Đó là nhận định của các chuyên gia và doanh nghiệp tại Hội thảo Công bố Báo cáo đánh giá tác động của dự thảo tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia do Hiệp hội Bia - Rượu - Nước giải khát Việt Nam (VBA) phối hợp với Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công thương tổ chức mới đây.
Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt - Tác động lớn lường trước
Luật Thuế tiêu thụ đặc biệt (sửa đổi) đã được đưa vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2025, bổ sung vào Chương trình xây dựng luật, pháp lệnh năm 2024, trình Quốc hội cho ý kiến tại Kỳ họp thứ tám (tháng 10/2024) và thông qua tại Kỳ họp thứ chín (tháng 5/2025).
Theo đó, Luật sửa đổi theo hướng điều chỉnh tăng thuế suất thuế tiêu thụ đặc biệt (TTĐB) đối với mặt hàng bia (mức thuế hiện nay là 65%) với 2 phương án được Bộ Tài chính đề xuất.
Phương án 1 sẽ tăng thuế từ năm 2026, tăng theo từng năm và mỗi năm tăng 5% để tới năm 2030 thuế suất thuế TTĐB đối với bia là 90%.
Phương án 2 sẽ tăng thuế từ năm 2026 với mức tăng 15%, sau đó từ năm 2027 tăng từng năm và mỗi năm tăng 5% để tới năm 2030 thuế suất thuế TTĐB đối với bia là 100%.
VBA đề xuất phương án 3 là lùi thời hạn tăng thuế tới năm 2027; đồng thời tăng thuế ở mức 5% và với lộ trình tăng 2 năm một lần, đến mức 80% vào năm 2031, để phù hợp với bối cảnh kinh tế, thực trạng doanh nghiệp và để doanh nghiệp có khả năng trụ vững, thích ứng, qua đó giảm nhẹ ảnh hưởng tiêu cực tới ngành và đóng góp chung cho phát triển kinh tế xã hội.
Nhằm đánh giá tác động của việc điều chỉnh tăng thuế TTĐB đối với ngành bia Việt Nam, Viện Nghiên cứu Chiến lược, Chính sách Công thương (Bộ Công thương), Viện Nghiên cứu Đồ uống Việt Nam phối hợp với nhóm chuyên gia của Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương (CIEM) và Tổng cục Thống kê thực hiện nghiên cứu đánh giá tác động.
Bà Nguyễn Thị Minh Thảo, Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh CIEM cho biết, nhóm nghiên cứu đã thực hiện với 3 phương án gồm phương án 1, phương án 2 của Bộ Tài Chính và phương án 3 doVBA đề xuất.
Báo cáo cho thấy, phương án 2 mà Bộ Tài chính đề xuất sẽ gây ra những tác động tiêu cực nghiêm trọng, bao gồm suy giảm GDP, giảm mạnh giá trị gia tăng của ngành bia và ảnh hưởng đáng kể tới thu nhập của người lao động, đặt ra thách thức lớn trong bối cảnh động lực chính của tăng trưởng kinh tế hiện nay là cải thiện sức mua và duy trì sự ổn định việc làm.
| |
Bà Nguyễn Thị Minh Thảo, Trưởng ban Nghiên cứu môi trường kinh doanh và năng lực cạnh tranh, CIEM trình bày báo cáo tác động. |
Cụ thể, với phương án 2, GDP có thể giảm 32.259 tỷ đồng, gấp 3,76 lần mức giảm theo phương án 3 của Hiệp hội (8.590 tỷ đồng); làm giảm giá trị gia tăng của ngành bia tới 61.899 tỷ đồng, gấp hơn 3,5 lần mức giảm của phương án của Hiệp hội (38.329 tỷ đồng); và khiến thu nhập người lao động giảm 4.585 tỷ đồng, gấp hơn 2 lần mức giảm của phương án của Hiệp hội (2.215 tỷ đồng).
Theo bà Thảo, để có một phương án phù hợp nhất, cần có một báo cáo đánh giá định lượng toàn diện các tác động của việc tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với mặt hàng bia dựa trên các cơ sở khoa học, tình hình thực tế về kinh tế và an sinh xã hội, chiến lược phát triển của doanh nghiệp, bảo đảm hài hòa các mục tiêu để bổ sung thêm thông tin giúp Quốc hội, Chính phủ, các nhà hoạch định chính sách xem xét một phương án tăng thuế phù hợp.
Phương án nào cho tăng thuế tiêu thụ đặc biệt?
