Tổng giá trị giao dịch hàng hóa trên thị trường thương mại điện tử tại Việt Nam - năm 2022 đạt mốc 14 tỷ USD, tăng 26% so với cùng kỳ năm trước. Với tốc độ tăng trưởng trung bình 20% mỗi năm, Việt Nam được eMarketer xếp vào nhóm 5 quốc gia có tốc độ tăng trưởng thương mại điện tử hàng đầu thế giới.
Dẫu vậy, theo ông Dũng, thương mại điện tử nước ta hiện mới ở giai đoạn khởi đầu của hành trình phát triển bền vững, cần có chiều sâu và mang tính tích hợp hơn về hệ sinh thái nói chung. Phát triển bền vững cũng là chủ đề chính trong Báo cáo Thương mại điện tử năm 2023, do Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) và Lazada Việt Nam phối hợp thực hiện.
Trụ cột cho phát triển bền vững
Không chỉ giới hạn trong việc giảm phát thải ra môi trường, báo cáo của Lazada đã giới thiệu một khái niệm mới của thương mại điện tử phát triển bền vững, với bốn trụ cột chính, bao gồm: phát triển kinh doanh; phát triển cơ sở hạ tầng; phát triển nguồn nhân lực và phát triển, ứng dụng công nghệ nâng cao trải nghiệm khách hàng.
Về phát triển kinh doanh bền vững, ngoài những vấn đề liên quan đến môi trường và xã hội, các doanh nghiệp cần gia tăng giá trị sản phẩm, dịch vụ thông qua ứng dụng công nghệ, thấu hiểu sâu sắc người tiêu dùng trên nền tảng, mở rộng các lĩnh vực then chốt như chuỗi cung ứng, thanh toán kỹ thuật số cũng như quản lý tài chính bền vững, tối ưu thu nhập, chi phí, bảo vệ tài sản…
Về phát triển cơ sở hạ tầng bền vững, báo cáo nhấn mạnh hệ thống logistics hiệu quả sẽ là chìa khóa cho các doanh nghiệp thương mại điện tử, giúp kết nối đầu cuối trong toàn bộ hệ thống chuỗi cung ứng cũng như gia tăng trải nghiệm mua sắm. Hiện chi phí logistics tại Việt Nam đang ở mức cao (chiếm 10 - 20% giá thành sản phẩm), trong khi con số này ở các nước tiên tiến chỉ khoảng 7 - 9%. Doanh nghiệp thương mại điện tử cần áp dụng các giải pháp công nghệ xử lý nghiệp vụ trước – trong - sau giao hàng nhằm tăng hiệu suất, tối ưu chi phí cho toàn chuỗi, giảm phát thải ra môi trường.
Về phát triển nguồn nhân lực chất lượng cao, thương mại điện tử Việt Nam đang thiếu hụt về cả số lượng và chất lượng so với nhu cầu của thị trường. Hiệp hội Thương mại điện tử Việt Nam (Vecom) ghi nhận mới chỉ có 30% nhân lực trong ngành thương mại điện tử được đào tạo chính quy, 55% được đào tạo từ những ngành khác nhưng có liên quan đến thương mại điện tử như kinh doanh, thương mại, công nghệ thông tin.
Về phát triển và ứng dụng công nghệ nâng cao trải nghiệm khách hàng, người tiêu dùng sẽ có xu hướng mua sắm thông minh hơn, tìm kiếm thêm nhiều trải nghiệm tinh tế hơn và mong chờ nhận được thêm nhiều giá trị hơn, thay vì chỉ tìm kiếm các ưu đãi giảm giá thông thường. Vì vậy, các doanh nghiệp thương mại điện tử nên đẩy mạnh đầu tư ứng dụng công nghệ trong từng “điểm chạm” trên hành trình mua sắm của khách hàng, bao gồm Shoppertainment, cá nhân hóa, công nghệ thực tế ảo...
Doanh nghiệp tăng trưởng nóng, cũng phải hội tụ về mô hình bền vững
Phó tổng giám đốc Lazada Việt Nam cho rằng, sự chuyển dịch sang mô hình phát triển bền vững sẽ giúp cả hệ sinh thái được hưởng lợi, từ doanh nghiệp thương mại điện tử đến nhà bán hàng và người tiêu dùng, tạo ra tác động kép và sức mạnh cộng hưởng cho sự phát triển lâu dài. Điều này đã được chứng minh từ các thị trường đi trước như Trung Quốc, Mỹ.
Thương mại điện tử tại đây đã trở thành một mô hình cơ bản, cơ hữu và mang tính đại chúng, không cần nhiều sự thuyết phục nữa. Khi ấy những giải pháp cho người tiêu dùng trên sàn thương mại điện tử sẽ tích hợp đa dạng hơn, bao gồm cả giải trí, thanh toán hay thậm chí mua bảo hiểm. Cũng có thể hình dung sự chuyển đổi của thương mại điện tử tại Việt Nam sẽ tương tự như câu chuyện dịch chuyển trong ngành bán lẻ.
“Khoảng 10-20 năm trước, có sự chuyển đổi rất lớn từ mô hình mua bán tại chợ truyền thống sang bán lẻ hiện đại các siêu thị, trung tâm thương mại, làm thay đổi hành vi mua sắm rất nhiều. Giai đoạn đầu, người ta chỉ đến siêu thị và trung tâm thương mại để nhìn ngắm, vì điều hòa mát chứ không mua sắm, nhưng đến nay, mọi người vào đó mua đủ thứ. Trong 3-5 năm nữa, thương mại điện tử cũng sẽ cung cấp một giải pháp gần như y hệt”, ông Dũng lập luận.
Trên thị trường hiện nay, một số doanh nghiệp thương mại điện tử phát triển rất nóng, mà theo ông Dũng là đang đi lại con đường mà Lazada đã đi cách đây khoảng 7 năm. Hướng đi này có thể tạo ra một sự choáng ngợp nhất định về mặt tăng trưởng nhưng đến một lúc, doanh nghiệp sẽ hội tụ về mô hình phát triển bền vững hơn. Những đầu tư ngắn hạn sẽ cho kết quả ngắn hạn, những đầu tư cho bền vững sẽ giúp doanh nghiệp đi lâu bền.
