Các hãng xe máy điện trong nước đã đạt tổng công suất hơn 1,8 triệu xe/năm - được đánh giá là tiệm cận năng lực đáp ứng làn sóng tiêu dùng mới.
Hiệu ứng domino
Thị trường xe điện Việt Nam đang chứng kiến làn sóng đầu tư mạnh mẽ từ cả doanh nghiệp nội địa lẫn các tập đoàn quốc tế. Mới đây, thông tin LG Energy Solution (LGES) - một trong những “ông lớn” ngành pin toàn cầu - muốn đầu tư nhà máy sản xuất xe máy điện và trạm sạc tại Phú Thọ đã tạo thêm “nhiệt” cho thị trường đang bùng nổ.
Theo ông Lee Jin Woo, Giám đốc cấp cao của LGES, Công ty kỳ vọng hợp tác cùng doanh nghiệp Việt xây dựng trạm sạc kiêm đổi pin tại Phú Thọ, hướng tới phát triển hệ sinh thái xe máy điện hai bánh (E2W) và giảm phát thải khí nhà kính. Đáng chú ý, LGES cũng ưu tiên hợp tác trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo (AI).
LGES là một trong những nhà sản xuất pin lithium-ion hàng đầu thế giới, cung cấp sản phẩm cho các hãng như Tesla, General Motors, Hyundai, Ford, Audi… Việc tập đoàn này ngỏ ý đầu tư vào Việt Nam thông qua nguồn vốn ODA được xem là tín hiệu tích cực cho ngành công nghiệp năng lượng và giao thông xanh trong nước.
Trước áp lực cạnh tranh, các doanh nghiệp nội địa đang tăng tốc sản xuất và mở rộng thị phần. VinFast đặt mục tiêu nâng công suất xe máy điện lên 1 triệu xe/năm, đồng thời mở rộng danh mục sản phẩm sang ô tô điện mini và xe tải điện. Selex Motors đẩy mạnh mô hình đổi pin nhanh, hướng đến lĩnh vực logistics - nơi đòi hỏi vận hành linh hoạt.
Dat Bike - một start-up nổi bật, cũng lên kế hoạch mở rộng nhà máy tại TP.HCM gấp ba lần, tăng độ phủ ra khu vực miền Tây. Đặc biệt, Dat Bike phát triển mô hình bảo hành lưu động, nhằm đáp ứng nhu cầu bảo trì dễ dàng - tiêu chí được người dùng Việt đánh giá cao.
Bên cạnh đó, hàng loạt showroom xe điện mới liên tục xuất hiện tại TP.HCM, Hà Nội và các thành phố lớn. VinFast tiếp tục là đơn vị hiếm hoi sở hữu hệ sinh thái xe điện khép kín, từ dòng xe đa dạng (Klara, Evo, Feliz, VF5...) đến trạm sạc, thuê pin và dịch vụ hậu mãi toàn diện.
Nếu năm 2023 đánh dấu sự trỗi dậy của VinFast, thì đến cuối năm 2023 và đầu năm 2024, thị trường ô tô điện chứng kiến sự tham gia dồn dập của các thương hiệu quốc tế. BYD mang về loạt xe như Dolphin, Atto 3, Seal. Dongfeng tạo sóng với mẫu Nammi một giá chỉ 550 triệu đồng. MG trình làng MG4 EV và Cyberster mui trần thể thao. Wuling, Aion, Geely và nhiều tân binh khác cũng đang mở rộng hiện diện.
Trong khi đó, các hãng xe máy điện nội địa như VinFast, Yadea, Selex, Dat Bike, Pega… đã đạt tổng công suất hơn 1,8 triệu xe/năm, được đánh giá là tiệm cận năng lực đáp ứng làn sóng tiêu dùng mới. Honda, Yamaha cũng bắt đầu nhập cuộc với một số mẫu xe điện, mở ra hiệu ứng domino với các thương hiệu như Piaggio, Suzuki, SYM...
Không chỉ “bán xe”, nhiều thương hiệu quốc tế đang tính đến bài toán nội địa hóa và đầu tư dài hạn tại Việt Nam. BYD được cho là đang khảo sát xây dựng nhà máy tại Việt Nam. Hyundai đẩy mạnh chuỗi cung ứng trong nước. Mercedes-Benz, BMW, Audi, Porsche cũng đưa các dòng xe điện cao cấp vào thị trường Việt, nhắm đến nhóm khách hàng có thu nhập cao.
Tasco - một trong những nhà phân phối xe lớn, đang lên kế hoạch xây trạm sạc và nhập khẩu xe điện từ Trung Quốc, bao gồm các mẫu của Geely. Đáng chú ý, thương hiệu Zeekr (thuộc Geely) dự kiến ra mắt thị trường Việt Nam vào năm 2026, với chiến lược cạnh tranh bằng giá và công nghệ pin sạc nhanh.
Các chuyên gia đánh giá, Việt Nam đang bước vào giai đoạn chuyển mình quan trọng của thị trường xe điện - từ giai đoạn thử nghiệm sang phổ cập đại chúng. Cuộc đua không còn là chuyện sản phẩm, mà là sự kết hợp giữa công nghệ, dịch vụ, hạ tầng và chính sách. Trong bối cảnh đó, ai đủ sức đi đường dài, người đó sẽ chiếm lĩnh thị trường.
 |
Ai đủ sức đi đường dài?
