Điệp khúc chênh lệch số liệu
Báo cáo tài chính hợp nhất sau kiểm toán năm 2018 của Tổng công ty Khí Việt Nam - PVGAS (GAS) ghi nhận khoản chênh lệch lợi nhuận sau thuế hợp nhất lên tới 646 tỷ đồng so với báo cáo doanh nghiệp tự lập.
Giải trình về điều này, PV GAS cho biết, ngày 20/1/2019, Tổng công ty đã khoá sổ, lập và công bố báo cáo tài chính năm 2018, trong đó nhiệt trị khí Cửu Long để tính toán số tiền GAS phải trả cho Tập đoàn Dầu khí Việt Nam là số liệu tạm tính.
Sau đó, GAS và Tập đoàn Dầu khí Việt Nam đã làm việc và thống nhất sẽ ký kết bổ sung một số hợp đồng mua bán khí Cửu Long để cập nhật số liệu về nhiệt trị khí Cửu Long, đảm bảo phù hợp với thực tế đã giao nhận. Căn cứ vào thông báo ngày 6/3/2019 của Tập đoàn Dầu khí Việt Nam và Nghị quyết Hội đồng quản trị ngày 8/3, GAS đã chính xác hóa chi phí mua khí Cửu Long từ Tập đoàn, dẫn đến giá vốn tăng lên, lợi nhuận sau thuế giảm xuống.
Trong số doanh nghiệp có chênh lệch số liệu trước và sau kiểm toán trong mùa công bố báo cáo kiểm toán năm nay, có cái tên khá quen thuộc: CTCP Tập đoàn Kỹ nghệ Gỗ Trường Thành (TTF). Nói là quen thuộc bởi TTF từng bị kiểm toán điều chỉnh giá vốn thêm 980 tỷ đồng trên báo cáo tài chính bán niên 2016 khi phát hiện thiếu hụt số lượng hàng tồn kho với giá trị tương đương, khiến khoản mục lợi nhuận phải ghi nhận con số âm hơn 1.000 tỷ đồng. Từ đó đến nay, năm nào, báo cáo tài chính của TTF cũng bị kiểm toán điều chỉnh lại số liệu lợi nhuận.
Với báo cáo tài chính 2018 của TTF, kiểm toán viên đã điều chỉnh tăng khoản lỗ từ 737,3 tỷ đồng lên thành 804,7 tỷ đồng. Nguyên nhân là các chỉ tiêu doanh thu tài chính và các chi phí có sự thay đổi lớn.
Cụ thể, doanh thu từ hoạt động tài chính giảm 10,76%. Theo TTF, do Công ty chưa điều chỉnh lãi phát sinh từ việc giải thể các công ty con là 3,6 tỷ đồng, lãi thanh lý khoản đầu tư là 1,8 tỷ đồng và điều chỉnh bổ sung loại trừ giao dịch nội bộ đối với khoản lãi phát sinh từ các khoản phải thu cho vay các công ty con là 10,4 tỷ đồng.
Bên cạnh đó, nếu chi phí tài chính, chi phí bán hàng và chi phí khác lần lượt giảm 32,9%, 1,8% và 80% với giá trị giảm tổng cộng hơn 99 tỷ đồng thì chi phí quản lý doanh nghiệp lại được điều chỉnh tăng thêm 95 tỷ đồng, tương ứng tăng 28,39%.
Chi phí quản lý doanh nghiệp của TTF tăng chủ yếu là do Công ty phải bổ sung trích lập dự phòng các khoản phải thu khó đòi là 77 tỷ đồng, phân loại chi phí xóa số công nợ phải thu CTCP Nông lâm nghiệp Trường Thành đã giải thể vào chi phí quản lý doanh nghiệp là 10,4 tỷ đồng và phân loại lại khoản công nợ phải trả của CTCP Thương mại xuất nhập khẩu Trường Thành Đắk Nông tại ngày hoàn tất thủ tục giải thể vào khoản mục thu nhập khác là 7,6 tỷ đồng.
Với những chỉ tiêu được điều chỉnh này, vốn chủ sở hữu của TTF đã giảm từ 828 tỷ đồng đầu năm 2018 xuống còn 19,7 tỷ đồng vào cuối năm, lỗ lũy kế lên tới 2.122 tỷ đồng.
