Ông Dương Thanh Tùng, Phó tổng giám đốc Dịch vụ tư vấn chiến lược, rủi ro và giao dịch, Deloitte Việt Nam
Bối cảnh thị trường biến động và áp lực lên dòng vốn
Thị trường tài chính toàn cầu gần đây đã trải qua nhiều biến động lớn, từ giai đoạn siêu nới lỏng thời Covid-19 đến thắt chặt từ năm 2023 đến nay. Điều này khiến nguồn vốn và hoạt động kinh tế quốc tế trở nên chặt chẽ hơn, sàng lọc và thận trọng hơn với rủi ro. Các thị trường cận biên như Việt Nam cảm nhận rõ rệt hơn những thay đổi này so với các thị trường phát triển.
Biểu đồ 1 cho thấy sự thay đổi sâu sắc khi lãi suất trái phiếu chính phủ Mỹ cao hơn đáng kể so với lãi suất trái phiếu chính phủ Việt Nam và duy trì tình trạng này từ năm 2023.
 |
Biến động lãi suất cùng với sự mất giá của VND đã tạo áp lực lớn lên dòng vốn đầu tư gián tiếp nước ngoài. Từ năm 2023 đến tháng 7/2025, thị trường chứng kiến khối ngoại bán ròng hàng tỷ USD. Theo Ủy ban Chứng khoán Nhà nước, giá trị bán ròng lũy kế của khối ngoại neo cao ở mốc 155.000 tỷ đồng vào quý II/2024 và duy trì trong quý II/2025.
Với thị trường M&A, số lượng và giá trị các thương vụ trên toàn cầu giảm mạnh kể từ quý IV/2021. Thống kê của Merger Market cho biết, số lượng giao dịch chủ yếu quanh ngưỡng 5.000/quý, dù từng đạt đỉnh hơn 23.400 giao dịch vào quý II/2023. Giá trị giao dịch M&A tại Việt Nam cũng giảm đáng kể, về ngưỡng 25 triệu USD trong quý II/2025 sau khi chạm mốc 80 triệu USD hồi quý IV/2021.
Trong năm 2025, xu hướng thắt chặt vẫn tiếp diễn mà chưa có dấu hiệu đảo ngược. Song song đó là áp lực thuế suất thương mại từ Mỹ, làn sóng tối ưu hóa chi phí và ứng dụng rộng rãi trí tuệ nhân tạo (AI). Những biến động này tạo lợi thế cạnh tranh cho các doanh nghiệp lớn với nền tảng tài chính vững chắc và khả năng thích ứng nhanh. Ngược lại, các doanh nghiệp quy mô nhỏ, mang tính địa phương như doanh nghiệp Việt Nam đang phải chịu nhiều sức ép.
Trong nước, hệ thống chính trị đang nỗ lực thúc đẩy mạnh mẽ khu vực kinh tế tư nhân bằng cách dỡ bỏ các “rào cản”, ban hành các chính sách để mở rộng không gian phát triển. Đồng thời, các yêu cầu về mức độ minh bạch và tiêu chuẩn quản trị cũng được đề cao hơn. Thực tế này đòi hỏi các doanh nghiệp trong nước phải tiếp cận và cải thiện nhiều vấn đề, yếu tố nếu muốn tiếp tục tồn tại, phát triển và tiếp cận được nguồn vốn chất lượng.
Lợi thế chiến lược từ mô hình kinh doanh và hệ thống dữ liệu
Trước hết, doanh nghiệp cần xác định rõ mục đích và sứ mệnh của mình. Trong xu thế đầu tư hiện nay, các doanh nghiệp sở hữu nhiều lợi thế chiến lược thường dễ dàng huy động vốn với điều kiện ưu đãi hơn. Những lợi thế này bao gồm việc xác định đúng thị trường, xây dựng được bí quyết kinh doanh hoặc sở hữu lợi thế cạnh tranh lớn. Các doanh nghiệp có khả năng mở rộng ra ngoài biên giới cũng đặc biệt được ưu tiên.
Hệ thống dữ liệu cũng là một lợi thế chiến lược cần được quan tâm. Việc xây dựng, duy trì và kiểm soát tốt hệ thống dữ liệu nội bộ một cách minh bạch, rõ ràng, hiệu quả sẽ giúp củng cố niềm tin của nhà đầu tư vào thông tin doanh nghiệp cung cấp. Từ đó, quá trình thẩm định được đẩy nhanh, mở ra cơ hội tiếp cận dòng vốn với điều kiện ưu đãi. Điều này không chỉ áp dụng cho các doanh nghiệp lớn với lượng dữ liệu đồ sộ mà còn cho các doanh nghiệp, đơn vị kinh doanh quy mô nhỏ.
Quản lý hiệu quả dòng tiền, tinh thần chủ động trong đổi mới, dám thử nghiệm, dám thay đổi sẽ là điểm cộng lớn trong mắt các đối tác và các bên liên quan.
Gần đây, bộ phận Dịch vụ tư vấn thuế và pháp lý của Deloitte Việt Nam đã tiếp nhận nhiều yêu cầu hỗ trợ thành lập doanh nghiệp, tư vấn thuế cho các hộ kinh doanh quy mô lớn muốn chuyển đổi sang mô hình doanh nghiệp, nhằm thúc đẩy tăng trưởng doanh thu và gia tăng khả năng tiếp cận nguồn vốn cho sản xuất - kinh doanh. Ở quy mô lớn hơn, bộ phận Dịch vụ tư vấn công nghệ và chuyển đổi công nghệ thông tin đang hỗ trợ các ngân hàng xây dựng hệ thống cơ sở dữ liệu, tích hợp AI để tự động hóa các tác vụ xử lý và phân tích dữ liệu, giúp giảm chi phí và tăng cường hiệu quả hoạt động.