Theo Điều 35 của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật, việc xây dựng văn bản quy phạm pháp luật cần kèm theo báo cáo đánh giá tác động của từng chính sách, trong đó lượng hóa cụ thể các tác động đối với đối tượng chịu ảnh hưởng.
Đánh giá cao kết quả báo cáo với các số liệu đánh giá toàn diện, TS. Phạm Tuấn Khải, nguyên Phó chủ tịch Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng Chính phủ, Vụ trưởng Vụ Pháp luật, Văn phòng chính phủ cho rằng, báo cáo này nên được gửi tới các nhà hoạch định chính sách để tham khảo với những thông tin hữu ích khi đã dự báo được các tác động đối với ngành trong tương lai.
Về các phương án đề xuất tăng thuế, TS. Phạm Tuấn Khải cho rằng, các phương án này có thể cân nhắc đến việc lộ trình giao Chính phủ quy định theo từng thời điểm nhất định, xuất phát từ thực tiễn, yêu cầu cuộc sống đặt ra.
Chung quan điểm, bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam bày tỏ đồng tình với quan điểm điều chỉnh tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với bia rượu, song cần lộ trình cho phù hợp.
Theo bà Cúc, phương án 1 theo đề xuất của Bộ Tài chính đề nghị tăng 5% thuế là tương đối hợp lý, nhưng thời gian áp dụng và lộ trình cần tính toán làm sao để doanh nghiệp có thời gian lập kế hoạch kinh doanh.
PGS, TS Ngô Trí Long, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu thị trường giá cả (Bộ Tài chính) cho rằng, phương án tăng thuế phải đạt được mục tiêu giảm nhu cầu tiêu dùng, bảo đảm thu ngân sách nhà nước, phải chính xác, thuyết phục và công bằng để bảo vệ sản xuất trong nước, nhất là khi các doanh nghiệp đang khó khăn.
Theo ông Long, ngành bia tạo ra nguồn thu ngân sách rất lớn, khi áp phương án tăng thuế cần nhìn nhận về hệ quả lâu dài đối với ngành, cũng như ảnh hưởng lan tỏa đến các ngành khác.
Do đó, cần làm tốt công tác truyền thông để có thêm các đánh giá, ý kiến tham khảo, góp ý từ đại biểu Quốc hội, các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách về một phương án phù hợp nhất.
| |
Bà Trần Ngọc Ánh, Giám đốc Ngoại vụ cấp cao của Heineken Việt Nam phát biểu tại Hội thảo. |
Ở góc độ doanh nghiệp, bà Trần Ngọc Ánh, Giám đốc Ngoại vụ cấp cao của Heineken Việt Nam cho rằng, trong bối cảnh kinh tế còn nhiều thách thức, với sức mua giảm và chi phí sản xuất tăng cao, một phương án hài hòa hơn là rất cần thiết.
“Những số liệu trên cho thấy việc tăng thuế TTĐB, đặc biệt theo phương án 2, sẽ gây ra những tác động tiêu cực nghiêm trọng, bao gồm suy giảm GDP, giảm mạnh giá trị gia tăng của ngành bia và ảnh hưởng đáng kể tới thu nhập của người lao động, đặt ra thách thức lớn trong bối cảnh động lực chính của tăng trưởng kinh tế hiện nay là cải thiện sức mua và duy trì sự ổn định việc làm”, bà Ánh cho biết thêm.
Các chuyên gia cũng tin rằng, ngoài các biện pháp tăng thuế, bảo vệ sức khỏe cộng đồng cần gắn liền với việc thay đổi nhận thức và hành vi của người tiêu dùng thông qua các chương trình tuyên truyền rộng rãi về uống có trách nhiệm.
Ví dụ, tại Tập đoàn Heineken toàn cầu, chúng tôi tập trung vào 3 trụ cột chính: không cồn và độ cồn thấp, uống an toàn và uống chừng mực. Tại Việt Nam, chúng tôi đã hợp tác với Ủy ban An toàn giao thông quốc gia suốt hơn 13 năm qua với chiến dịch “Đã uống rượu bia không lái xe” tiếp cận hơn 30 triệu người dân qua hơn 800 sự kiện tuyên truyền.
"Thuế chỉ là biện pháp một phần, phải kết hợp hài hòa các biện pháp thuế với biện pháp hành chính như Nghị định 100/2019/NĐ-CP, vừa cần có lộ trình, trong đó đi kèm nhiều giải pháp về bảo vệ môi trường, bảo vệ sức khỏe cộng đồng, vừa có tác động hài hòa lợi ích các bên", bà Cúc đề xuất.