Ấn Độ đã cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati vào ngày 20/7, khi chính phủ nước này tìm cách kiềm chế giá lương thực trong nước tăng cao và “đảm bảo có đủ gạo trong nước với giá cả hợp lý”. Nước này chiếm hơn 40% thương mại gạo toàn cầu.
“Malaysia dường như là nước dễ bị tổn thương nhất theo phân tích của chúng tôi”, Barclays cho biết trong một báo cáo gần đây khi nhấn mạnh sự phụ thuộc khá lớn của nước này vào gạo Ấn Độ.
Các nhà phân tích Barclays cho biết: “Nước này (Malaysia) nhập khẩu một phần đáng kể nguồn cung gạo của mình và Ấn Độ chiếm một phần tương đối lớn trong lượng gạo nhập khẩu của nước này”.
Singapore cũng có khả năng bị ảnh hưởng, với báo cáo cho thấy Ấn Độ chiếm khoảng 30% lượng gạo nhập khẩu của nước này.
Tuy nhiên, Barclays lưu ý rằng Singapore chủ yếu phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực nói chung, không chỉ gạo. Singapore hiện đang trong quá trình tìm kiếm sự miễn trừ khỏi lệnh cấm của Ấn Độ.
Giá gạo hiện đang dao động ở mức cao nhất trong thập kỷ, trong đó hiện tượng El Nino đã gây thêm rủi ro cho sản xuất toàn cầu tại các nhà sản xuất gạo lớn khác của châu Á như Thái Lan, Pakistan và Việt Nam.
Barclays chỉ ra rằng Philippines sẽ “chịu ảnh hưởng nhiều nhất trước sự gia tăng giá gạo toàn cầu”, do tỷ trọng gạo cao nhất trong rổ CPI của quốc gia này. Tuy nhiên, phần lớn gạo nhập khẩu của Philippines đến từ Việt Nam.
Các khu vực bị ảnh hưởng khác
Châu Á không phải là khu vực duy nhất bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ, nhiều quốc gia châu Phi và Trung Đông cũng dễ bị ảnh hưởng.
BMI - đơn vị nghiên cứu của Fitch Solutions cho biết, các thị trường dễ bị ảnh hưởng bởi các hạn chế xuất khẩu của Ấn Độ tập trung ở châu Phi cận Sahara và ở khu vực Trung Đông và Bắc Phi (MENA). Trong đó, các quốc gia Djibouti, Liberia, Qatar, Gambia và Kuwait là những nơi bị ảnh hưởng nhiều nhất.
Động thái hạn chế xuất khẩu gạo trắng non-basmati của Ấn Độ diễn ra sau lệnh cấm xuất khẩu gạo tấm vào tháng 9/2022. Điều đó có nghĩa là có tới 40% lượng gạo xuất khẩu của Ấn Độ hiện đang ngoại tuyến.
Mặc dù đây không phải là lần đầu tiên Ấn Độ áp đặt lệnh cấm xuất khẩu đối với gạo non-basmati, nhưng tác động lần này có thể sâu rộng hơn trước. Vào tháng 10/2007, Ấn Độ đã áp đặt lệnh cấm xuất khẩu gạo non-basmati, sau đó tạm thời dỡ bỏ lệnh cấm và áp đặt trở lại vào tháng 4/2008, khiến giá gạo tăng gần 30% lên mức cao kỷ lục 22,43 USD/tạ.
Theo Trung tâm Khoai tây Quốc tế (CIP) - một công ty nghiên cứu nông nghiệp, giá gạo đã tăng gấp ba lần trong khoảng thời gian sáu tháng.
Samarendu Mohanty, Giám đốc khu vực châu Á của CIP lưu ý rằng, Ấn Độ không phải là nước đóng vai trò chính trong xuất khẩu gạo non-basmati toàn cầu vào thời điểm đó và lệnh cấm hiện tại có “tác động sâu rộng hơn” so với 16 năm trước. Ngoài ra, mức độ của lệnh cấm sẽ phụ thuộc vào phản ứng của các nhà nhập khẩu và xuất khẩu gạo khác.
Tình trạng hỗn loạn có thể xảy ra trên thị trường?
Theo ông Samarendu Mohanty, nếu các nhà xuất khẩu gạo lớn như Việt Nam và Campuchia áp đặt hình thức hạn chế xuất khẩu của riêng họ, và các nhà nhập khẩu lớn như Indonesia và Malaysia đua nhau tích trữ, thì thế giới sẽ xem xét “sự hỗn loạn có thể xảy ra trên thị trường gạo”. Thậm chí, tình hình có thể tồi tệ hơn hậu quả năm 2007.
“Quy mô những bên bị ảnh hưởng bởi lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ sẽ lên tới hàng triệu người, những người tiêu dùng nghèo hơn ở các nước láng giềng của Ấn Độ, đặc biệt là Bangladesh và Nepal sẽ bị ảnh hưởng nặng nề nhất”, ông cho biết.
Trong khi đó, có rất ít khả năng lệnh cấm xuất khẩu này được dỡ bỏ, đồng thời lệnh cấm có thể sẽ được duy trì ít nhất cho đến cuộc bầu cử ở Ấn Độ vào tháng 4 năm sau.
Ấn Độ hiện đang đối mặt với giá rau, trái cây và ngũ cốc tăng cao. Lạm phát của Ấn Độ đã tăng lên 4,8% trong tháng 6 do giá lương thực tăng vọt, nhưng vẫn nằm trong mục tiêu của ngân hàng trung ương từ 2% đến 6%.
Tuy nhiên, các nhà kinh tế của HSBC cảnh báo rằng, các sự kiện thời tiết cực đoan có thể gây thêm căng thẳng cho sản lượng cây trồng.
“Nếu sản lượng cây trồng giảm, có thể có những tác động về giá toàn cầu và tràn sang lúa mì vì chúng là mặt hàng thay thế một phần. Giá ngũ cốc đã tăng cả trong nước và toàn cầu sau khi bị ảnh hưởng bởi thỏa thuận ngũ cốc ở Biển Đen”, các nhà kinh tế của HSBC cho biết.
