Trong 10 năm trở lại đây, quản trị công ty (QTCT) đang nhận được sự quan tâm hàng đầu của nhiều doanh nghiệp trên thị trường chứng khoán Việt Nam và sự kỳ vọng từ phía nhà đầu tư, cổ đông cũng như các bên có quyền lợi liên quan. QTCT thực sự trở thành yếu tố quan trọng cho sự phát triển bền vững của doanh nghiệp, nâng cao niềm tin của các nhà đầu tư, hiệu quả thị trường và thúc đẩy tăng trưởng kinh tế. Một hệ thống QTCT tốt là cơ sở vững chắc cho sự vận hành của các doanh nghiệp, thúc đẩy hoạt động của nền kinh tế thị trường và phân bổ nguồn lực hiệu quả hơn. Doanh nghiệp có QTCT tốt sẽ thực hiện tốt việc công bố thông tin minh bạch.
HNX đã triển khai chương trình đánh giá chất lượng công bố thông tin và minh bạch dành cho các doanh nghiệp niêm yết từ năm 2012 - 2016 và năm 2017, tổ chức đánh giá chất lượng QTCT các doanh nghiệp niêm yết HNX. Tiếp nối thành công của các chương trình đánh giá công bố thông tin và minh bạch đối với doanh nghiệp niêm yết, HNX bắt đầu triển khai đánh giá cho các doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn đăng ký giao dịch trên thị trường UPCoM từ năm 2018. Kết quả các chương trình đánh giá đã đạt được một số thành công nhất định, nhận được sự quan tâm của các thành viên thị trường và được các cơ quan quản lý, các tổ chức quốc tế đánh giá cao.
Năm 2022, HNX tiếp tục triển khai chương trình đánh giá chất lượng công bố thông tin và minh bạch cho các doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn trên thị trường UPCoM. Mục tiêu của chương trình năm nay bao gồm đánh giá nhận thức, thực thi các quy định và thông lệ tốt về công bố thông tin và minh bạch; so sánh kết quả thực hiện so với các năm trước đây; kiến nghị rà soát, sửa đổi các quy định liên quan tới công bố thông tin trên thị trường chứng khoán...
Việc đánh giá chất lượng công bố thông tin năm 2021 - 2022 được thực hiện cho tất cả các doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn trên thị trường UPCoM có thời gian đăng ký giao dịch trước ngày 1/7/2021. Các doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn đăng ký giao dịch sau thời gian này và các doanh nghiệp trong tình trạng đặc biệt (tạm ngừng giao dịch/hạn chế giao dịch) không được xem xét đánh giá. Như vậy, có 306 doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn trên HNX được đánh giá về chất lượng công bố thông tin, chiếm 83,8% tổng giá trị vốn hóa toàn thị trường UPCoM tại thời điểm chốt dữ liệu và tăng 4 doanh nghiệp (tương đương 1,32%) so với chương trình năm 2021.
Các nguồn dữ liệu sử dụng cho đánh giá chất lượng công bố thông tin và minh bạch dựa trên các dữ liệu mà các doanh nghiệp công bố trên các phương tiện thông tin đại chúng. Tiêu chí đánh giá sử dụng trong báo cáo này được thiết kế dựa trên các quy định về công bố thông tin và QTCT của các doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn trên thị trường chứng khoán (Luật Doanh nghiệp 2020, Nghị định 155/2020/NĐ-CP, Thông tư 96/2020/TT-BTC, Thông tư 116/2020/TT-BTC), những thông lệ quốc tế về công bố thông tin và QTCT (nguyên tắc về quản trị công ty của OECD năm 2015).
Bộ 72 tiêu chí đánh giá dựa trên nền tảng một số các nguyên tắc cơ bản của QTCT, liên quan tới công bố thông tin và tính tuân thủ, tự nguyện trong việc áp dụng các thông lệ QTCT, cũng như công bố thông tin, gồm: Quyền & Đối xử công bằng với các cổ đông và các chức năng sở hữu cơ bản; Đảm bảo vai trò của các bên có quyền lợi liên quan trong QTCT; Minh bạch và công bố thông tin; và Trách nhiệm của Hội đồng Quản trị và Ban Kiểm soát.
Việc nâng cao chất lượng công bố thông tin có những giá trị nhất định trong việc góp phần làm tăng giá cổ phiếu của các doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn trên HNX.
Điểm công bố thông tin và minh bạch trung bình của các doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn trên HNX năm 2021 - 2022 đạt 59,21% và có 174/306 (56,86%) doanh nghiệp có điểm cao hơn mức trung bình. Các doanh nghiệp thuộc rổ UPCoM Large có điểm công bố thông tin và minh bạch trung bình đạt 61,44%, cao hơn các doanh nghiệp không thuộc rổ UPCoM Large, đạt 58,81%.
