Dầu cọ là hàng hoá được sử dụng phổ biến nhưng ngày càng bị các chính phủ giám sát chặt chẽ vì lo ngại việc sản xuất loại hàng hóa này đòi hỏi phải phá hủy nhiều vùng rừng nhiệt đới.
Giá dầu cọ giao dịch trên sàn giao dịch phái sinh Bursa Malaysia đã giảm từ mức cao nhất trong 30 tháng là hơn 5.150 ringgit (1.167 USD)/tấn vào tháng 12/2024 xuống còn dưới 4.200 ringgit vào tháng 1/2025 sau khi Indonesia hạn chế xuất khẩu dầu ăn đã qua sử dụng và các sản phẩm thải từ dầu cọ.
Điều này đã làm dấy lên lo ngại về tình trạng dư thừa dầu cọ nguyên chất, vì nhiều nhà sản xuất Indonesia đã bán bớt nguồn cung dư thừa cho các công ty ở châu Âu đang tìm kiếm nhiên liệu sinh học.
“Lệnh cấm này đang có ảnh hưởng đến giá cả vì những gì chúng ta đột nhiên thấy là có rất nhiều dầu cọ có sẵn trong nước", Mohd Haris Mohd Arshad, Giám đốc điều hành tại nhà sản xuất dầu cọ SD Guthrie của Malaysia cho biết.
"Dầu cọ được pha trộn vào bất kỳ loại dầu ăn đã qua sử dụng nào mà họ có thể thu thập được…Thông thường, họ sẽ xuất khẩu dầu cho các công ty kinh doanh hàng hoá, sau đó họ sẽ chuyển sang châu Âu", ông cho biết thêm.
 |
Diễn biến giá dầu cọ |
Lệnh cấm của Indonesia đã gây thêm căng thẳng cho một thị trường vốn đã phải chịu ảnh hưởng sau hậu quả từ động thái của EU bốn năm trước nhằm ngăn chặn các công ty tiêu thụ một lượng lớn nhiên liệu sinh học sử dụng dầu cọ có nguồn gốc từ đất bị phá rừng.
Các công ty trong nhiều ngành công nghiệp từ các công ty dầu mỏ như Shell và BP đến các nhà sản xuất ô tô như Ford và Volkswagen, cũng như các hãng hàng không thường sử dụng nhiên liệu sinh học để cung cấp năng lượng cho xe tải và máy bay.
Để ngăn chặn nhu cầu, EU đã đưa ra các ưu đãi cho người tiêu dùng lớn mua dầu ăn đã qua sử dụng thay vì dầu cọ nguyên chất từ đất bị phá rừng.
Tuy nhiên, những người trong ngành cho biết một số nhà xuất khẩu châu Á đã dán nhãn lại dầu cọ nguyên chất thành dầu ăn đã qua sử dụng hoặc pha trộn dầu đã qua sử dụng với nguồn cung mới, tạo ra một thị trường kém minh bạch hơn.
Một nghiên cứu từ nhóm vận động Giao thông & Môi trường được công bố vào tháng 6/2024 cho thấy Trung Quốc và Malaysia đang xuất khẩu nhiều dầu ăn đã qua sử dụng sang châu Âu hơn mức lý thuyết có sẵn. Riêng Malaysia đã xuất khẩu nhiều dầu ăn đã qua sử dụng gấp ba lần so với lượng dầu thu thập được trong nước.
Bộ Thương mại Indonesia ước tính rằng xuất khẩu dầu cọ cặn và dầu ăn đã qua sử dụng đã tăng 21% trong giai đoạn 2019-2023, trong khi xuất khẩu dầu cọ thô đã giảm 20% trong cùng kỳ.
Hai xu hướng này cho thấy xuất khẩu dầu ăn đã qua sử dụng và dầu cọ cặn "không hoàn toàn từ quá trình chế biến dầu cọ cặn hoặc dầu cọ thô đã qua sử dụng, mà còn là hỗn hợp của dầu cọ nguyên chất", Bộ trưởng Thương mại Indonesia, Budi Santoso cho biết.
Trong khi đó, nhu cầu ở nước ngoài đối với dầu ăn đã qua sử dụng đã tăng vọt trong những năm gần đây do các yêu cầu về môi trường và tính bền vững ở một số quốc gia nhập khẩu.
Giá dầu cọ đã phục hồi trong những tuần gần đây lên 4.700 ringgit/tấn, sau khi quốc gia sản xuất dầu cọ lớn thứ hai thế giới là Malaysia cho biết sản lượng năm nay sẽ bị ảnh hưởng bởi lượng mưa lớn ở Đông Nam Á.
Trong khi đó, Indonesia có kế hoạch sử dụng lượng thặng dư để thúc đẩy nhu cầu trên thị trường địa phương và yêu cầu nhiên liệu sinh học phải được pha trộn với 40% dầu cọ, tăng từ 35%.
Oscar Tjakra, nhà phân tích của Rabobank kỳ vọng kế hoạch này sẽ giúp giá dầu cọ hồi phục khi đồng thời được hỗ trợ thêm bởi sản lượng hạn chế tại Indonesia và Malaysia.
Ông dự đoán rằng sẽ có tình trạng thiếu hụt dầu cọ trên toàn cầu đến tháng 10 năm nay – đây là khung thời gian diễn ra chu kỳ hàng năm để trồng trọt, thu hoạch và phân phối dầu cọ.
Tuy nhiên, ông Mohd Arshad cho biết, người tiêu dùng Indonesia khó có thể chấp nhận mức giá cao hơn của nhiên liệu sinh học làm bằng dầu cọ so với dầu diesel thông thường. Ông cũng cho biết chính phủ sẽ không thể tài trợ cho các khoản trợ cấp cần thiết.
Và các nhà sản xuất lo ngại rằng thị trường dầu cọ toàn cầu có thể phải đối mặt với nhiều áp lực hơn nữa và có thể đẩy giá xuống thấp hơn.
Trước đó, Mỹ dự kiến sẽ đưa ra ưu đãi thuế được đề xuất thời cựu Tổng thống Joe Biden để khuyến khích sản xuất nhiên liệu sạch cho giao thông vận tải. Khuyến khích này nhằm mục đích cung cấp tín dụng thuế cho các công ty sản xuất nhiên liệu carbon thấp, bao gồm các sản phẩm chất thải từ dầu cọ có thể được chuyển thành nhiên liệu sinh học.
Tuy nhiên, chính quyền Tổng thống Donald Trump đã hoãn kế hoạch này và đang tham khảo ý kiến thị trường về những thay đổi tiềm năng, bao gồm việc loại trừ dầu ăn đã qua sử dụng khỏi phạm vi của chương trình khuyến khích. Và việc loại trừ có thể buộc các nhà máy lọc dầu của Mỹ phải tìm kiếm các giải pháp thay thế, kéo dài tình trạng thặng dư dầu cọ và gây áp lực lên giá.
Trong khi đó, EU đang có kế hoạch thắt chặt hơn nữa các tiêu chuẩn về nguồn cung dầu cọ. Từ tháng 1, các công ty sẽ phải chứng minh rằng dầu cọ nhập khẩu vào châu Âu để sử dụng trong tất cả các mặt hàng không được trồng trên đất bị phá rừng.
Các nhà sản xuất cho biết sẽ rất tốn kém để cung cấp dầu cọ tuân thủ các quy định mới của EU. Chi phí đưa dầu cọ vào EU sẽ tăng đáng kể vì điều này sẽ buộc các nhà sản xuất phải tự điều chỉnh và đảm bảo họ chuyển bất kỳ loại dầu nào vào EU đều phải tuân thủ quy định.
