BYD đã đi đầu trong nỗ lực thúc đẩy xe điện phát triển mạnh mẽ của Trung Quốc, nhanh chóng mở rộng thị trường nội địa và vượt qua Tesla để trở thành nhà sản xuất xe điện lớn nhất thế giới theo doanh thu vào năm 2024.
Các công ty khởi nghiệp Trung Quốc như Nio và Li Auto cùng với các nhà sản xuất ô tô lâu đời hơn như Geely và SAIC Motor cũng là những nhà sản xuất hàng đầu trong lĩnh vực này. Trong khi đó, nhà sản xuất pin CATL lại là một nhân tố chủ chốt trong việc cung cấp năng lượng cho những chiếc xe này.
Henner Lehne, Phó chủ tịch phụ trách tình báo cạnh tranh, phân tích thị trường và dự báo tại S&P Global Mobility cho biết, ngành công nghiệp xe điện của Trung Quốc đã trở thành một thế lực đáng kể trong việc định hình lại thị trường ô tô toàn cầu.
"Chỉ vài năm trước, các nhà sản xuất ô tô nội địa Trung Quốc không được xem là đối thủ cạnh tranh thực sự của ngành công nghiệp ô tô toàn cầu. Nhưng điều đó đã thay đổi nhanh chóng chỉ trong vài năm…Chỉ riêng BYD đã tăng trưởng khoảng 1 triệu xe mỗi năm trong ba năm qua. Và sự cạnh tranh không chỉ dừng lại ở Trung Quốc", ông cho biết.
Áp lực được cảm nhận
Đáng chú ý, vào năm 2023, Trung Quốc đã vượt qua Nhật Bản để trở thành nước xuất khẩu xe lớn nhất thế giới. Doanh số bán xe nội địa của nước này sau đó đã tăng vọt lên mức kỷ lục 31,4 triệu xe vào năm ngoái, với xe điện chiếm khoảng 41% tổng số xe được sản xuất.
Sự tăng trưởng của ngành ô tô Trung Quốc được cho là nhờ vào các khoản trợ cấp và ưu đãi thuế. Trong đó, từ năm 2009 đến năm 2023, ước tính chi phí phát triển xe điện là 230 tỷ USD. Các nhà phân tích cũng chỉ ra chi phí lao động thấp hơn, đồng nhân dân tệ yếu hơn, những phát triển công nghệ tiên tiến và chuỗi cung ứng pin mạnh mẽ là những lợi thế chính của nước này.
Sự trỗi dậy của Trung Quốc kể từ đó đã dẫn đến sự giám sát chặt chẽ của các cơ quan quản lý tại các thị trường phương Tây, trong bối cảnh các cáo buộc về hành vi phản cạnh tranh. Cả Mỹ và Liên minh Châu Âu đều đã áp thuế đối với xe điện do Trung Quốc sản xuất để bảo vệ các thương hiệu Mỹ và châu Âu.
Michael Dunne, CEO của Dunne Insights và là nhà nghiên cứu thị trường ô tô Trung Quốc cho biết, ông kỳ vọng Trung Quốc sẽ củng cố vị thế thống trị trong lĩnh vực sản xuất ô tô, "giống như tấm pin mặt trời, đóng tàu, máy bay không người lái và thép trong những năm gần đây".
Đến năm 2030, ông dự kiến Trung Quốc sẽ sản xuất 36 triệu xe mỗi năm, tương đương 4/10 số xe được sản xuất trên toàn cầu vào thời điểm đó. Ông cũng dự đoán Trung Quốc sẽ xuất khẩu khoảng 9 triệu xe mỗi năm, từ mức chỉ 1 triệu xe vào năm 2020.
"Các quốc gia có ngành sản xuất nhỏ hơn như Thái Lan, Nam Phi và Tây Ban Nha đã cảm nhận được áp lực từ hàng nhập khẩu từ Trung Quốc", ông cho biết.
Một cuộc thay đổi ngành công nghiệp?
