Tổng thống Donald Trump đã bắt đầu nhiệm kỳ thứ hai bằng cách triển khai thuế quan để giải quyết nhiều vấn đề từ nhập cư, đến an ninh quốc gia, cho đến việc quá phụ thuộc vào nhập khẩu để sản xuất. Mỹ là nước nhập khẩu hàng hóa và dịch vụ lớn nhất khi nhập khẩu 4.100 tỷ USD vào năm 2024, vượt xa mức nhập khẩu 2.600 tỷ USD của Trung Quốc. Do đó, các rào cản cao hơn đối với thương mại của nước này sẽ làm gián đoạn chuỗi cung ứng và đầu tư toàn cầu.
Mối lo ngại về thuế quan đã góp phần gây ra đợt bán tháo trái phiếu, đẩy đồng đô la lên cao hơn và tiền tệ của các thị trường mới nổi châu Á xuống thấp hơn. Nó cũng gây áp lực lên một số thị trường chứng khoán như Ấn Độ và Malaysia.
Nhưng các rào cản thương mại của Tổng thống Donald Trump có mục tiêu rõ ràng hơn nhiều so với những gì ông đã đưa ra trong chiến dịch tranh cử. Mức thuế 25% đối với nhôm và thép là khá cao nhưng chúng không phải là những mặt hàng lớn nhất trong danh sách hàng hóa nhập khẩu của Mỹ. Việc đẩy lùi thời gian áp thuế quan đối ứng cho đến tháng 4 cũng báo hiệu hành động ít nghiêm trọng hơn so với lo ngại. Hơn nữa, mức thuế 10% đối với Trung Quốc cũng thấp hơn nhiều so với mức 60% được tuyên bố trước đó. Điều này cho thấy mối quan hệ thương mại và đầu tư giữa Mỹ và Trung Quốc mặc dù đang xấu đi, nhưng vẫn chưa hoàn toàn sụp đổ.
“Thay vì lo lắng về thuế quan, các nhà đầu tư đang tìm kiếm cơ hội ở những quốc gia có thể hưởng lợi từ những thay đổi có thể xảy ra. Các nền kinh tế thị trường mới nổi ở châu Á bên ngoài Trung Quốc có thể nằm trong danh sách hưởng lợi”, Trinh Nguyen, nhà kinh tế cấp cao cho khu vực châu Á tại Natixis Corporate & Investment Banking cho biết.
Trong khi Trung Quốc có khả năng cạnh tranh quyết liệt hơn để giành miếng bánh thương mại bên ngoài Mỹ, những quốc gia muốn hưởng lợi từ chuỗi cung ứng toàn cầu bị gián đoạn sẽ có thể ghi nhận sự tăng trưởng như sau khi căng thẳng thương mại bắt đầu trong nhiệm kỳ đầu của Tổng thống Trump.
Từ năm 2017 đến năm 2023, Việt Nam đã tăng thị phần xuất khẩu sang Mỹ ở tất cả các danh mục sản phẩm, trở thành quốc gia chiến thắng trong số các nền kinh tế mới nổi của châu Á. Sự tăng trưởng này không chỉ đơn thuần là kết quả của việc Trung Quốc định tuyến lại hàng xuất khẩu mà còn bắt nguồn từ sự tiến bộ mà Việt Nam đạt được.
Các mối liên kết thương mại của Việt Nam đã mở rộng đáng kể trên toàn cầu, bao gồm Trung Quốc, Mỹ, Bắc Á, EU và nhóm 10 quốc gia ASEAN. Hiệu suất này phản ánh sự gia tăng nhanh chóng của đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) trong hai thập kỷ qua. Việt Nam đã vượt trội so với phần còn lại của khu vực trong việc thu hút FDI, thu hút dòng vốn từ các nền kinh tế lớn như Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore, Nhật Bản, Hồng Kông (Trung Quốc), Đài Loan (Trung Quốc) và Mỹ.
Malaysia và Singapore cũng được hưởng lợi từ động lực đa dạng hóa đầu tư. Malaysia đã nhắm mục tiêu vào các lĩnh vực công nghệ cao như chất bán dẫn và trung tâm dữ liệu trong khi Singapore đã mở rộng sang các dịch vụ tài chính và thu hút các công ty thành lập trụ sở. Hai nước cũng đã hợp tác để tạo ra Khu kinh tế đặc biệt Johor-Singapore trong năm nay để thúc đẩy đầu tư và việc làm trong các lĩnh vực chiến lược. ASEAN hiện là các quốc gia tiếp nhận FDI lớn nhất tại châu Á.
Ấn Độ cũng đã tăng thị phần xuất khẩu sang Mỹ kể từ năm 2017, nhưng ở mức độ nhỏ hơn nhiều. Chiến dịch "Sản xuất tại Ấn Độ" của chính quyền Thủ tướng Narendra Modi về cắt giảm thuế và các chương trình khuyến khích sản xuất đã giúp ích, đặc biệt là trong lĩnh vực công nghệ thông tin. Tuy nhiên, sản xuất vẫn chưa theo kịp tốc độ tăng trưởng nhanh chóng của nước này và tỷ trọng của ngành sản xuất trong GDP đã giảm xuống còn 14% vào năm 2024 từ mức 16,5% vào năm 2014.
Thủ tướng Narendra Modi đang cố gắng thay đổi điều đó bằng cách hạ thuế quan trước đối với hàng hóa của Mỹ trong khi thúc đẩy quan hệ thương mại, đầu tư và an ninh song phương Ấn Độ-Mỹ. Ông đang nhắm mục tiêu đầu tư nhiều hơn vào các lĩnh vực như đồ chơi, giày dép và công nghệ thông tin.
Đối với một số nền kinh tế, cú sốc này đối với thương mại toàn cầu là cơ hội để tăng cường khả năng phục hồi, tự do hóa tiếp cận thương mại và cải thiện khả năng cạnh tranh. Trong bối cảnh căng thẳng thương mại và biến động gia tăng, dòng vốn đang tìm kiếm nơi tiếp nhận mạnh mẽ. Một số nền kinh tế ở châu Á - chẳng hạn như Malaysia, Singapore, Việt Nam và Ấn Độ - đang định vị mình là những người chiến thắng trong cuộc chiến thương mại.
