Kịch bản giá dầu 100 USD/thùng
Trong một tuần đầy biến động, giá dầu Brent kỳ hạn đã tăng 11% kể từ khi Israel tấn công Iran. Đà tăng này được dự báo sẽ còn tiếp diễn, sau khi cuộc tấn công của Mỹ vào các cơ sở hạt nhân của Iran tại Fordow, Natanz và Esfahan đã làm gia tăng đáng kể căng thẳng trong một khu vực chiếm tới 1/3 sản lượng dầu mỏ toàn cầu.
Theo ông Saul Kavonic, một nhà phân tích năng lượng tại MST Marquee, nhiều điều sẽ phụ thuộc vào cách Iran phản ứng trong thời gian tới, và giá dầu có thể tăng lên ngưỡng 100 USD/thùng nếu Iran đáp trả như những lời đe dọa trước đó của họ. Ông nói thêm rằng cuộc tấn công của Mỹ có thể khiến xung đột lan rộng, trong đó có khả năng Iran đáp trả bằng cách nhắm vào các lợi ích của Mỹ trong khu vực, như các cơ sở hạ tầng dầu mỏ ở những nơi như Iraq, hoặc gây cản trở hoạt động di chuyển qua Eo biển Hormuz.
Theo thống kê của Clarksons Research, 11% thương mại đường biển của thế giới đi qua Eo biển Hormuz thuộc quyền tài phán của Iran, bao gồm 34% xuất khẩu dầu thô đường biển, 30% xuất khẩu khí dầu mỏ hóa lỏng, 20% thương mại khí thiên nhiên hóa lỏng, 18% thương mại hóa chất, 7% thương mại ô tô, 3% thương mại container toàn cầu và 2% hàng khô. Đối với Trung Đông, sản lượng dầu của Trung Đông chiếm khoảng 40% tổng sản lượng của thế giới và xuất khẩu dầu của khu vực này chiếm 60% tổng kim ngạch xuất khẩu của thế giới, phần lớn trong số đó cần được vận chuyển qua Eo biển Hormuz. Theo số liệu mới nhất từ các phương tiện truyền thông nước ngoài, khoảng 20 triệu thùng dầu và các sản phẩm liên quan được vận chuyển qua Eo biển Hormuz mỗi ngày.
Không chỉ Iran, các nước sản xuất dầu lớn ở vùng Vịnh bao gồm Saudi Arabia và Các Tiểu vương quốc Arập Thống nhất (UAE) cũng phụ thuộc rất nhiều vào tuyến đường thủy này đối với hầu hết lượng dầu thô xuất khẩu của họ. Điều này có nghĩa là một khi Eo biển Hormuz bị chặn hoặc hoạt động vận chuyển bị gián đoạn nghiêm trọng, nguồn cung dầu thô toàn cầu sẽ đột ngột giảm ít nhất 1/5, điều này sẽ tác động trực tiếp đến hệ thống thương mại toàn cầu và an ninh cung cấp năng lượng, đồng thời gây ra lạm phát toàn cầu.
Diễn biến trên thị trường dầu mỏ rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến giá nhiên liệu và lạm phát. Trong những thời kỳ bất ổn cực độ, tình trạng thiếu hụt dầu thậm chí còn gây ra suy thoái kinh tế.
JPMorgan Chase ước tính rằng nếu kịch bản tệ nhất là Eo biển Hormuz bị chặn xảy ra, giá dầu có thể tăng lên 120 - 130 USD/thùng; Goldman Sachs cũng nâng dự báo giá dầu ngắn hạn, chỉ ra rằng trong trường hợp xấu nhất, giá dầu có thể vượt qua mốc 100 USD/thùng.
Nguy cơ "khóa" Eo biển Hormuz
| |
Tàu di chuyển tại Eo biển Hormuz. Ảnh tư liệu: IRNA/TTXVN |
Trước cuộc tấn công của Mỹ, ông Tamas Varga, một nhà phân tích tại công ty môi giới PVM Oil Associates Ltd, nhận định rằng nếu Mỹ hỗ trợ quân sự trực tiếp cho Israel, phản ứng ban đầu của thị trường dầu sẽ là một đợt tăng giá đột biến. Nhưng công ty của ông dự đoán rằng dầu mỏ sẽ không trở thành một phần của cuộc xung đột vì điều đó không nằm trong lợi ích của cả hai bên.
Cho đến nay, chưa có sự gián đoạn đáng kể nào đối với dòng chảy qua Eo biển Hormuz, nơi khoảng 20% lượng dầu được sản xuất và tiêu thụ trên thế giới đi qua mỗi ngày. Thậm chí, Iran dường như còn đang đẩy mạnh xuất khẩu để tránh bị thiệt hại trong cuộc xung đột.
Và ngay cả nếu căng thẳng vẫn tiếp tục leo thang, đã có tiền lệ từ vài năm trước cho thấy một sự gián đoạn nguồn cung đáng kể có thể được giải quyết nhanh chóng. Khi một cuộc tấn công vào năm 2019 nhắm vào các cơ sở chế biến dầu tại Abqaiq ở Saudi Arabia làm mất đi 7% nguồn cung toàn cầu, chỉ mất vài tuần để giá dầu thô kỳ hạn giảm xuống mức thấp hơn so với trước khi cuộc tấn công xảy ra, do nguồn cung đã nhanh chóng được khôi phục và bù đắp. Đó là một trong những lý do giải thích tại sao giá dầu đã không tăng quá mạnh trong những ngày gần đây.
JP Morgan Chase phân tích rằng lý do tại sao Iran chưa bao giờ chặn Eo biển Hormuz là vì “cái giá” cho việc chặn eo biển này là quá cao đối với chính Iran. Nền kinh tế Iran phụ thuộc rất nhiều vào xuất khẩu dầu mỏ. Eo biển này, một khi bị chặn, sẽ gây tổn hại nghiêm trọng đến tuyến đường kinh tế vốn đã mong manh của Iran. Hơn nữa, việc này không chỉ vi phạm các chuẩn mực quốc tế mà còn đe dọa trực tiếp đến lợi ích kinh tế của các nước vùng Vịnh và có thể cô lập Iran khỏi Hội đồng Hợp tác vùng Vịnh (GCC).
Tuy nhiên, Kênh Press TV của Iran ngày 22/6 đưa tin Quốc hội nước này đã phê chuẩn việc đóng cửa Eo biển Hormuz và Hội đồng An ninh Quốc gia Tối cao Iran sẽ đưa ra quyết định cuối cùng về việc có đóng Eo biển Hormuz hay không.
Rủi ro kinh tế và chiến lược của việc phong tỏa Eo biển Hormuz là rất cao. Trong suốt chiều dài lịch sử, Iran thực sự đã tác động đến Eo biển Hormuz trong các cuộc chiến tranh và đã nhiều lần đe dọa sẽ phong tỏa eo biển, nhưng chưa bao giờ thực sự thực hiện một cuộc phong tỏa toàn diện, liên tục và triệt để đối với eo biển này.
Trong bối cảnh xung đột Nga - Ukraine vẫn chưa có hồi kết, tình hình căng thẳng ở Trung Đông càng tạo nền tảng cho sự leo thang của giá dầu. Tuy nhiên, diễn biến của giá dầu sẽ còn phụ thuộc vào cường độ thực sự của cuộc xung đột Israel - Iran và sự ổn định của Eo biển Hormuz.