Thế nhưng, bất cập này chưa được khắc phục tại dự thảo Nghị định về phát hành và giao dịch trái phiếu doanh nghiệp đang trong quá trình hoàn thiện để trình Chính phủ xem xét ban hành.
Một hoạt động, hai nửa bức tranh
Trước ngày 1/2/2019 - thời điểm Nghị định 163/2018 quy định về phát hành trái phiếu doanh nghiệp có hiệu lực, thông tin về thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam, đặc biệt là trái phiếu được phát hành riêng lẻ, còn rất mù mờ.
Tình trạng này phần nào được khắc phục khi Nghị định 163/2018 có hiệu lực, theo đó các thông tin về phát hành trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ lần đầu tiên được cập nhật định kỳ trên trang thông tin điện tử của Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội (HNX).
Trang thông tin này cập nhật về các thương vụ phát hành của doanh nghiệp, qua đó cho thấy nhiều công ty thực hiện dày đặc các đợt gọi vốn qua kênh trái phiếu - là những thông tin trước đây... kín như bưng.
Có thể kể ra nhiều cái tên nằm trong số này như CTCP Đầu tư phát triển bất động sản TNR Holdings Việt Nam, CTCP Đầu tư và cho thuê tài sản TNL, CTCP City Garden,…
Ngoài ra, định kỳ hàng tháng, HNX đều tổng hợp dữ liệu tổng quan về thị trường, với nhiều thông tin như tổng số đợt phát hành, số lượng doanh nghiệp phát hành, giá trị vốn huy động được trong tháng…
Tuy nhiên, những thông tin trên chỉ mới phản ánh… một nửa bức tranh về hoạt động mua - bán trên thị trường trái phiếu doanh nghiệp, bởi nó chưa được ghép với phần còn lại là kết quả hoạt động phát hành trái phiếu ra đại chúng do Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCK) quản lý.
Đáng chú ý, ngay cả với thông tin về trái phiếu phát hành ra đại chúng, thì hiện mới dừng ở mức cập nhật kết quả các doanh nghiệp đơn lẻ phát hành trên website của UBCK, mà chưa được tổng hợp và công khai định kỳ hàng tháng như trên HNX.
Tính chất phát hành trái phiếu ra đại chúng và phát hành riêng lẻ là khác nhau, nhưng về bản chất đây đều là kênh doanh nghiệp gọi vốn để đáp ứng nhu cầu cho sản xuất, kinh doanh.
Đáng nói, bất cập bộc lộ ở chỗ cùng là một doanh nghiệp, nhưng khi phát hành trái phiếu riêng lẻ thì thông tin về đợt phát hành được công khai trên HNX, còn phát hành ra đại chúng lại được công bố qua website của UBCK.
Điều này khiến thị trường, nhà đầu tư gặp khó khăn khi muốn nhìn tổng thể về mức độ doanh nghiệp vay vốn qua kênh trái phiếu tăng hay giảm trong những thời điểm cụ thể so với tổng tài sản của doanh nghiệp, cũng như so với các kênh huy động vốn khác để dự liệu những rủi ro về khả năng trả nợ của doanh nghiệp…
Việc thiếu một cơ chế tích hợp, trong đó bao gồm cả phát hành riêng lẻ lẫn đại chúng, khiến cho bức tranh thông tin về kết quả phát hành trái phiếu không đảm bảo tính bao quát chung toàn thị trường.
Hệ quả là các bên quan tâm không nắm được thông tin đáng tin cậy về dòng vốn chảy qua thị trường trái phiếu doanh nghiệp định kỳ tại những thời điểm cụ thể, chẳng hạn hàng tháng, hàng quý, để nhận diện những vấn đề bất thường, dự báo xu hướng của thị trường, cũng như đánh giá về sự tăng hay giảm của kênh trái phiếu trong tài trợ vốn cho doanh nghiệp so với kênh phát hành cổ phiếu hay vay vốn tín dụng của hệ thống ngân hàng…
Cần sớm khắc phục
Để khắc phục những bất cập trên, tại dự thảo Nghị định quy định về phát hành và giao dịch trái phiếu doanh nghiệp, Bộ Tài chính đề xuất Sở Giao dịch chứng khoán có trách nhiệm xây dựng, ban hành Quy chế chuyên trang thông tin về trái phiếu doanh nghiệp.
