Hiện nay, VSD đang áp dụng tỷ lệ ký quỹ ban đầu tối thiểu cho các sản phẩm hợp đồng tương lai chỉ số VN30 là 10%. Theo đó, các thành viên bù trừ trước khi thực hiện giao dịch phải nộp cho VSD tối thiểu 10% giá trị giao dịch đối với các vị thế mở đứng tên thành viên bù trừ (bao gồm cả giao dịch của nhà đầu tư).
Mức ký quỹ ban đầu này được VSD xác định dựa trên phương pháp định lượng giá trị rủi ro biến động của bộ dữ liệu chỉ số VN30 được thu thập từ thời điểm giới thiệu chỉ số cho đến thời điểm tính toán và áp dụng từ thời điểm khai trương thị trường phái sinh (ngày 1/8/2017) đến nay.
Các thành viên bù trừ căn cứ theo tỷ lệ ký quỹ tối thiểu của VSD quy định để tính toán và quy định tỷ lệ ký quỹ ban đầu đối với các khách hàng của mình, dao động trong khoảng từ 12,8 - 15% tuỳ theo từng công ty.
Trao đổi với Báo Đầu tư Chứng khoán, ông Dương Văn Thanh, Tổng giám đốc VSD (đơn vị chịu trách nhiệm vận hành và quản lý rủi ro hệ thống bù trừ thanh toán phái sinh) cho biết, thực tế qua gần 1 năm hoạt động cho thấy, tỷ lệ ký quỹ tối thiểu ban đầu 10% đang được VSD áp dụng hiện nay khá hợp lý, giúp phòng ngừa rủi ro trong trường hợp nhà đầu tư, thành viên bù trừ mất khả năng thanh toán, đồng thời có tác dụng hỗ trợ sự phát triển của thị trường trong giai đoạn đầu.
Cho đến nay, cũng chưa có trường hợp nào để xảy ra mất khả năng thanh toán của nhà đầu tư, thành viên bù trừ. Tuy nhiên, thông qua việc theo dõi sát diễn biến tình hình thị trường trong thời gian vừa qua VSD nhận thấy, TTCK cơ sở và phái sinh có những phiên biến động mạnh, chỉ số VN30 trên thị trường cơ sở và giá của các hợp đồng tương lai chỉ số biến động theo chiều hướng đi xuống với biên độ lớn (có những phiên chỉ số VN30 giảm trên 38 điểm và cá biệt là trên 55 điểm ngày 5/2/2018).
Do những biến động này của điểm chỉ số VN30, kết quả tính toán về tỷ lệ ký quỹ ban đầu theo phương pháp luận của VSD tính đến ngày 6/7/2018 cho thấy, biên độ dao động tỷ lệ ký quỹ ban đầu của kỳ quan sát 252 ngày gần nhất nằm từ 11,2 - 14,5%. Biên dao động này có sự gia tăng đáng kể so với thời điểm ban đầu mở cửa thị trường là từ 4,4 - 13,6%.
Theo đó, để đảm bảo an toàn trong hoạt động bù trừ thanh toán giao dịch chứng khoán phái sinh, nâng cao khả năng phòng ngừa và xử lý rủi ro mất khả năng thanh toán của nhà đầu tư, thành viên bù trừ khi thị trường tiếp tục có những biến động mạnh như giai đoạn vừa qua, VSD đã trình UBCK chấp thuận cho điều chỉnh tăng tỷ lệ ký quỹ ban đầu đối với hợp đồng tương lai chỉ số VN30 từ mức 10% như hiện nay lên 13% (mức tăng 30%).
Theo VSD, mức đề xuất 13% nằm trong biên độ tính toán theo phương pháp luận đã công bố là phù hợp với tình hình biến động thị trường hiện nay và nằm trong biên độ tính toán (11,2 - 14,5%). Mức tăng này cũng không quá cao để gây áp lực nộp bổ sung ký quỹ cho các nhà đầu tư khi chính thức đưa vào áp dụng, đồng thời tránh ảnh hưởng lớn đến tâm lý thị trường.
Được biết, việc tính toán định kỳ và tiến hành điều chỉnh tỷ lệ ký quỹ (trong trường hợp cần thiết) là hoạt động bình thường của các tổ chức đảm nhận chức năng bù trừ, quản lý rủi ro thanh toán các nước nhằm đảm bảo an toàn cho hệ thống thanh toán, ví dụ như TTCK Hàn Quốc từ năm 2013, cơ quan quản lý thị trường đã thắt chặt hơn điều kiện tham gia TTCK phái sinh của các nhà đầu tư cá nhân như yêu cầu phải đáp ứng kiến thức về thị trường, đủ năm kinh nghiệm đầu tư và phải nộp bổ sung ký quỹ ban đầu bằng tiền khi tham gia thị trường.
Mức tăng này cũng không quá cao để gây áp lực nộp bổ sung ký quỹ cho các nhà đầu tư khi chính thức đưa vào áp dụng, đồng thời tránh ảnh hưởng lớn đến tâm lý thị trường.
Tương tự, TTCK Trung Quốc cũng đặt ra các điều kiện chặt chẽ hơn với nhà đầu tư khi thị trường có biến động, đồng thời cũng mạnh tay tăng tỷ lệ ký quỹ lên đối với các tổ chức, cá nhân đầu cơ (đáng kể vào thời điểm tháng 9/2015, CFFX - Sở giao dịch hợp đồng tương lai Trung Quốc đã nâng mức tỷ lệ ký quỹ cho các nhà đầu cơ lên 40%, từ mức trước đó là 30% kết hợp với việc giảm số lượng hợp đồng được phép mở xuống 10 hợp đồng).
Như vậy, với tỷ lệ ký quỹ mới được công bố, thành viên bù trừ sẽ phải rà soát và tính toán lại giá trị ký quỹ yêu cầu trên từng tài khoản nhà đầu tư để yêu cầu nộp bổ sung nếu cần thiết.
Cũng theo ông Thanh, VSD đã có thông báo gửi cho các thành viên tham gia thị trường về việc điều chỉnh tăng tỷ lệ ký quỹ nêu trên, đồng thời sẽ phối hợp với thành viên bù trừ theo dõi chặt chẽ tình hình nộp ký quỹ bổ sung của nhà đầu tư, kịp thời phát hiện tài khoản không duy trì đủ nghĩa vụ ký quỹ theo yêu cầu để có biện pháp xử lý theo đúng quy định.
Bên cạnh đó, VSD cũng sẽ tiếp tục tính toán và cập nhật tỷ lệ ký quỹ để báo cáo và đề xuất UBCK những điều chỉnh cần thiết phù hợp với diễn biến thị trường trong thời gian tới.
