Nhà ga trung tâm của các tuyến đường sắt đô thị TP.HCM. Ảnh: Lê Toàn
Đắt… bất thường
Cho đến thời điểm này, Bộ Kế hoạch và Đầu tư là cơ quan cho ý kiến sớm nhất đối với Văn bản số 8378/VPCP-KTN ngày 14/10/2015 của Văn phòng Chính phủ về việc điều chỉnh tổng mức đầu tư Dự án Xây dựng tuyến tàu điện ngầm số 2, Bến Thành - Tham Lương (giai đoạn I) do UBND TP.HCM làm chủ đầu tư.
Cụ thể, trong Công văn do Thứ trưởng Nguyễn Văn Trung ký gửi Văn phòng Chính phủ đầu tuần trước, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đã thể hiện sự quan ngại lớn liên quan suất đầu tư tuyến metro số 2 của TP.HCM dự kiến lên tới 171 triệu USD/km (đã trừ chi phí đền bù giải phóng mặt bằng).
“Con số trên chưa kể bổ sung hạng mục Nhà ga Bến Thành của tuyến tàu điện ngầm số 2 và công ty vận hành bảo dưỡng”, ông Hoàng Như Cương, Phó trưởng ban Quản lý dự án đường sắt đô thị TP.HCM thừa nhận.
Trước đó, theo báo cáo của lãnh đạo TP.HCM, lần điều chỉnh Dự án thứ hai này sẽ không làm thay đổi phạm vi, quy mô chiều dài tuyến, mà chỉ thay đổi một số yếu tố mang tính cục bộ và chi tiết kỹ thuật của công trình và chỉ tập trung vào các vấn đề chủ yếu như điều chỉnh thiết kế các nhà ga ngầm, bổ sung xây dựng phần kết cấu nối với các tuyến đường sắt đô thị khác, tối ưu hóa giải pháp gia cố đất nền…
Mặc dù vậy, tổng mức đầu tư của Dự án vẫn sẽ tăng từ 1.374,5 triệu USD lên 2.074,8 triệu USD, trong đó, chi phí xây dựng và mua sắm tăng từ 740,56 triệu USD lên 1.242 triệu USD (tăng 67,76%).
Bộ Kế hoạch và Đầu tư đặc biệt lưu ý việc đội chi phí rất lớn tại 2 gói thầu xây lắp của Dự án, đó là Gói thầu CP3 (hầm và các nhà ga ngầm) tăng từ 403,79 triệu USD lên 773,99 triệu USD, tăng 91,68%; Gói thầu CP4 (cầu cạn, nhà ga trên cao…) tăng từ 21,17 triệu USD lên 65,56 triệu USD (tăng 209,68%). Đây là mức tăng được cho là rất lớn, nhất là khi Dự án vừa được điều chỉnh lại cách đây 2 năm (2013).
Theo thống kê sơ bộ của Bộ Kế hoạch và Đầu tư, chi phí đầu tư bình quân cho 1 km metro của một số nước trên thế giới được quy đổi theo thời giá năm 2012 như sau: Pháp 93,98 triệu USD (93% ngầm), Italy 98,87 triệu USD (100% ngầm), Hàn Quốc 80,74 triệu USD (80% ngầm), Chile 99,01 triệu USD…
Như vậy, suất đầu tư trung bình của Dự án điều chỉnh cao hơn khoảng 1,9 lần là quá cao.
Bộ Kế hoạch và Đầu tư cũng cho biết, do Dự án không có các tài liệu chi tiết liên quan đến tổng mức đầu tư, nên chưa đủ cơ sở để nhận xét cụ thể về sự cần thiết cũng như nội dung điều chỉnh.
“Để làm rõ hiệu quả đầu tư của Dự án sau khi điều chỉnh và báo cáo Quốc hội, với tổng mức đầu tư tăng 51% và suất đầu tư cao gấp 1,9 lần so với các nước trên thế giới và khu vực, việc điều chỉnh Dự án cần phải thẩm định kỹ về các nội dung và lý do điều chỉnh”, Bộ Kế hoạch và Đầu tư nêu quan điểm.
