Cần có chương trình khuyến khích người dân lấy hóa đơn.
ẢNH: NGỌC DƯƠNG
Tính thuế nhưng không xuất hóa đơn
Trưa 30.3, một nhóm bạn học của Phương Anh (TP.HCM) họp mặt tại nhà hàng Nam Bộ (Q.2, TP.HCM) và tổng chi phí thức ăn, đồ uống là 8,5 triệu đồng. Nhà hàng có cung cấp hóa đơn (HĐ) “đỏ” (HĐ VAT), nhưng dù lấy hay không, khách vẫn trả đúng số tiền trên. Thường xuyên gặp gỡ bạn bè cùng cà phê hay ăn trưa, Phương Anh cho biết hầu hết các cơ sở cung cấp dịch vụ hiện nay đều tự động tính VAT 10% mà không xuất HĐ, cũng không hỏi khách cần HĐ hay không.
Trước đó, tại nhà hàng Lạc Thái (Q.1, TP.HCM), chị Minh Thư cùng nhóm bạn tại TP.HCM phải đặt bàn trước vì quán khá đông. Tổng chi phí cho bữa ăn của 5 người gần 2 triệu đồng, giá trên món ăn đã bao gồm thuế nhưng chị Minh Thư không lấy HĐ. Những bàn bên cạnh cũng tương tự, đa số đều trả tiền đã được cộng thêm 10% VAT, nhưng ít thấy ai lấy HĐ.
Không chỉ ở nhà hàng, quán nhậu mà nhiều cơ sở giáo dục cũng có tình trạng như vậy. Chị Nguyễn Ngân (Q.Tân Bình, TP.HCM) đăng ký cho con đi học Anh văn ở một địa điểm ở Q.10 (TP.HCM) có học phí khoảng 2,6 triệu đồng/tháng. Khi chị Ngân yêu cầu đơn vị này xuất HĐ, nhân viên cho biết đây là “mô hình dạy tại nhà” nên không có HĐ.
Chị băn khoăn: “Hiện nay nhiều doanh nghiệp đang chuyển đổi từ HĐ giấy sang HĐ điện tử, nhưng nếu không đi từ gốc vấn đề khuyến khích người tiêu dùng lấy HĐ dưới mọi hình thức thì cũng không thể nào giải quyết được chuyện thất thu thuế khi 10 người đi ăn, chỉ có 1 - 2 người lấy HĐ”.
Luật sư Trần Xoa, Giám đốc Công ty luật Minh Đăng Quang, cho rằng về nguyên tắc, các hàng hóa dịch vụ đều có thuế VAT và thuế này người tiêu dùng chịu. Tuy nhiên, dù HĐ điện tử hay giấy nếu đơn vị bán hàng không xuất thì vẫn thất thu thuế, không bộc lộ được doanh thu tính thuế.
Chính vì vậy, ông Trần Xoa kiến nghị cần có một chương trình khuyến khích người mua lấy HĐ. Chẳng hạn HĐ của người dân sẽ được đổi thành phiếu mua xăng. Khi có quyền lợi, người mua sẽ tích cực lấy HĐ, gây áp lực với người bán để có HĐ, điều này đồng nghĩa doanh thu của người bán sẽ bộc lộ và nhà nước chống được thất thu thuế.
Chống thất thu từ xổ số hóa đơn
Theo ông Trần Xoa, hiện nay các hộ kinh doanh đều không muốn xuất HĐ. Lý do, từ năm 2016 có quy định hộ kinh doanh nộp thuế khoán mỗi tháng, nhưng khi có nhu cầu thì lên cơ quan thuế sẽ được cấp HĐ và đóng thêm tiền thuế cho phần doanh thu trên HĐ. Nếu người mua hàng yêu cầu, gây áp lực lấy HĐ, hộ kinh doanh sẽ chuyển lên doanh nghiệp để đỡ phải nhiêu khê trong vấn đề này.
“Tôi cũng không hiểu tại sao không triển khai giải pháp khuyến khích người mua hàng lấy HĐ dù bàn tới bàn lui nhiều năm nay”, ông Trần Xoa đặt câu hỏi.
Thực tế, trong dự thảo bổ sung, sửa đổi luật Quản lý thuế đưa ra năm 2018, Bộ Tài chính có đề nghị xây dựng giải pháp quay xổ số nhằm khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia giám sát doanh thu kinh doanh của người nộp thuế, đảm bảo các đơn vị kê khai doanh thu đúng thực tế. Giải pháp xổ số HĐ đã được Đài Loan thực hiện từ năm 1951 đến nay. Theo đó, HĐ mua sắm của người dân sẽ được xổ số định kỳ 2 tháng một lần. Không chỉ người bản địa mà du khách nước ngoài đều được tham gia xổ số khi mua hàng và visa còn hiệu lực.
Ngoài ra, những người tiêu dùng có thể dùng những tờ HĐ này làm từ thiện (thay vì bỏ tiền) bằng cách bỏ HĐ chưa xổ vào những thùng đặt ở nơi công cộng, khách sạn. Số tiền thu được từ những tờ HĐ sẽ được chuyển đến nơi cần sự giúp đỡ. Giải pháp này đã giúp Đài Loan hạn chế tối đa nguy cơ thất thoát thuế.
TS Nguyễn Văn Thuận, Trưởng khoa Thuế - Hải quan (Trường đại học Tài chính Marketing TP.HCM), nhận xét: Cần có các chính sách khuyến khích người dùng lấy HĐ và xổ số HĐ là một giải pháp. Bên cạnh đó, nên đưa vào luật thuế thu nhập cá nhân cho phép kê khai khấu trừ các chi phí liên quan đến việc tạo ra thu nhập. Ví dụ, một số ngành nghề như cần phải đào tạo hằng năm thì phải được khấu trừ chi phí này, hay như các trang thiết bị cho hoạt động gồm quần áo chuyên dụng cho người lao động...
TS Nguyễn Văn Thuận cho biết tại Mỹ người dân được trừ tổng chi phí hợp lý cho bản thân trước khi tính thu nhập chịu thuế. Có những khoản chi phí được liệt kê theo từng hoạt động nghề nghiệp khác nhau như ca sĩ, bác sĩ... Điều đó sẽ khiến người tiêu dùng lấy HĐ để được khấu trừ khi tính thuế thu nhập cá nhân. Đồng thời, thúc đẩy việc chi tiêu thanh toán không dùng tiền mặt của người dân, giúp cơ quan quản lý kiểm soát được hoạt động của các doanh nghiệp thông qua dòng tiền từ ngân hàng.
