Với những bước tiến về non-prefunding và tăng cường công bố thông tin song ngữ, triển vọng TTCK Việt Nam được FTSE nâng hạng trong năm nay là sáng sủa
Yêu cầu minh bạch
Đặt trong bối cảnh thị trường chứng khoán (TTCK) Việt Nam chịu áp lực bán ròng mạnh mẽ từ khối ngoại trong khoảng 2 năm trở lại đây, các giải pháp cấp thiết đã được đưa ra để đảo ngược xu hướng này và một trong số đó là việc cần phải minh bạch hóa thông tin trên TTCK. Việc minh bạch thông tin sẽ không chỉ giải quyết được các nút thắt trong việc nâng hạng TTCK Việt Nam, vốn đã kéo dài trong nhiều năm qua, mà còn giúp gia tăng tính hấp dẫn của TTCK để thu hút sự quan tâm của các quỹ đầu tư nước ngoài.
Trong quá khứ, TTCK Việt Nam từng chứng kiến nhiều vụ việc sai phạm nghiêm trọng liên quan đến công bố thông tin. Điển hình là các vụ việc thao túng giá cổ phiếu, báo cáo tài chính sai lệch, hay chậm công bố thông tin xảy ra tại FLC - ROS, nhóm cổ phiếu họ Louis..., hay các sai phạm về công bố sai lệch thông tin trong quá trình phát hành trái phiếu của Tân Hoàng Minh. Các vụ việc này đã làm rúng động thị trường giai đoạn 2021 - 2022, khiến nhà đầu tư mất niềm tin và đặt ra câu hỏi về tính minh bạch và sự nghiêm túc trong tuân thủ quy định pháp luật.
Điểm tích cực là sau những sự kiện rúng động nêu trên, cơ quan quản lý đã ngay lập tức có nhiều nỗ lực trong việc cải thiện tính minh bạch, làm trong sạch TTCK và dần lấy lại niềm tin của nhà đầu tư. Từ năm 2022 cho đến nay, Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (UBCKNN) đã siết chặt các hoạt động quản lý, tăng cường thanh tra, kiểm tra và áp dụng hình phạt nghiêm khắc với các trường hợp vi phạm. Dựa trên những hành lang pháp lý được tạo ra, các doanh nghiệp niêm yết cũng đã tích cực phối hợp, nâng cao nhận thức và chủ động hơn trong vấn đề công bố thông tin. Tỷ lệ công bố báo cáo tài chính đúng hạn tăng, số doanh nghiệp bổ sung bản báo cáo tài chính theo chuẩn quốc tế (IFRS) ngày càng nhiều để phục vụ nhu cầu nhà đầu tư nước ngoài. Hệ thống quản lý và giám sát cũng đang được hiện đại hóa, đặc biệt với sự hỗ trợ từ nền tảng công nghệ mới. Cũng không thể không nhắc đến việc nhà đầu tư trên thị trường ngày nay đã có nhiều thay đổi, có trách nhiệm hơn, tránh xa các cổ phiếu có dấu hiệu thao túng giá và sẵn sàng lên tiếng nếu phát hiện ra sai phạm.
Nhờ đó, niềm tin vào thị trường đã từng bước được xây dựng và củng cố trở lại. Các sai phạm, thao túng giá trên TTCK hiện nay, dù chưa hoàn toàn bị loại bỏ, nhưng chỉ tồn tại ở những cá nhân đơn lẻ với quy mô, mức độ ảnh hưởng hạn chế. Tác động tổng thể lên TTCK là gần như không còn.
 |
Ông Trần Đức Anh , Giám đốc Vĩ mô & Chiến lược thị trường, Chứng khoán KB Việt Nam (KBSV) |
Cải thiện tính minh bạch
Minh bạch thông tin được hiểu là việc công bố đầy đủ, chính xác và kịp thời bằng cả song ngữ các thông tin (cả định kỳ và bất thường) có liên quan đến hoạt động của các thành viên thị trường, bao gồm doanh nghiệp, tổ chức phát hành, công ty chứng khoán và cơ quan quản lý. Mở rộng hơn, minh bạch thông tin bao gồm cả việc minh bạch về quản trị, đáp ứng các chuẩn mực trong báo cáo tài chính, phòng chống gian lận và có các cơ chế xử lý nghiêm minh hành vi vi phạm.
Việc minh bạch thông tin giúp nhà đầu tư đánh giá đúng giá trị doanh nghiệp, hạn chế tình trạng thao túng, làm giá. Từ đó, góp phần xây dựng niềm tin cho nhà đầu tư và là cơ sở để TTCK phát triển. Hơn thế nữa, nó cũng tạo môi trường đầu tư bình đẳng cho nhà đầu tư nước ngoài từ khía cạnh tiếp cận thông tin và cũng là căn cứ để các tổ chức xếp hạng như MSCI hay FTSE đánh giá mức độ trưởng thành và sẵn sàng của TTCK Việt Nam trong lộ trình nâng hạng.