Lộ trình hạn chế xe xăng và khuyến khích phương tiện xanh tại Hà Nội, TP.HCM đang tạo cú hích lớn cho thị trường xe điện. Nhưng trong cuộc đua này, không phải doanh nghiệp nào cũng đủ sức bền. “Xe điện Trung Quốc sẽ chiếm lĩnh thị trường, nếu doanh nghiệp Việt không hành động kịp thời”, ông Nguyễn Hữu Phước Nguyên, Tổng giám đốc Selex Motors cảnh báo.
Dù nhu cầu xe điện được dự báo tăng mạnh, nhưng rào cản vốn, công nghệ và hạ tầng khiến không ít doanh nghiệp nội gặp khó. Trong bối cảnh đó, sự chuẩn bị bài bản không chỉ ở sản phẩm, mà còn ở hệ sinh thái dịch vụ, hậu mãi và trạm sạc sẽ là chìa khóa giúp doanh nghiệp trụ vững. Giới công nghệ ví thị trường xe điện Việt Nam như một “sàn diễn” mới, nơi cả doanh nghiệp nội lẫn doanh nghiệp ngoại cùng khai thác cơ hội.
VinFast hiện là doanh nghiệp nội đang dẫn đầu “cuộc chơi” với mạng lưới trạm sạc phủ khắp cả nước. Điều này tạo áp lực buộc các đối thủ như BYD, Geely, Wuling… phải tăng tốc đầu tư hoặc hợp tác phát triển trạm sạc để không bị tụt lại.
Theo RMIT, thị trường xe điện Việt Nam có thể đạt quy mô 6,7 tỷ USD vào năm 2030, tăng trưởng trung bình 18%/năm. Trong khi đó, Fortune Business Insights dự báo, thị trường toàn cầu đạt 1.600 tỷ USD cùng thời điểm. Tốc độ tăng trưởng này khiến việc “đi nhanh và đi đúng” trở nên sống còn.
Các nhà đầu tư nước ngoài đang chọn chiến lược tích hợp xây dựng đồng bộ nhà máy, hệ thống trạm sạc và liên kết với các nền tảng gọi xe (như Be, Grab…) nhằm đẩy nhanh chuyển đổi đội ngũ tài xế sang xe điện. Mô hình này tương tự chiến lược mà Gogoro - hãng xe máy điện từ Đài Loan đã thực hiện thành công.
Gogoro là minh chứng cho hướng đi khác biệt. Thay vì tập trung vào sản phẩm, doanh nghiệp này đi đầu trong dịch vụ hoán đổi pin, với mạng lưới 2.500 trạm đổi pin phục vụ 90% xe máy điện tại Đài Loan. Người dùng có thể đổi pin gần như ngay lập tức với chi phí thuê bao khoảng 10 USD/tháng.
Mô hình trên giúp giảm chi phí đầu tư ban đầu, đặc biệt hiệu quả khi có chính sách trợ giá của Chính phủ. Đây là gợi ý cho Việt Nam nếu muốn thúc đẩy tiêu dùng xanh một cách bền vững.
Khi nhà đầu tư nước ngoài nhanh chóng thiết lập hạ tầng trạm sạc đồng bộ, doanh nghiệp nội địa có thể rơi vào thế bị động, không kiểm soát được chuỗi giá trị. Tuy nhiên, đây cũng là cơ hội để các bên nội địa tham gia cung ứng linh kiện, hậu cần, phân phối hoặc phát triển công nghệ lõi cho pin và sạc nhanh.
Cuộc cạnh tranh mới có thể mở ra cơ hội chuẩn hóa thị trường, chuyển đổi thói quen tiêu dùng và thúc đẩy đổi mới sáng tạo trong ngành năng lượng, giao thông.
Chờ chính sách bứt tốc
Việt Nam vẫn thiếu khung pháp lý rõ ràng cho trạm sạc, tiêu chuẩn kỹ thuật cho pin, mô hình thuê pin… Trong khi đó, các đề xuất về chuyển đổi năng lượng xanh của ngành giao thông - vận tải và ngành công thương đã đặt mục tiêu đến năm 2030, sẽ có 50% phương tiện sử dụng điện hoặc năng lượng xanh, 100% xe taxi đầu tư mới dùng điện và đến năm 2050, tất cả xe buýt, taxi đều chạy điện.
Một số địa phương như Hà Nội, Đà Nẵng, TP.HCM cũng bắt đầu có động thái hỗ trợ nhà đầu tư trạm sạc thông qua miễn tiền thuê đất, quy hoạch vị trí… Tuy nhiên, giới chuyên môn nhấn mạnh, cần sớm ban hành các chuẩn kỹ thuật dùng chung cho pin và trạm sạc, cùng chính sách tín dụng xanh và ưu đãi giá điện.
Đồng thời, việc quy hoạch điểm sạc tại khu dân cư, trường học, bến xe cần được đẩy nhanh. Việc một “ông lớn” quốc tế đầu tư nhà máy xe máy điện và trạm sạc tại Việt Nam sẽ là phép thử cho khả năng phối hợp chính sách, quy hoạch, hành động của toàn thị trường.
Trong “cuộc đua điện hóa”, ai đi nhanh hơn, đi đúng hướng hơn, người đó sẽ có lợi thế định hình cuộc chơi trong tương lai. Thị trường sôi động, giá cả cạnh tranh và người tiêu dùng thành thị sẵn sàng chuyển đổi là các lợi thế lớn. Tuy nhiên, rào cản về hạ tầng sạc, chuẩn kỹ thuật và chính sách hỗ trợ tài chính cho người thu nhập thấp cần được tháo gỡ để thúc đẩy quá trình điện hóa giao thông trên diện rộng.