Trên cơ sở nội dung công bố thông tin đã tiếp nhận của doanh nghiệp phát hành trái phiếu, Sở Giao dịch chứng khoán thực hiện công bố thông tin trên chuyên trang thông tin về trái phiếu doanh nghiệp với các nội dung: Số lượng doanh nghiệp phát hành, số lượng đợt phát hành và khối lượng trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ phát hành trong kỳ; tình hình phát hành trái phiếu doanh nghiệp tại thị trường trong nước và quốc tế, bao gồm tên doanh nghiệp phát hành, ngày phát hành, khối lượng, ngày đáo hạn…
Việc công bố thông tin trên chuyên trang thông tin về trái phiếu doanh nghiệp được thực hiện theo định kỳ hàng tháng…
Dẫu vậy, giải pháp trên chưa đáp ứng được kỳ vọng của thị trường ở cả góc độ công khai thông tin về doanh nghiệp, lẫn cấp độ thông tin tổng hợp của các cơ quan quản lý là Sở Giao dịch chứng khoán, UBCK và Bộ Tài chính.
Trên thực tế, có những ý kiến trái chiều liên quan tới mức độ công khai thông tin về các đợt doanh nghiệp phát hành trái phiếu riêng lẻ.
Có ý kiến cho rằng cần công khai cả danh tính nhà đầu tư lẫn lãi suất phát hành để tăng tính minh bạch của thị trường, đặc biệt trong bối cảnh nhiều nhà đầu tư cá nhân đang giao dịch trái phiếu doanh nghiệp như hiện nay.
Ngược lại, có ý kiến không đồng thuận với quan điểm này với lý do đã là phát hành riêng lẻ thì danh tính nhà đầu tư và lãi suất phát hành phải được bảo mật, không thể công khai. Đây là vấn đề cơ quan hoạch chính sách cần tính toán sao cho liều lượng công bố thông tin đảm bảo khả thi và phù hợp.
Ở cấp độ công khai thông tin của các cơ quan quản lý, một chuyên gia trái phiếu nhìn nhận, cần sớm có giải pháp để khắc phục tình trạng phân tán như hiện nay.
Theo đó, không chỉ dừng lại ở công khai đơn lẻ các thương vụ phát hành trái phiếu ra đại chúng hiện tại, Bộ Tài chính nên nghiên cứu phương án giao UBCK định kỳ, chẳng hạn hàng tháng, hàng quý công khai thông tin về số lượng doanh nghiệp phát hành trái phiếu, giá trị gọi vốn, cũng như lãi suất phát hành…
Cùng với đó, trên cơ sở thông tin phát hành trái phiếu riêng lẻ mà HNX định kỳ công khai hàng tháng như hiện tại, UBCK đảm đương nhiệm vụ tổng hợp thông tin toàn thị trường trái phiếu doanh nghiệp (bao gồm cả phát hành riêng lẻ và phát hành đại chúng) để thị trường, nhà đầu tư có được cái nhìn tổng thể về hoạt động này.
Còn theo lãnh đạo một ngân hàng niêm yết trên Sở giao dịch chứng khoán TP.HCM (HOSE), thông tin đó không chỉ cần thiết với cơ quan hoạch định và tổ chức thực thi chính sách, mà còn có ý nghĩa với cả tổ chức đầu tư.
Hiện nay, khi cần thông tin về phát hành trái phiếu ra công chúng để từ đó đưa ra đánh giá, dự báo thị trường, cũng như có phương án đầu tư, kinh doanh phù hợp, tổ chức đầu tư phải tự thu thập và xử lý thông tin nên vừa mất thời gian, vừa thiếu độ tin cậy…
“Bộ Tài chính, UBCK cần nhanh chóng có giải pháp để giúp thị trường trái phiếu doanh nghiệp Việt Nam có một cơ sở dữ liệu tin cậy, chuyên nghiệp”, vị chuyên gia trên nhấn mạnh.
Bất cập bộc lộ ở chỗ cùng là một doanh nghiệp, nhưng khi phát hành trái phiếu riêng lẻ thì thông tin về đợt phát hành được công khai trên HNX, còn phát hành ra đại chúng lại được công bố qua website của Ủy ban Chứng khoán. Điều này khiến thị trường, nhà đầu tư gặp khó khăn khi muốn nhìn tổng thể về hoạt động phát hành trái phiếu của doanh nghiệp.
