vì thời gian chi trả kéo dài, các nhà đầu tư đều ngán ngẩm vì nhận cổ tức bằng cổ phiếu cũng bị đánh thuế thu nhập cá nhân ở mức 5% dù không phát sinh thu nhập, vì số lượng cổ phiếu tăng thêm bao nhiêu phần trăm thì giá trị mỗi cổ phiếu giảm đi bấy nhiêu phần trăm, bởi giá trị công ty không thay đổi.
Cổ phiếu trả cổ tức thường sau vài tháng mới về tài khoản, trong khi nhà đầu tư không có thu nhập từ khoản này, thậm chí thua lỗ cũng phải nộp thuế thu nhập cá nhân 5%.
Theo Nghị định 126/2020/NĐ-CP quy định chi tiết một số điều của Luật Quản lý thuế, đối với cá nhân nhận cổ tức bằng chứng khoán, cá nhân là cổ đông hiện hữu nhận thưởng bằng chứng khoán, tổ chức có trách nhiệm khai thuế thay và nộp thuế thay cho cá nhân đối với thu nhập từ đầu tư vốn khi chuyển nhượng chứng khoán cùng loại là công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại, hoặc tổ chức phát hành, tùy từng trường hợp.
Đối với chứng khoán thông qua hệ thống giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán thì tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay là công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại nơi cá nhân mở tài khoản lưu ký, công ty quản lý quỹ nơi cá nhân ủy thác danh mục đầu tư.
Đối với chứng khoán không thông qua hệ thống giao dịch trên Sở giao dịch chứng khoán thì tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay như sau: chứng khoán của công ty đại chúng đã đăng ký chứng khoán tập trung tại Trung tâm Lưu ký chứng khoán thì tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay là công ty chứng khoán, ngân hàng thương mại nơi cá nhân mở tài khoản lưu ký chứng khoán.
Chứng khoán của công ty cổ phần chưa là công ty đại chúng nhưng tổ chức phát hành chứng khoán ủy quyền cho công ty chứng khoán quản lý danh sách cổ đông thì tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay là công ty chứng khoán được ủy quyền quản lý danh sách cổ đông; chứng khoán không thuộc trường hợp quy định nêu tại đoạn này thì tổ chức khai thuế thay và nộp thuế thay là tổ chức phát hành chứng khoán.
Đối với cá nhân được ghi nhận phần vốn tăng thêm do lợi tức ghi tăng vốn thì tổ chức nơi cá nhân có vốn góp có trách nhiệm khai thuế thay, nộp thuế thay cho cá nhân đối với thu nhập từ đầu tư vốn khi cá nhân chuyển nhượng vốn, rút vốn.
Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam, Hiệp hội Kinh doanh chứng khoán, Câu lạc bộ Các công ty quản lý quỹ, Câu lạc bộ Các công ty niêm yết vừa có ý kiến đề xuất chưa nên áp dụng các sắc thuế này.
Các hiệp hội cho rằng, trả cổ tức bằng cổ phiếu hay trả cổ phiếu thưởng là để giúp doanh nghiệp hạn chế trả bằng tiền mặt, có khoản lợi nhuận được giữ lại để đầu tư mở rộng sản xuất - kinh doanh.
Thuế đánh vào cổ tức trả bằng cổ phiếu và cổ phiếu thưởng khiến đông đảo nhà đầu tư giảm nhiệt tình với hình thức chi trả này nói riêng, kênh đầu chứng khoán nói chung vì sợ thiệt đơn thiệt kép, mức thuế cao và không có thu nhập, thậm chí thua lỗ cũng phải nộp thuế (cổ phiếu trả cổ tức khi về tài khoản giảm giá so với giá tham chiếu trong ngày giao dịch không hưởng quyền khiến nhà đầu tư thua lỗ, nhưng vẫn phải nộp thuế).
Theo đó, các nhà đầu tư sẽ đòi hỏi các doanh nghiệp phải chia cổ tức tiền mặt nhiều hơn, hạn chế hình thức trả cổ tức bằng cổ phiếu và cổ phiếu thưởng. Như vậy, nguồn lực tái đầu tư để phát triển, mở rộng sản xuất - kinh doanh bị hạn chế, các doanh nghiệp có thể phải vay nợ nhiều hơn.
Ngoài ra, với các doanh nghiệp đang “khát” vốn tự có như hệ thống ngân hàng cổ phần trong nước, thu thuế cổ tức bằng cổ phiếu sẽ làm giảm tính hấp dẫn của cổ phiếu ngân hàng và các ngân hàng sẽ gặp khó khăn khi tăng vốn điều lệ từ nguồn lợi nhuận sau thuế.
Theo các hiệp hội, việc đánh thuế còn cản trở cơ chế huy động vốn hàng năm và thường xuyên của các doanh nghiệp, hệ thống ngân hàng trong nước sẽ gặp khó khăn khi đang cần giữ lại nhiều lợi nhuận sau thuế để xử lý nợ xấu.
