Pakistan đã bắt đầu hứng chịu những trận mưa lớn bất thường vào giữa tháng 6 và đến cuối tháng 8, những trận mưa như trút nước khiến Pakistan phải ban bố tình trạng khẩn cấp quốc gia. Phần phía Nam của sông Indus - đi dọc qua chiều dài của Pakistan - đã trở thành một biển nước rộng lớn. Những ngôi làng đã trở thành những hòn đảo và được bao quanh bởi dòng nước kéo dài đến tận chân trời. Hơn 1.500 người thiệt mạng và nước lũ có thể mất hàng tháng để rút đi.
 |
Mùa mưa và băng tuyết tan chảy đã gây ra lũ lụt chết người ở Pakistan vào mùa hè này |
Hôm thứ Năm (15/9), dựa trên một lĩnh vực nghiên cứu đang phát triển nhanh chóng nhằm đánh giá ảnh hưởng của biến đổi khí hậu đối với các hiện tượng thời tiết cực đoan cụ thể ngay sau khi chúng xảy ra, các nhà khoa học cho biết, tình trạng tồi tệ hơn do sự ấm lên trên toàn cầu được gây ra bởi khí thải gây hiệu ứng nhà kính, và các quốc gia vẫn đang đối phó với hậu quả của việc này.
Khi kỹ thuật của các nhà khoa học khí hậu được cải thiện, họ có thể đánh giá với độ tin cậy và tính cụ thể hơn bao giờ hết về những thay đổi do con người gây ra đang ảnh hưởng như thế nào đến thời tiết khắc nghiệt xung quanh chúng ta, điều này tăng thêm sức nặng và tính cấp thiết cho các câu hỏi về cách các quốc gia nên thích ứng.
 |
Đường cao tốc bị hư hại do lũ lụt ở Thung lũng Swat, thuộc tỉnh Khyber Pakhtunkhwa của Pakistan |
Lũ lụt ở Pakistan là trận lũ lụt kinh hoàng nhất trong một chuỗi thời tiết khắc nghiệt gây nhức nhối trên khắp Bắc bán cầu gần đây như hạn hán không ngừng ở vùng châu Phi, Mexico và Trung Quốc; lũ quét ở Tây Phi và Trung Phi, Iran và Mỹ; những đợt nắng nóng gay gắt ở Ấn Độ, Nhật Bản, California, Anh và châu Âu.
 |
Người dân lội qua dòng nước lũ ở Peshawar, Khyber Pakhtunkhwa, Pakistan |
Các nhà khoa học đã nhận định rằng, lượng mưa dữ dội đã gây ra lũ lụt tàn phá khắp Pakistan còn tồi tệ hơn do tình trạng nóng lên toàn cầu, điều này cũng khiến nhiều khả năng xảy ra lũ lụt trong tương lai hơn.
 |
Một sông băng ở phía bắc Pakistan trong vùng Gilgit-Baltistan của quốc gia này |
Theo nghiên cứu, biến đổi khí hậu có thể làm tăng lượng mưa dữ dội nhất trong một thời gian ngắn ở các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất lên khoảng 50%. Các nhà khoa học cũng cho biết, các trận lũ lụt thường xuất hiện một lần trong 100 năm, nhưng những sự kiện tương tự có thể sẽ trở nên thường xuyên hơn trong tương lai khi nhiệt độ toàn cầu tiếp tục tăng lên.
Các nhà khoa học đã cảnh báo trong nhiều thập kỷ rằng, một số loại thời tiết khắc nghiệt đang trở nên thường xuyên và khốc liệt hơn khi nhiều khí gây hiệu ứng nhà kính được bơm vào bầu khí quyển. Khi hành tinh ấm lên, nhiều nước bốc hơi từ các đại dương hơn. Không khí nóng hơn cũng giữ nhiều độ ẩm hơn. Vì vậy, những cơn bão đi kèm với gió mùa Nam Á có thể tạo ra một cú sốc lớn hơn.
 |
Một người đàn ông bế con trai khi lội qua dòng nước lũ ở Charsadda thuộc tỉnh Khyber Pakhtunkhwa của Pakistan |
Tuy nhiên, các trận mưa gió mùa ở Pakistan từ lâu đã thay đổi dữ dội từ năm này sang năm khác, điều này khiến các nhà khoa học khó có thể xác định chính xác mức độ khắc nghiệt hơn trong mùa này do biến đổi khí hậu. Tuy nhiên, hầu hết các mô hình phân tích của các nhà nghiên cứu chỉ ra rằng sự ấm lên do con người gây ra đã làm tăng lượng mưa ở một mức độ nào đó, hay nói cách khác đó là một yếu tố góp phần tạo ra các hiện tượng thời tiết khắc nghiệt.