Ví dụ điển hình về khả năng huy động vốn nhờ hai lợi thế chiến lược này là một doanh nghiệp trong lĩnh vực tài chính, chuyên cho vay dưới chuẩn - một thị trường tiềm năng nhưng thường bị các tổ chức tín dụng truyền thống bỏ qua. Khác với nhiều đối thủ, doanh nghiệp này tập trung xây dựng lợi thế cạnh tranh từ mô hình vận hành và ứng dụng công nghệ mới thay vì mô hình truyền thống. Song song đó, hệ thống quản trị rủi ro đa lớp, hệ thống dữ liệu và công nghệ được áp dụng nhằm kiểm soát chất lượng tín dụng vượt trội. Nhờ vậy, dù từng gặp khó khăn về tuân thủ, doanh nghiệp vẫn duy trì nền tảng hoạt động ổn định và chứng minh khả năng phục hồi tốt.
Doanh nghiệp cũng tích cực học hỏi các mô hình hoạt động thành công trong khu vực và tham gia vào các hoạt động huy động vốn quốc tế quy mô nhỏ. Đây là những yếu tố được nhiều nhà đầu tư đánh giá cao, giúp doanh nghiệp thu hút nguồn vốn đa dạng từ các quỹ lớn (Series A, B, C) và tiếp cận hạn mức vay tín dụng quốc tế vượt 170 triệu USD.
Chuỗi giá trị đáng tin cậy
Không quá khi nói chuỗi giá trị đóng vai trò then chốt trong việc tạo ra lợi thế cạnh tranh và gia tăng giá trị cho doanh nghiệp. Một chuỗi giá trị hiệu quả sẽ giúp tối ưu chi phí, kiểm soát chất lượng và nâng cao trải nghiệm khách hàng.
Trong quá trình làm việc, Deloitte Việt Nam đã quan sát một doanh nghiệp sở hữu chuỗi giá trị trải dài và hiệu quả trong lĩnh vực sản xuất gia vị. Với mục tiêu khai thác tối đa giá trị từ nguyên liệu và phụ phẩm, giảm thiểu lãng phí và nâng cao hiệu quả vận hành, doanh nghiệp này đang từng bước chuyển đổi mô hình sản xuất truyền thống sang nông nghiệp tuần hoàn hiện đại.
Xuất phát từ quá trình sản xuất ban đầu, doanh nghiệp đã xây dựng một chuỗi giá trị khép kín, tận dụng phế, phụ phẩm làm nguyên liệu phát điện sinh khối, cung cấp cho ngành công nghiệp hoặc thông qua chế biến nhằm chuyển đổi sản phẩm.
Việc tối ưu chi phí và giảm thiểu tác động tiêu cực đến môi trường không chỉ giúp doanh nghiệp giữ vững vị thế trong ngành mà còn hướng tới phát triển một hệ sinh thái sản xuất xanh - nền tảng cho tăng trưởng bền vững trong tương lai. Doanh nghiệp đã liên tục thu hút dòng vốn từ các quỹ thông qua các công cụ như cổ phiếu ưu đãi chuyển đổi từ quỹ đầu tư chính phủ nước ngoài hay cổ phiếu phổ thông.
Tư duy đổi mới và hành động thực chất từ đội ngũ lãnh đạo
Đội ngũ lãnh đạo doanh nghiệp là yếu tố quan trọng được các nhà đầu tư cân nhắc trước khi quyết định rót vốn. Quản lý dòng tiền hiệu quả, tinh thần chủ động trong đổi mới, dám thử nghiệm và dám thay đổi sẽ là điểm cộng lớn trong mắt đối tác và các bên liên quan.
Một doanh nghiệp trong lĩnh vực vận tải, logistics là minh họa đáng chú ý với ban lãnh đạo có tầm nhìn chiến lược rõ ràng và nhạy bén trong việc điều hành theo chu kỳ thị trường.
Trong giai đoạn 2021 - 2022, khi giá cho thuê tàu đạt đỉnh do đứt gãy chuỗi cung ứng toàn cầu, doanh nghiệp đã linh hoạt chuyển đổi cơ cấu hoạt động, ưu tiên cho thuê tàu ra thị trường quốc tế, qua đó vừa tối ưu doanh thu vừa giảm áp lực vận hành nội địa. Tại thời điểm giá tàu và chi phí đầu tư tăng vọt, doanh nghiệp vẫn kiên định theo đuổi chiến lược mở rộng đội tàu nhằm củng cố vị thế và khả năng khai thác dài hạn. Chính nhờ uy tín đã được gây dựng cùng quyết tâm nhất quán từ ban lãnh đạo, đến năm 2023 khi thị trường đảo chiều và giá tàu giảm mạnh, doanh nghiệp đã huy động thành công 500 tỷ đồng thông qua trái phiếu chuyển đổi để tiếp tục thực hiện các cam kết tài chính liên quan đến các hợp đồng mua tàu trước đó.
Điều này cho thấy, ban lãnh đạo doanh nghiệp không chỉ có tư duy đổi mới liên tục mà còn giữ vững định hướng phát triển bất chấp biến động thị trường. Chiến lược này thể hiện khả năng điều tiết linh hoạt giữa vận hành và tài chính, khẳng định tầm nhìn dài hạn và sự chủ động của ban lãnh đạo trong việc nâng cao vị thế cạnh tranh bền vững trên thị trường vận tải.
