Nguyên nhân sụp đổ thị trường chứng khoán Mỹ năm 1987

Ủy ban Giao dịch Chứng khoán Mỹ (SEC) đã được thành lập theo yêu cầu của Tổng thống Franklin D. Roosevelt sau khi kết thúc Đại khủng hoảng (1929-1933), nhằm ngăn chặn khả năng sụp đổ thị trường có thể xảy ra, ngăn chặn những hành vi lừa đảo đối với thị trường chứng khoán.

SEC đã hoạt động rất tốt, dần lấy được lòng tin nhà đầu tư và họ bắt đầu quay trở lại thị trường vào những năm 60.

SEC tuy có thể giúp nhà đầu tư tiếp cận được những thông tin cần thiết, nhưng không thể giúp nhà đầu tư suy nghĩ. Vào những năm đầu thập kỷ 60 và 70 của thế kỷ trước, nhà đầu tư không mấy quan tâm đến giá trị doanh nghiệp mà họ quan tâm đến hình ảnh, sự tiếp cận của doanh nghiệp đến công chúng, đến những ý kiến không chính thức về doanh nghiệp hơn. Họ quan tâm đến cả những mẩu quảng cáo, mô tả ở mức thái quá về hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp, chẳng hạn mẩu tin ngắn về một công ty nào đó vừa tạo ra một thể sống để đưa lên mặt trăng. Cho dù những dòng mô tả ngắn gọn và hết sức mù mờ, nhà đầu tư vẫn mù quáng đặt niềm tin, với họ nó dường như biểu hiện của những ý tưởng cao siêu. SEC đã yêu cầu những công ty này phải thông báo rõ ràng, chính xác rằng bản thân công ty không hề có tài sản đảm bảo, thậm chí không có một cơ may nào để thực hiện những ý tưởng đó, nhưng nhà đầu tư vẫn cứ tin rằng tiềm năng của những công ty này là không có giới hạn.

Thập niên 80 cũng là giai đoạn mà những hoạt động tài chính diễn ra cực kỳ sôi động, đặc biệt là hoạt động sáp nhập, thâu tóm và sự hình thành của nhiều tập đoàn lớn. Thâu tóm và sáp nhập diễn ra ở khắp mọi nơi, ở mọi cấp độ, nhiều thương vụ đã áp dụng kỹ thuật “mua lại dựa trên vay nợ” thông qua phát hành những loại trái phiếu chất lượng thấp cho nhà đầu tư. Áp dụng công thức toán mang tên “nền kinh tế mới”, tăng trưởng của những doanh nghiệp Mỹ sau sáp nhập được tính theo cấp số nhân chứ không còn đơn giản là cộng hai doanh nghiệp hợp nhất lại với nhau.

SEC không còn đủ khả năng để hạn chế những tập đoàn và những đợt phát hành ra công chúng mờ ám, thị trường do đó tiếp tục tăng trưởng liên tục trong suốt thập niên 80. Thậm chí, cả những nhà đầu tư tổ chức và quỹ đầu tư, những đơn vị thường tin tưởng vào những tính toán, phân tích các công cụ giao dịch, cũng bắt đầu gắn mình với câu thần chú: “nếu một cổ phiếu lâu không tăng giá, hãy tìm một cổ phiếu khác”.

Đầu năm 1987, SEC đẩy mạnh hoạt động điều tra các giao dịch nội gián một cách vội vàng, theo nhiều chuyên gia là thiếu tính toán. Ở thời điểm mà hầu hết nhà đầu tư bắt đầu quan tâm đến khả năng Wall Street sẽ cần phải xem xét lại chính sự tăng trưởng hiện tại của nó, thì hoạt động điều tra của SEC đã tạo lên không khí lo lắng đối với nhà đầu tư. Nhiều người bắt đầu quyết định rời khỏi “cuộc chơi mờ ám” của cổ phiếu để chuyển sang những hoạt động đầu tư ổn định hơn, như trái phiếu.

Ngày thứ Hai 19/10/1987 - ngày thứ Hai đen tối - đã xảy ra một “cuộc di cư tập thể” ra khỏi thị trường cổ phiếu, nó tác động đến hệ thống quản lý giao dịch của Sở Giao dịch Chứng khoán New York (NYSE). Hệ thống này tự đặt các ngưỡng dừng lỗ (stop loss) cho cổ phiếu và chuyển lệnh tới hệ thống DOT của NYSE. DOT (Designated Order Turnaround) là hệ thống máy tính điện tử nhằm hỗ trợ hiệu quả giao dịch lệnh bằng cách chuyển các lệnh với chứng khoán niêm yết trực tiếp, không đi qua những nhà môi giới, tới các chuyên gia trên sàn của NYSE. Hệ thống này thường được áp dụng với những lệnh có quy mô nhỏ, lệnh giới hạn và lệnh giao dịch theo chương trình.

Lượng bán quá lớn được chuyển sang tức thì đã làm quá tải hệ thống máy in của DOT, làm trễ toàn hệ thống và nhà đầu tư, ở mọi cấp độ (cá nhân hay tổ chức) rơi vào tình trạng mất thông tin. Khủng hoảng lây truyền theo đám đông và nhà đầu tư bắt đầu đổ ra bán cổ phiếu không cần biết sẽ lỗ bao nhiêu hay liệu lệnh của họ có thể được thực hiện sớm hay muộn trong khi giá đang rơi thẳng đứng. Chỉ số Dow tụt 508,32 điểm (22,6%) và 500 tỷ USD biến mất. Thị trường ở các quốc gia khác trên toàn thế giới cũng sụp đổ theo cùng một kịch bản. Một số nhà môi giới vì quá nhiều khách hàng, không thể nghe điện thoại của một vài khách hàng gọi đến, đã bị nhà đầu tư đến đe dọa, thậm chí bắn, giết.

May mắn là vị Chủ tịch mới của FED, Alan Greenspan, đã đóng góp rất lớn trong việc chèo lái nền kinh tế tránh khỏi một cuộc khủng hoảng nữa cho nền kinh tế Mỹ bằng cách hỗ trợ để các ngân hàng thương mại và ngân hàng đầu tư không bị vỡ nợ. Thị trường hồi phục, NYSE cũng tiến hành tinh chỉnh một số điểm nhỏ trong hệ thống giao dịch, bao gồm cả hệ thống ngắt giao dịch khi thị trường tụt đến một mức nhất định đặt trước.


ĐTCK

Tin cùng chuyên mục