Hồ sơ điều chỉnh sơ sài
Chia sẻ quan điểm với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, ông Triệu Khắc Dũng, Phó cục trưởng Cục Quản lý xây dựng và chất lượng công trình giao thông (Bộ Giao thông - Vận tải) cho rằng, Ban quản lý Dự án đường sắt TP.HCM chưa làm rõ được việc tối ưu hóa giải pháp cũng như nâng cao hiệu quả Dự án.
“Đề nghị UBND TP.HCM chịu trách nhiệm về tính chính xác của dự toán điều chỉnh dẫn đến điều chỉnh tăng tổng mức đầu tư”, ông Dũng nêu ý kiến.
"Chi phí đầu tư bình quân cho 1 km metro của một số nước trên thế giới được quy đổi theo thời giá năm 2012 như sau: Pháp 93,98 triệu USD (93% ngầm), Italy 98,87 triệu USD (100% ngầm), Hàn Quốc 80,74 triệu USD (80% ngầm), Chile 99,01 triệu USD…Như vậy, suất đầu tư trung bình của Dự án Bến Thành - Tham Lương điều chỉnh cao hơn khoảng 1,9 lần là quá cao"
Liên quan đến thủ tục điều chỉnh, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho rằng, với việc tổng mức đầu tư dự kiến điều chỉnh lên tới 2.074 triệu USD, tăng 51%, đối chiếu với quy định của Luật Đầu tư công năm 2014, Dự án là công trình quan trọng quốc gia nên thuộc thẩm quyền quyết định đầu tư của Quốc hội. Trước đó, Phó thủ tướng Hoàng Trung Hải đã đồng ý về nguyên tắc giao UBND TP.HCM tiến hành điều chỉnh Dự án theo đúng quy định và giao Thành phố chuẩn bị hồ sơ báo cáo Quốc hội cho phép điều chỉnh Dự án tại Kỳ họp thứ 10 (tháng 10/2015).
“Đề nghị UBND TP.HCM thực hiện theo đúng yêu cầu của Luật Đầu tư công và chỉ đạo của Phó thủ tướng”, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đề nghị.
Được biết, ngoài chi phí đầu tư bị đội lên rất mạnh, thời điểm khai thác tuyến metro đi qua các quận 1, 3, 10, 12, Tân Bình, Tân Phú sẽ lùi thêm ít nhất 4 năm (năm 2022). Trong khi đó, Dự án lẽ ra phải hoàn thành vào cuối năm 2016, nếu chiểu theo Quyết định số 4474/QĐ-UBND do UBND TP.HCM phê duyệt.
Hiện việc kiểm soát tiến độ điều chỉnh Dự án cũng đang tiềm ẩm nguy cơ rủi ro rất cao, bởi hiện Dự án mới khởi công được gói thầu xây lắp duy nhất là xây dựng nhà điều hành (vào tháng 3/2015), trong khi những hạng mục phức tạp, quy mô lớn như xây dựng đường hầm và các ga ngầm, cầu cạn, nhà ga trên cao, hạ tầng cơ sở depot Tham Lương… vẫn đang loay hoay tuyển chọn nhà thầu.
Là tuyến metro quan trọng nhất của TP.HCM, tuyến Bến Thành - Tham Lương, điểm đầu tại Khu đô thị mới Thủ Thiêm (quận 2) và điểm cuối ở Bến xe An Sương (quận 12, có năng lực vận chuyển tới 481.700 người/ngày vào năm 2025.
“Việc tuyến metro số 2 gần như không đạt được tiến bộ đáng kể nào sau 5 năm triển khai là một trong những nguyên nhân khiến tình trạng ùn tắc giao thông tại khu vực nội đô trở nên trầm trọng”, một chuyên gia giao thông đô thị nhận xét.