Bên cạnh những trường hợp chênh lệch theo hướng giảm lãi như GAS, CTCP Hùng Vương (HVG), CTCP Chứng khoán Phố Wall (WSS), CTCP Phát triển nhà Thủ Đức (TDH), Tổng CTCP Dịch vụ tổng hợp Dầu khí (PET), hoặc tăng lỗ như TTF, CTCP Nông nghiệp Hoàng Anh Gia Lai (HNG), CTCP Hữu Liên Á Châu (HLA), trong mùa công bố báo cáo kiểm toán 2018, cũng có không ít doanh nghiệp đang có lãi bỗng chốc thành lỗ như CTCP Thương mại Hà Tây (HTT), CTCP Thép tấm lá Thống Nhất (TNS), CTCP Viglecera Từ Sơn (VTS), CTCP Vinaconex 21 (V21), CTCP Ngoại thương và phát triển đầu tư TP.HCM (FDC), CTCP Tập đoàn Đại Châu (DCS)...
Tại DCS, sau năm 2017 thua lỗ, cổ đông hồ hởi trước thông tin Công ty đạt lợi nhuận hơn 1,7 tỷ đồng. Tuy nhiên, niềm vui ngắn chẳng tày gang, sau kiểm toán, khoản lợi nhuận này biến thành lỗ hơn 715 triệu đồng.
Không chỉ vậy, phía kiểm toán đã từ chối đưa ra ý kiến với báo cáo tài chính của DCS do chưa thu thập được báo cáo tài chính của công ty liên kết là CTCP Xuân Minh SĐ Thanh Hoa để làm cơ sở trích lập dự phòng giảm giá các khoản đầu tư dài hạn. DCS cũng lấy tiền tạm ứng thực hiện dự án Phú Thượng để cho các tổ chức, cá nhân vay và không thực hiện tính lãi phải thu.
Trong giải trình của mình, DCS chỉ cho biết hiện trạng khó khăn và chưa kịp xử lý báo cáo tài chính của Công ty Thanh Hoa, mà không đề cập tới việc cho vay không lãi của doanh nghiệp.
Do kiểm toán từ chối đưa ra ý kiến, HNX cho biết, cổ phiếu DCS nằm trong trường hợp bị hủy niêm yết theo quy định.
Chuyên gia nói gì?
Việc chênh lệch số liệu báo cáo tài chính trước và sau kiểm toán trên thị trường chứng khoán, dưới góc nhìn của các chuyên gia trong lĩnh vực kế toán, kiểm toán, có thể do vô tình sai sót, nhưng cũng có thể do cố tình gian lận số liệu trên báo cáo tự lập.
Theo ông Phan Lê Thành Long - Giám đốc Viện Kế toán quản trị công chứng Úc (CMA Australia) tại Việt Nam, hiện nay hệ thống chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) đang tồn tại khá nhiều điểm bất cập, chất lượng báo cáo tài chính theo đó có thể bị ảnh hưởng.
Trong khi đó, từ góc nhìn của công ty kiểm toán, ông Trần Đình Cường, Tổng giám đốc Ernst&Young Việt Nam cho biết: "Tính tự giác tuân thủ các quy định về lập báo cáo tài chính của các doanh nghiệp Việt Nam chưa cao so với mặt bằng chung trên thế giới. Một số doanh nghiệp lập các báo cáo vì quy định như thế, thay vì nghĩ thấu đáo là nhà đầu tư cần những thông tin gì, trách nhiệm là người được ủy thác tài sản của các nhà đầu tư phải báo cáo như thế nào”.
Rõ ràng, việc doanh nghiệp có những sai sót trên báo cáo tài chính, dù xuất phát từ sự vô tình hay cố ý của người chịu trách nhiệm lập báo cáo tài chính, đều gây biến động tới giá cổ phiếu, ảnh hưởng đến quyền lợi của cổ đông, nhà đầu tư. Cái mất lớn hơn đó là niềm tin của nhà đầu tư vào tính minh bạch của doanh nghiệp, sự bền vững của thị trường chứng khoán. Tuy nhiên, hệ thống pháp luật hiện hành chỉ mới có quy định về xử phạt các công ty chậm công bố báo cáo tài chính, mà chưa có quy định cụ thể về việc xử lý các doanh nghiệp liên tục có sai lệch về số liệu trước và sau kiểm toán.
Giám sát chất lượng báo cáo tài chính của các công ty niêm yết là một trong những nội dung công việc Thủ tướng Chính phủ giao cho Ủy ban Chứng khoán Nhà nước thực hiện trong Đề án Tái cấu trúc thị trường chứng khoán đến năm 2020 và định hướng tới năm 2025.