Tại Anh, doanh số bán xe điện của Trung Quốc đã tăng vọt. Các thương hiệu ô tô do Trung Quốc sở hữu chiếm khoảng 10% tổng doanh số bán xe mới trong tháng 6, tăng đáng kể so với những năm trước.
Các thương hiệu xe điện của Trung Quốc cũng đã nhanh chóng thâm nhập vào Na Uy - quốc gia thân thiện với xe điện. Kể từ khi chiếc xe thương hiệu MG đầu tiên được giao đến nước này vào tháng 1/2020, các thương hiệu xe điện Trung Quốc đã chiếm lĩnh tổng thị phần khoảng 10%.
Mặt khác, cuộc chiến về giá xe điện Trung Quốc báo hiệu nguy cơ căng thẳng tài chính trong ngành công nghiệp ô tô nội địa.
Rella Suskin, nhà phân tích cổ phiếu tại Morningstar cho biết, sức cạnh tranh ngày càng tăng của xe Trung Quốc ở nhiều nơi trên thế giới mới chỉ bắt đầu.
“Tình hình ở Trung Quốc đã bão hòa đến mức họ phải tìm kiếm nơi khác. Và chúng ta đang ở thời điểm mà việc xuất khẩu sang phần còn lại của thế giới thực sự chỉ mới bắt đầu. Chúng ta thậm chí còn chưa thấy sự khởi đầu của nó”, bà cho biết.
Theo hướng đó, ngành công nghiệp xe điện của Trung Quốc gần đây được phát hiện đã chi tiêu cho các nhà máy ở nước ngoài nhiều hơn trong nước lần đầu tiên được ghi nhận vào năm 2024.
Tuy nhiên, câu chuyện về các các nhà sản xuất xe điện Trung Quốc có lẽ không mấy tươi sáng ở thị trường nội địa. Các nhà phân tích dự đoán một cuộc cải tổ ngành công nghiệp sẽ sớm diễn ra, với nhiều công ty khởi nghiệp đang chật vật để kiếm lợi nhuận trong một lĩnh vực ngày càng cạnh tranh.
Châu Âu có thể ứng phó như thế nào?
Sigrid de Vries, Tổng giám đốc Hiệp hội các nhà sản xuất ô tô châu Âu (ACEA) đã mô tả Trung Quốc là một “đối thủ cạnh tranh khốc liệt” trên thị trường toàn cầu.
“Tôi nghĩ ngành công nghiệp ô tô châu Âu cũng có truyền thống là những đối thủ cạnh tranh mạnh mẽ. Vì vậy, tôi chắc chắn sẽ không muốn từ bỏ các nhà sản xuất châu Âu, hay Nhật Bản, Hàn Quốc hay Mỹ”, ông cho biết.
ACEA đại diện cho 16 nhà sản xuất ô tô lớn có trụ sở tại châu Âu, bao gồm Volkswagen, BMW, Stellantis, Renault và Volvo. ACEA thường xuyên kêu gọi EU hành động để đảm bảo khả năng cạnh tranh của khối trên con đường điện khí hóa hoàn toàn.
Để giúp các nhà sản xuất ô tô châu Âu cạnh tranh với các nhà sản xuất xe điện của Trung Quốc, ông Sigrid de Vries của ACEA cho biết, việc cân bằng sân chơi chính sách sẽ tạo ra sự khác biệt có ý nghĩa.
“Chúng ta phải nhận ra rằng một phần của việc tạo sân chơi bình đẳng, đại diện cho EU, có thể được thực hiện theo các điều kiện riêng của họ. Chính khuôn khổ pháp lý đang làm gia tăng chi phí, kìm hãm sự đổi mới thay vì khơi dậy tinh thần kinh doanh”, ông cho biết.
Ông de Vries cho biết thêm, mặc dù châu Âu sẽ không thể tác động đáng kể đến Trung Quốc hay Mỹ, nhưng khuôn khổ pháp lý của khối có thể được điều chỉnh để “cố gắng tạo ra môi trường tốt nhất có thể cho hoạt động kinh doanh tại châu Âu”.