Năm 2022, các doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn tiếp tục tập trung vào thực hiện các tiêu chí tuân thủ với tỷ lệ đạt điểm dành cho các tiêu chí tuân thủ là 71,11%, cao hơn mức đạt được của năm 2021 là 61,93%. Bên cạnh đó, việc thực thi các tiêu chí mang tính thông lệ có xu hướng giảm, dưới mức trung bình và thấp hơn mức đạt được của năm trước, đạt 28,09% (năm 2021 là 41,71%). Năm 2022, HNX đã điều chỉnh và tăng thêm 7 tiêu chí mang tính thông lệ, nhằm mục tiêu khuyến khích và thúc đẩy hơn nữa sự tự nguyện của các doanh nghiệp đối với việc thực hiện các nội dung về công bố thông tin theo thông lệ tốt.
Bên cạnh đó, điểm công bố thông tin và minh bạch có mối quan hệ tích cực với kết quả kinh doanh được đo bằng ROE và ROA, đánh giá của thị trường đối với doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn được đo bằng chỉ số TobinQ và giá cổ phiếu. Kết quả cũng cho thấy rằng, mỗi 1% tăng của điểm công bố thông tin đồng nghĩa với việc ROA tăng 0,15% và ROE tăng 0,48%. Đây là dẫn chứng tốt để khuyến khích và thúc đẩy doanh nghiệp thực thi tốt hơn các quy định, thông lệ về công bố thông tin.
Tương tự như kết quả năm 2019, 2020 và 2021, kết quả đánh giá chất lượng công bố thông tin năm 2022 thể hiện mối tương quan thuận chiều giữa giá giao dịch cổ phiếu với điểm công bố thông tin và minh bạch. Điều này cho thấy, chất lượng công bố thông tin thấp (thông qua điểm số) phản ánh các rủi ro nội tại trong công tác quản trị nội bộ và tuân thủ công bố thông tin của doanh nghiệp, và được phản ánh vào trong mức giá mà các nhà đầu tư sẵn sàng trả cho cổ phiếu của doanh nghiệp.
Việc nâng cao chất lượng công bố thông tin có những giá trị nhất định trong việc góp phần làm tăng giá cổ phiếu của các doanh nghiệp đại chúng quy mô lớn trên HNX. Trong đó, thông tin tài chính là một trong những nội dung được các nhà đầu tư quan tâm nhất khi tìm hiểu về tình hình của một doanh nghiệp. Các thông tin cơ bản về tài chính doanh nghiệp phải công bố trong báo cáo thường niên bao gồm các chỉ tiêu về khả năng sinh lời; thông tin về rủi ro có thể ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp (theo quy định tại Phụ lục IV mẫu báo cáo thường niên đính kèm Thông tư số 96/2020/TT-BTC).
Nhìn chung, các doanh nghiệp có xu hướng thực hiện tốt việc công bố đầy đủ và kịp thời các thông tin cơ bản trên, với lần lượt 90% và 74% số lượng doanh nghiệp công bố (1) Các chỉ tiêu về khả năng sinh lời; (2) Thông tin về rủi ro có thể ảnh hưởng đến hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Tỷ lệ này so với kỳ đánh giá năm 2021 có sự cải thiện theo chiều hướng tích cực (năm 2021 tỷ lệ trên lần lượt là 87% và 69%).
Năm 2022, doanh nghiệp có xu hướng thực hiện tốt việc công bố đầy đủ và kịp thời các thông tin cơ bản như nghị quyết ĐHCĐ, báo cáo tài chính bán niên soát xét, báo cáo tài chính kiểm toán năm và báo cáo thường niên với tỷ lệ đạt tương đối cao… Tuy nhiên, kết quả đánh giá này cũng không có sự thay đổi nhiều so với kết quả năm 2021 khi vẫn còn nhiều doanh nghiệp chưa thực sự quan tâm chú trọng tới việc thực hiện các yêu cầu này.
Để xây dựng và phát triển thị trường, HNX đã chú trọng đầu tư vào hệ thống công nghệ giao dịch để có thể nâng cao năng lực xử lý lệnh, đón đầu các xu hướng giao dịch của thị trường. Hệ thống giao dịch phiên bản Core I5 do HNX phát triển đã sở hữu các tiêu chuẩn kỹ thuật tiên tiến, hiện đại tương tự như hệ thống của Sở GDCK Tokyo, Sở GDCK New York. Hệ thống công bố thông tin doanh nghiệp (CIMS) do HNX khởi xướng và triển khai đã giúp 97% doanh nghiệp niêm yết tại HNX chủ động công bố thông tin, rút ngắn thời gian, giảm thiểu sai sót và chi phí công bố thông tin.
Bên cạnh đó, HNX còn triển khai một loạt các chương trình hỗ trợ các doanh nghiệp niêm yết hướng tới mục tiêu nâng chất lượng QTCT và tăng minh bạch trong công bố thông tin.
Trên thực tế, việc cải thiện quản trị công ty của các công ty đại chúng luôn đòi hỏi nỗ lực của nhiều bên khác nhau, của các cơ quan quản lý, các tổ chức hành động vì thị trường minh bạch và của chính những người tham gia thị trường, các cổ đông.