Nếu theo dõi trên thị trường có thể thấy, so với nhiều năm trước đây, TTCK Việt Nam hiện đã có những bước tiến lớn trong việc minh bạch thông tin. Trước tiên về hành lang pháp lý, quy định về công bố và minh bạch thông tin đã được nêu trong các văn bản pháp luật và dần tiệm cận với chuẩn mực và xu hướng thế giới.
Cụ thể, quy định chi tiết về công bố thông tin được nêu rõ trong Luật Chứng khoán năm 2019, Nghị định số 155/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 của Chính phủ quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Chứng khoán, Thông tư số 96/2020/ TT-BTC ngày 16/11/2020 của Bộ Tài chính hướng dẫn công bố thông tin trên TTCK.
Vấn đề xử lý vi phạm trong lĩnh vực chứng khoán cũng được quy định tại Nghị định số 156/2020/NĐ-CP ngày 31/12/2020 và Nghị định số 128/2021/ NĐ-CP ngày 30/12/2021 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 156/2020/NĐ-CP.
Song song với các quy định pháp lý ngành ngày càng rõ ràng, ý thức minh bạch của các doanh nghiệp và chính nhà đầu tư tham gia thị trường cũng được nâng lên. Hiện tại, rất nhiều doanh nghiệp thực hiện rất tốt việc minh bạch hóa thông tin đến nhà đầu tư. Ngoài các thông tin phải công bố theo quy định, nhiều doanh nghiệp còn chủ động công bố kết quả hoạt động theo từng tháng và tổ chức các buổi gặp gỡ nhà đầu tư, các chuyên gia phân tích hoặc đi thăm thực tế doanh nghiệp mình. Nhiều nghiên cứu học thuật cũng như thực tiễn đã cho thấy, các doanh nghiệp minh bạch thông tin cũng là yếu tố giúp quản trị doanh nghiệp được hiệu quả hơn.
Triển vọng nâng hạng TTCK Việt Nam
Những sự thay đổi cả về “chất” và “lượng” diễn ra trên TTCK hiện nay ngày càng rõ ràng. Chưa khi nào, câu chuyện nâng hạng TTCK Việt Nam lại được nhà đầu tư quan tâm như thời điểm hiện tại, và nó đã trở thành mục tiêu chiến lược được Chính phủ, các bộ, ngành chú trọng hàng đầu.
Chính phủ đã nỗ lực cải thiện môi trường đầu tư và thúc đẩy quá trình nâng hạng TTCK trong thời gian qua, thể hiện qua Thông tư 68/2024/TT-BTC và Luật Chứng khoán sửa đổi. Trong đó, một bước tiến quan trọng trong tiến trình nâng hạng FTSE là việc loại bỏ yêu cầu ký quỹ (non- prefunding) cho các nhà đầu tư tổ chức nước ngoài. Công ty chứng khoán và ngân hàng lưu ký phải chịu trách nhiệm trong trường hợp nhà đầu tư nước ngoài không đủ tiền thanh toán, tăng cường trách nhiệm các thành viên thị trường. Bên cạnh đó, quy định bắt buộc công bố thông tin bằng cả tiếng Anh và tiếng Việt nhằm nâng cao khả năng tiếp cận cho nhà đầu tư quốc tế. Luật Chứng khoán sửa đổi là một cải cách với trọng tâm cải thiện hạ tầng pháp lý và nâng cao chuẩn mực TTCK.
Nếu được FTSE Russell chấp thuận vào nhóm Secondary Emerging market, tỷ trọng của thị trường Việt Nam vào khoảng 0,5 - 1% trong rổ FTSE Emerging Index, qua đó có thể thu hút từ 800 triệu đến 1 tỷ USD vốn đầu tư mới từ các quỹ ETF, chưa kể đến dòng vốn trực tiếp và gián tiếp từ nhà đầu tư ngoại và các quỹ tham chiếu chỉ số.
Trong quá khứ, bên cạnh các tiêu chí về mặt kỹ thuật (chuyển giao đối ứng, thanh toán bù trừ…), các tiêu chí về mặt công bố thông tin cũng là một trong những yếu tố khiến Việt Nam chậm trễ được nâng hạng, đặc biệt theo MSCI. Bước sang năm 2025, bức tranh đã có phần tươi sáng hơn nhờ những thay đổi đột phá trong hệ thống và hành lang pháp lý, bao gồm việc triển khai hệ thống KRX, áp dụng cơ chế prefunding với tổ chức nước ngoài, và đặc biệt là những cải thiện về minh bạch thông tin của TTCK như đề cập ở trên. Các yếu tố này đã được FTSE đánh giá tích cực trong các báo cáo đánh giá gần đây và góp phần củng cố triển vọng nâng hạng trong tương lai gần.
