Đại dịch Covid-19 bùng phát đã khiến các nền kinh tế trên khắp thế giới phải đóng cửa trên diện rộng từ năm 2020. Điều này khiến nhu cầu của người tiêu dùng sụt giảm và hoạt động công nghiệp giảm.
Khi đại dịch được kiểm soát, các nền kinh tế dần mở cửa trở lại, nhu cầu tăng vọt, thì lại đối mặt với cuộc khủng hoảng mới về giá nguyên vật liệu, thiếu nhân công và sự gián đoạn nguồn cung. Điều này đã dẫn đến sự hỗn loạn cho các nhà sản xuất và phân phối hàng hóa, vì không thể sản xuất hoặc cung cấp nhiều như trước đại dịch.
Các khu vực khác nhau trên thế giới đã trải qua các vấn đề về chuỗi cung ứng ngày càng trầm trọng hơn vì những lý do khác nhau. Tình trạng thiếu điện ở Trung Quốc đã ảnh hưởng đến sản xuất trong những tháng gần đây, trong khi ở Anh, Brexit là một yếu tố lớn xung quanh sự thiếu hụt tài xế xe tải. Mỹ cũng đang phải đối mặt với tình trạng thiếu nhân viên vận tải, Đức cũng đang gặp phải lượng lớn hàng tồn đọng tại các cảng.
Tình hình "sẽ trở nên tồi tệ hơn"
Nhà kinh tế Tim Uy của Moody’s Analytics cho rằng, các vấn đề của chuỗi cung ứng “sẽ trở nên tồi tệ hơn trước khi hồi phục trở lại”.
“Sự phục hồi kinh tế toàn cầu đang bị cản trở bởi sự gián đoạn chuỗi cung ứng hiện đang xuất hiện ở mọi ngóc ngách. Các biện pháp kiểm soát biên giới, hạn chế di chuyển cản trở việc giao hàng, chi phí tăng, trong khi nhu cầu dồn nén do người dân bị mắc kẹt ở nhà đã tạo nên một cơn bão hoàn hảo tác động lên sản xuất, khiến tăng trưởng GDP trên toàn thế giới không mạnh như kỳ vọng”, ông cho biết.
Sự tắc nghẽn của chuỗi cung ứng cũng như trong hệ thống sản xuất đã ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực, dịch vụ và hàng hóa khác nhau, từ tình trạng thiếu hụt thiết bị điện tử và ô tô (với các vấn đề trầm trọng hơn do tình trạng thiếu chip bán dẫn), đến các vấn đề trong nguồn cung cấp thịt, thuốc và sản phẩm gia dụng.
Trong bối cảnh nhu cầu tiêu dùng cao, giá cước vận chuyển hàng hóa từ Trung Quốc đến Mỹ và châu Âu đã tăng vọt. Bên cạnh đó, tình trạng thiếu tài xế xe tải ở cả hai khu vực này càng làm trầm trọng thêm vấn đề về chuỗi cung ứng. Có thể thấy, đại dịch đã làm nổi bật những lỗ hổng sâu sắc trong các mạng lưới trong chuỗi cung ứng này.
Khủng hoảng chuỗi cung ứng ảnh hưởng đến tăng trưởng
Khi các nền kinh tế hồi phục trở lại, cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng là một trong những thách thức lớn nhất mà các chính phủ phải đối mặt.
Các quan chức Nhà Trắng cảnh báo rằng, người Mỹ có thể phải đối mặt với giá cao hơn, kệ hàng thưa thớt hơn trong mùa lễ hội năm nay và chính quyền đang cố gắng giảm bớt tình trạng tắc nghẽn tại các cảng.
Trung Quốc và châu Âu cũng đang gặp vấn đề về tăng trưởng do chuỗi cung ứng. Hôm thứ Hai (18/10), Trung Quốc báo cáo GDP quý III/2021 tăng 4,9%, sụt giảm so với quý trước đó do hoạt động công nghiệp tăng ít hơn dự kiến trong tháng 9 và các vấn đề chuỗi cung ứng.
“Hoạt động sản xuất bị ảnh hưởng nặng nề bởi sự gián đoạn chuỗi cung ứng khi một số cảng lớn của Trung Quốc bị ảnh hưởng bởi Covid trong quý III và tình trạng thiếu chip tiếp tục diễn ra trong quý này”, Iris Pang, nhà kinh tế trưởng của Greater China tại ING cho biết.
Theo nhà kinh tế này, sự gián đoạn chuỗi cung ứng dự kiến sẽ kéo dài do giá cước vận tải vẫn còn cao và tình trạng thiếu chip vẫn là một vấn đề quan trọng đối với các ngành như thiết bị, ô tô và thiết bị viễn thông.
Lợi nhuận của các công ty trên toàn cầu bị ảnh hưởng
Các chuyên gia lưu ý rằng, lợi nhuận của các công ty trên toàn cầu đã bắt đầu cho thấy tác động của cuộc khủng hoảng chuỗi cung ứng. Chiến lược gia thị trường toàn cầu của Invesco, Kristina Hooper cho biết, những lo ngại về chuỗi cung ứng đang gia tăng khi một số công ty Mỹ đã đưa ra cảnh báo về chi phí gia tăng liên quan đến gián đoạn chuỗi cung ứng và lợi nhuận có khả năng thấp hơn.
Chiến lược gia này cho rằng, một số yếu tố góp phần vào các vấn đề của chuỗi cung ứng như tình trạng thiếu lao động sẽ được giải quyết sớm hơn những yếu tố khác, nhưng nó sẽ ảnh hưởng lâu dài hơn đến một số lĩnh vực.
“Bất kể các công ty ở đâu, họ có thể gặp gián đoạn chuỗi cung ứng, chi phí đầu vào cao hơn và một số vấn đề về tìm nguồn cung ứng lao động. Tuy nhiên, một số công ty sẽ bị ảnh hưởng nhiều hơn những công ty khác", bà cho biết.
Theo Kristina Hooper, chi phí tăng sẽ có tác động lớn nhất đến các công ty có biên lợi nhuận thấp và thường có xu hướng xuất hiện trong các lĩnh vực như vận tải, bán lẻ nói chung, xây dựng và ô tô. Trong khi đó, công ty ít bị ảnh hưởng nhất là những công ty có biên lợi nhuận cao khi kiểm soát được chi phí nguyên liệu thô và lực lượng lao động nhỏ, như công nghệ và chăm sóc sức khỏe.
Chiến lược gia này dự báo, tình trạng thiếu hụt chất bán dẫn có thể sớm được cải thiện khi mức sản xuất bình thường sẽ trở lại vào quý II/2022. Tuy nhiên, sự gián đoạn chuỗi cung ứng nói chung nhiều khả năng sẽ tiếp tục trong ngắn hạn, đặc biệt nếu có thêm làn sóng Covid-19 mới.
“Sự gián đoạn chuỗi cung ứng và chi phí đầu vào cao dường như chỉ mang tính tạm thời. Do đó, mối quan tâm nhất của tôi không phải là báo cáo lợi nhuận quý III, mà là dự báo của các công ty trong quý IV, đặc biệt là các công ty dự báo những điều kiện này sẽ kéo dài trong bao lâu”, bà nhấn mạnh.