Friederike Otto, tác giả chính của nghiên cứu và là nhà khoa học khí hậu tại Imperial College London cho biết, Pakistan có thể đã trải qua lượng mưa lớn khủng khiếp trong năm nay ngay cả khi không có hiện tượng nóng lên toàn cầu.
“Nhưng điều đó còn tồi tệ hơn vì biến đổi khí hậu, đặc biệt là ở những khu vực dễ bị tổn thương này, những thay đổi nhỏ cũng quan trọng rất nhiều”.
Nghiên cứu được thực hiện bởi 26 nhà khoa học liên kết với World Weather Attribution - một sáng kiến nghiên cứu chuyên nghiên cứu nhanh các hiện tượng cực đoan. Năm nay, các nhà khoa học đã phát hiện ra rằng cái nóng thiêu đốt ở Ấn Độ và Pakistan vào mùa Xuân này có nguy cơ xảy ra gấp 30 lần do khí thải gây hiệu ứng nhà kính. Các nhà khoa học cho biết, mức nhiệt khắc nghiệt của tháng 7 ở Anh đã cao gấp ít nhất 10 lần.
Các nghiên cứu quy kết nhằm mục đích liên kết hai hiện tượng khác biệt nhưng có liên quan đến nhau là khí hậu và thời tiết.
 |
| Các nạn nhân lũ lụt sử dụng một ống bơm hơi khi họ di chuyển trong nước lũ ở Dera Allah Yar |
Khí hậu là những gì xảy ra với thời tiết trong thời gian dài và ở quy mô hành tinh. Các dữ liệu ghi chép thời tiết trực tiếp chỉ có từ một thế kỷ trở lại đây ở nhiều nơi và đó là lý do tại sao các nhà khoa học sử dụng các mô hình máy tính và các khái niệm từ vật lý và hóa học để xây dựng hiểu biết của họ về khí hậu đang phát triển. Nhưng thời tiết luôn thay đổi, thậm chí không cần chịu ảnh hưởng bởi hoạt động của con người. Các nghiên cứu phân bổ cố gắng tách biệt sự thay đổi tự nhiên này khỏi những thay đổi lớn hơn mà lượng khí thải từ nhiên liệu hóa thạch đang mang lại.
Daithi A. Stone, một nhà khoa học khí hậu thuộc Viện Nghiên cứu Nước và Khí quyển Quốc gia của New Zealand cho biết, nghiên cứu “thực sự giúp chúng tôi hiểu thời tiết như thế nào trong biến đổi khí hậu lâu dài”.
Gần hai thập kỷ trước, Tiến sĩ Daithi A. Stone đã thực hiện nghiên cứu đầu tiên để ước tính dấu vết của biến đổi khí hậu trong một sự kiện chỉ xảy ra một lần duy nhất, đó là đợt nắng nóng tàn khốc ở châu Âu vào năm 2003 khiến hàng chục nghìn người thiệt mạng. Theo một thống kê không chính thức về nghiên cứu bằng tiếng Anh của trang tin khí hậu Carbon Brief, các nhà khoa học trên toàn thế giới đã công bố 431 nghiên cứu quy kết về 504 sự kiện cực đoan kể từ thời điểm đó.
Lĩnh vực này vẫn đang mở rộng nhanh chóng. “Sự đa dạng của các công cụ mà chúng tôi có để xem xét nó bây giờ, vượt quá những gì chúng tôi có thể tưởng tượng vào thời điểm đó”, Tiến sĩ Daithi A. Stone cho biết.
Để thực hiện một nghiên cứu quy kết, các nhà khoa học sử dụng các mô hình toán học để phân tích cả thế giới hiện tại và thế giới như nó có thể đã từng tồn tại nếu con người đã không dành nhiều thập kỷ để bơm khí làm ấm hành tinh vào bầu khí quyển. Với mô phỏng máy tính, họ có thể phát lại lịch sử gần đây hàng chục, thậm chí hàng trăm lần ở cả hai thế giới để xem tần suất xảy ra sự kiện và những sự kiện khác như thế nào xảy ra trong mỗi thế giới. Sự khác biệt cho thấy mức độ nóng lên toàn cầu có thể gây ra ở quy mô như thế nào.
Các nhà nghiên cứu thường thực hiện so sánh này bằng cách sử dụng điểm số của các mô hình khí hậu để đảm bảo kết luận của họ là đúng đắn. Họ cũng kiểm tra các mô phỏng so với các bản ghi của các sự kiện thực tế đã xảy ra trong quá khứ.
 |
Một đứa trẻ bị ảnh hưởng bởi lũ lụt phải di dời nội bộ đang đứng trong nơi trú ẩn tạm thời của mình ở một khu vực bị lũ lụt sau trận mưa lớn ở thị trấn Dera Allah Yar ở tỉnh Balochistan của Pakistan |
Để xem xét trận lũ lụt năm nay ở Pakistan, các tác giả của nghiên cứu đã xem xét hai số liệu: lượng mưa tối đa 60 ngày mỗi năm trong khoảng thời gian từ tháng 6 đến tháng 9 trên toàn bộ lưu vực sông Indus và lượng mưa tối đa 5 ngày mỗi năm trong điều kiện tồi tệ ở các tỉnh phía nam của Pakistan là Sindh và Baluchistan.
