Với vai trò là định chế trung gian tài chính chuyên nghiệp trên thị trường, các công ty quản lý quỹ thực hiện nghiệp vụ quản lý tài sản uỷ thác đầu tư, huy động vốn nhàn rỗi từ các tổ chức, cá nhân để đầu tư vào TTCK, hình thành một hệ thống quỹ đầu tư hoạt động trên TTCK. Các quỹ đại chúng thông qua việc phát hành chứng chỉ quỹ ra công chúng đã tạo thêm hàng hoá cho thị trường, góp phần đa dạng hoá công cụ đầu tư. Thông qua các quỹ đầu tư chứng khoán, đặc biệt là quỹ đại chúng, NĐT (nhất là các cá nhân nhỏ lẻ) có thể giảm thiểu rủi ro bằng cách ủy thác vốn đầu tư cho các tổ chức đầu tư chuyên nghiệp, thay vì tự mình đầu tư. Các công ty quản lý quỹ cũng đưa ra nhiều loại hình quỹ khác nhau tuỳ theo mức độ chịu đựng rủi ro của NĐT, đáp ứng cho nhu cầu đầu tư ngày càng đa dạng.
Tính đến thời điểm hiện nay, đã có 30 công ty quản lý quỹ được cấp phép thành lập và hoạt động và 19 quỹ đầu tư chứng khoán được thành lập, với tổng số vốn điều lệ hơn 10.000 tỷ đồng. Trong số này có 4 quỹ đại chúng đã thực hiện chào bán chứng chỉ quỹ ra công chúng, còn lại là các quỹ thành viên. Kể từ thời điểm Luật Chứng khoán có hiệu lực, các công ty quản lý quỹ được phép thực hiện thêm nghiệp vụ quản lý danh mục đầu tư cho các tổ chức và cá nhân có nhu cầu - nghiệp vụ này trước đây do các công ty chứng khoán thực hiện. Việc cho phép thực hiện nghiệp vụ này đã góp phần mở rộng thêm phạm vi hoạt động và đối tượng khách hàng của công ty quản lý quỹ, phù hợp với chức năng hoạt động quản lý tài sản uỷ thác của công ty quản lý quỹ theo thông lệ quốc tế. Giá trị tài sản uỷ thác qua các công ty quản lý quỹ tính theo giá trị thị trường đến thời điểm hiện nay là hơn 37.000 tỷ đồng.
Có thể nói rằng, kể từ khi TTCK Việt Nam chính thức đi vào hoạt động đến nay, hoạt động của các công ty quản lý quỹ, quỹ đầu tư chứng khoán đã có bước phát triển khá vững chắc trên nền tảng pháp lý, mà văn bản pháp lý cao nhất là Luật Chứng khoán. UBCK thường xuyên giám sát hoạt động của các công ty quản lý quỹ, quỹ đầu tư chứng khoán để các hoạt động này tuân thủ quy định đề ra; bản thân các công ty quản lý quỹ cũng ngày một trưởng thành, đóng góp mạnh mẽ vào sự phát triển của TTCK Việt Nam.
Với mục tiêu trong năm 2008 là duy trì hoạt động thị trường an toàn, hiệu quả, trong đó khuyến khích, tạo điều kiện cho các tổ chức, cá nhân góp vốn hình thành các quỹ đầu tư chứng khoán, thu hút luồng vốn đầu tư có hiệu quả vào TTCK, trong thời gian tới, UBCK sẽ tiếp tục hoàn thiện khung pháp lý cho hoạt động của TTCK, trong đó có hoạt động của khối công ty quản lý quỹ, quỹ đầu tư chứng khoán; đồng thời tăng cường kiểm tra, giám sát hoạt động của khối định chế này và tiếp tục mở rộng loại hình hoạt động của quỹ, cụ thể sẽ hoàn thiện khung pháp lý cho 2 sản phẩm quỹ đầu tư chứng khoán.
Thứ nhất, các công ty quản lý quỹ có thể thành lập và quản lý công ty đầu tư chứng khoán. Công ty đầu tư chứng khoán là một dạng quỹ đầu tư chứng khoán dưới hình thức pháp nhân, được UBCK cấp giấy phép thành lập và hoạt động, huy động vốn của NĐT dưới hình thức phát hành cổ phiếu và sử dụng tài sản của công ty, chủ yếu đầu tư vào chứng khoán. Loại hình công ty này có thể do công ty quản lý quỹ đứng ra thành lập và quản lý hoặc do các cổ đông sáng lập tự đứng ra thành lập. Theo quy định hiện hành, công ty đầu tư chứng khoán có thể tổ chức dưới 2 hình thức: công ty đầu tư chứng khoán phát hành riêng lẻ và công ty đầu tư chứng khoán đại chúng. Công ty đầu tư chứng khoán đại chúng thực hiện chào bán cổ phiếu ra công chúng như quỹ đại chúng, còn công ty đầu tư chứng khoán phát hành riêng lẻ cổ phiếu cho tối đa 99 NĐT tổ chức và cá nhân. Trước mắt, sẽ cho ra đời loại hình công ty đầu tư chứng khoán phát hành riêng lẻ. Hiện nay, UBCK đã dự thảo Quy chế tổ chức và hoạt động của công ty đầu tư chứng khoán phát hành riêng lẻ trình Bộ Tài chính ban hành.
Thứ hai, đối với quỹ đại chúng, ngoài hình thức quỹ đóng được chào bán và niêm yết chứng chỉ quỹ trên Sở GDCK như hiện nay, theo Luật Chứng khoán, các công ty quản lý quỹ còn có thể huy động quỹ đại chúng dạng mở. Đây là hình thức quỹ mà chứng chỉ không niêm yết nhưng NĐT có thể mua hoặc bán lại chứng chỉ cho công ty quản lý quỹ bất kỳ khi nào họ muốn. Khác với chứng chỉ quỹ đóng có giá được xác định theo giá thị trường, giá giao dịch của chứng chỉ quỹ mở được định giá dựa trên giá trị tài sản ròng của quỹ (NAV) trên một chứng chỉ quỹ cộng thêm hoặc trừ đi một mức phí mua hoặc bán do công ty quản lý quỹ quy định. Hiện nay, UBCK đang triển khai xây dựng khung pháp lý cho hoạt động quỹ mở.
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam nói chung và TTCK nói riêng, ngày càng có nhiều cá nhân và tổ chức có nhu cầu uỷ thác tiền cho các tổ chức tài chính trung gian chuyên nghiệp - các công ty quản lý quỹ - để quản lý và đầu tư chứng khoán thông qua việc góp vốn, mua chứng chỉ của các quỹ đầu tư hoặc thông qua hợp đồng quản lý danh mục đầu tư. Hy vọng rằng, với việc ra đời nhiều loại hình sản phẩm quỹ đầu tư mới do công ty quản lý quỹ quản lý sẽ đáp ứng được nhu cầu ngày càng đa dạng của các NĐT trên thị trường, giúp công ty quản lý quỹ có nhiều hình thức huy động vốn hơn để tăng cường nghiệp vụ quản lý tài sản, tăng thêm các tổ chức đầu tư trên thị trường.
