Hôm thứ Năm (20/7), Ấn Độ cho biết sẽ cấm xuất khẩu gạo trắng non-basmati để “giảm giá cũng như đảm bảo có sẵn ở thị trường nội địa”. Giá gạo ở Ấn Độ đã tăng 11,5% trong năm qua và 3% trong tháng qua, phản ánh khối lượng xuất khẩu trong quý II tăng 35% so với cùng kỳ năm ngoái.
Ấn Độ là nước xuất khẩu gạo lớn nhất thế giới, chiếm khoảng 40% xuất khẩu toàn cầu. Tiếp theo là Thái Lan và Việt Nam, giá gạo 5% tấm tại các thị trường này cũng tăng trong năm nay, làm tăng chi phí cho các quốc gia hy vọng lách lệnh cấm của Ấn Độ. Các nhà phân tích cho biết giá ngũ cốc cao hơn - lương thực chính của hàng tỷ người trên toàn thế giới - có khả năng gây ra lạm phát lương thực toàn cầu.
Vào tháng 9, Ấn Độ đã áp thuế 20% đối với xuất khẩu gạo trắng chưa xay xát, gạo lứt đã xát vỏ, gạo bán thành phẩm và gạo nguyên cám. Lệnh cấm mới nhất đã nhắm vào gạo trắng non-basmati, loại ngũ cốc nổi tiếng nhất của Ấn Độ.
Ấn Độ đã phải đối mặt với tình trạng giá lương thực tăng cao trong những tuần gần đây sau khi mưa gió mùa lớn gây thiệt hại cho mùa màng và làm gián đoạn giao thông vận tải, làm tăng giá cà chua và các mặt hàng chủ lực khác.
Ashok Gulati, giáo sư tại Hội đồng Nghiên cứu Quan hệ Kinh tế Quốc tế Ấn Độ cho biết: “Đây là một phản ứng tức thời, đặc biệt là kể từ ngày 1/7, lượng gạo dự trữ của chính phủ đã gấp 3 lần so với định mức dự trữ đệm. Chúng tôi đang ở một vị trí cực kỳ thoải mái khi có liên quan đến dự trữ”.
 |
Giá gạo Việt Nam, Thái Lan và Ấn Độ bật tăng |
Giáo sư Gulati cho biết, động thái này sẽ đẩy giá gạo toàn cầu tăng cao và đặc biệt ảnh hưởng đến các nước ở châu Phi. Tuy nhiên, ông lưu ý rằng thông báo về lệnh cấm cho biết vẫn có thể cho phép xuất khẩu sang các quốc gia đã xin phép chính phủ Ấn Độ “để đáp ứng nhu cầu an ninh lương thực của họ và dựa trên yêu cầu của chính phủ”.
Zanna Aleksahhina, nhà phân tích ngũ cốc tại nhóm nghiên cứu hàng hóa Mintec cho biết: “Lệnh cấm xuất khẩu là một thỏa thuận lớn vì Ấn Độ là một quốc gia quan trọng đối với sản xuất gạo. Tôi hy vọng chúng ta đã trải qua thời điểm lạm phát lương thực cao nhất, nhưng tôi lo ngại rằng điều đó có thể không xảy ra”.
Tồn kho gạo toàn cầu được dự báo sẽ giảm xuống mức thấp nhất trong 6 năm qua, khoảng 170 triệu tấn vào cuối năm nay, thời tiết khắc nghiệt có thể sẽ tàn phá mùa màng hơn nữa trong những tháng tới.
Kona Haque, trưởng bộ phận nghiên cứu tại ED&F Man cho biết, lệnh cấm xuất khẩu gạo non-basmati của Ấn Độ cho thấy tác động của El Nino. Sự thắt chặt của thị trường gạo có thể tác động trực tiếp đến lúa mì, bởi vì “cả hai đều là lương thực chính, gần như có thể thay thế cho nhau”.
Lệnh cấm xuất khẩu gạo của Ấn Độ được đưa ra trong cùng tuần Nga rút khỏi Sáng kiến Ngũ cốc Biển Đen, sáng kiến đã cho phép hơn 30 triệu tấn ngũ cốc và dầu ăn của Ukraine được xuất khẩu khắp thế giới trong 11 tháng qua. Giá lúa mì đã tăng 11% và ngô đã tăng gần 9% sau thông tin Nga rút khỏi thoả thuận.
Nga chiếm khoảng 20% xuất khẩu lúa mì của thế giới, trong khi Ukraine chiếm khoảng 10% vào lúc trước khi xung đột diễn ra.
Arif Husain, nhà kinh tế trưởng tại Chương trình Lương thực Thế giới của Liên Hợp Quốc cho biết: “Các quốc gia đã phải đối phó với tình trạng lạm phát lương thực nghiêm trọng, đặc biệt là đối với các nước nghèo. Khi đặc biệt phụ thuộc vào nhập khẩu lương thực và gánh nặng nợ nần chồng chất, đồng tiền đang mất giá và lãi suất tăng lên... nếu bạn là một quốc gia nghèo nhập khẩu thực phẩm hoặc phân bón, bạn sẽ gặp rắc rối”.
Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) năm ngoái đã miễn trừ lệnh cấm xuất khẩu đối với Chương trình Lương thực Thế giới. “Nếu chúng tôi muốn mua gạo từ Ấn Độ, chúng tôi vẫn có thể làm điều đó”, nhà kinh tế trưởng Arif Husain cho biết.