Các nhà nghiên cứu nhận thấy rằng một số mô hình của họ không tái tạo một cách thực tế các mô hình trong dữ liệu lượng mưa thực tế của Pakistan. Và những câu trả lời đã cho ra những đáp án khác nhau cho việc lượng mưa năm nay có cường độ lớn hơn và nhiều khả năng hơn với mức độ hiện tại của hiện tượng ấm lên toàn cầu hay không.
Tuy nhiên, các mô hình đã đưa ra câu trả lời rõ ràng hơn khi xem xét mức độ ấm lên cao hơn. Điều này khiến các nhà nghiên cứu tự tin khi nói rằng biến đổi khí hậu có thể đã khiến lũ lụt năm nay tồi tệ hơn, mặc dù không ước tính mức độ.
Fahad Saeed, tác giả khác của nghiên cứu và là nhà khoa học khí hậu của nhóm phân tích khí hậu ở Islamabad, Pakistan cho biết, địa hình rất đa dạng của Pakistan từ bờ biển phía nam đến các đỉnh Himalaya cao ở phía bắc, khiến khí hậu của nó được định hình bởi nhiều yếu tố vật lý.
Các nhà khoa học thường nhận thấy các cơn bão, hạn hán và cháy rừng khó được xem là nguyên nhân gây ra hiện tượng nóng lên toàn cầu so với các đợt cực nóng hoặc cực lạnh. Những sự kiện đó không chỉ liên quan đến nhiệt độ, mà còn liên quan đến sự lưu thông của không khí và các tương tác phức tạp giữa đất liền, biển và khí quyển. Mặc dù vậy, các mô hình mới và cải tiến, cộng với lượng dữ liệu lớn hơn đang giúp thu hẹp sự khác biệt giữa các sự kiện này.
Tiến sĩ Andrew Hoell thuộc Cơ quan Khí quyển và Đại dương Quốc gia ở Boulder cho biết, các mô hình ngày nay đang tiếp tục trở nên tốt hơn trong việc nắm bắt thời tiết và trình điều khiển của nó ở quy mô nhỏ dần. Các nhà khoa học có thể bắt đầu xem xét không chỉ về hạn hán trên một khu vực rộng lớn, mà còn là sự bốc hơi ở các lưu vực và hồ chứa cụ thể. Không chỉ lượng mưa trung bình, mà còn có lốc xoáy và giông bão riêng lẻ.
Dim Coumou, nhà nghiên cứu khí hậu tại Đại học VU Amsterdam, Hà Lan cho biết các nhà khoa học khí hậu cũng đã bắt đầu sử dụng trí tuệ nhân tạo và các kỹ thuật tính toán khác để tìm kiếm dữ liệu thời tiết để có những hiểu biết mới. Những phương pháp này có thể giúp các nhà khoa học khám phá ra các cơ chế tiềm ẩn dẫn đến các hình thái thời tiết phức tạp, dẫn đến việc quy kết và dự báo các hiện tượng cực đoan tốt hơn.
Các ghi chép thời tiết cho thấy gió mùa Nam Á đang thổi mạnh hơn giữa những năm khô hạn hơn và những năm ẩm ướt hơn - một tin không vui đối với những người nông dân ngày càng phải đối phó với những cánh đồng khô cằn hoặc những cánh đồng ngập nước.
Anders Levermann, nhà vật lý tại Viện Nghiên cứu Tác động Khí hậu Potsdam ở Đức đã đưa ra một cách giải thích. Gió mùa Nam Á bắt đầu vào mỗi mùa xuân khi đất liền ấm lên và hút không khí giàu độ ẩm từ Ấn Độ Dương. Khi không khí này chạm vào núi và nguội đi, hơi nước của nó sẽ ngưng tụ thành mưa và trong quá trình này sẽ giải phóng nhiệt. Sức nóng thậm chí còn hút nhiều không khí hơn từ biển vào đất liền, khiến gió mùa tiếp tục.
Trên một hành tinh ấm hơn, có nhiều độ ẩm hơn thì mưa sẽ được khuếch đại. Nhưng nếu bất cứ thứ gì làm gián đoạn dòng chảy này, chẳng hạn như sự xáo trộn khí quyển hoặc ô nhiễm không khí trở nên nặng, thì tác động suy yếu của nó đối với gió mùa cũng có thể được khuếch đại.
“Đó là điều tồi tệ của biến đổi khí hậu. Đó không chỉ là sự gia tăng một thứ gì đó hoặc giảm một thứ gì đó. Đó là sự gia tăng khả năng biến đổi”, nhà vật lý Anders Levermann cho biết.
