Mario Draghi, Chủ tịch ECB, sẽ là cái tên chiếm nhiều vị trí nổi bật nhất trên các trang báo phương Tây sau cuộc họp của Hội đồng thống đốc Ngân hàng vào ngày 5/6 tới. Cho đến thời điểm này, dấu hiệu rõ ràng nhất về định hướng chính sách của ECB là Ngân hàng sẽ hành động để chống lại nguy cơ lạm phát thấp. Điều này đã dẫn thị trường đến kết luận rằng, Ngân hàng sẽ tiến đến các mức lãi suất dưới 0% - thu phí với những ngân hàng sử dụng dịch vụ ký quỹ qua đêm tại ECB.
Nếu đúng như vậy, ECB sẽ là ngân hàng lớn đầu tiên thử nghiệm biện pháp này. Mục tiêu là làm yếu đồng euro và khuyến khích các ngân hàng thương mại cho vay nhiều hơn với các doanh nghiệp đang khát tín dụng ở các nền kinh tế yếu nhất của châu lục. Đối với cá nhân ông Draghi, đó sẽ là một cơ hội để ông chứng tỏ mình là một lãnh đạo ngân hàng trung ương dũng cảm.
Chỉ có điều, kể cả khi lãi suất là âm với các khoản ký quỹ tại ECB - hiện bằng 0% và thấp hơn 25 điểm cơ bản so với lãi suất chính sách chính - nó có thể rất ít tác dụng. Lãi suất thị trường với các kỳ hạn ngắn có lẽ sẽ giảm một chút, nhưng ảnh hưởng của nó có thể đã được thị trường phản ánh rồi, các nhà phân tích cảnh báo.
“Đó là một trong những biện pháp sẽ có tác động nhưng không nhiều - một chút thay đổi trong nguồn cung tiền và một chút yếu đi của đồng euro, nhưng đó không phải là một khẩu bazooka lớn”, Gabriel Stein, một giám đốc của Oxford Economics, nói.
Ít nhất thì ông Draghi sẽ nhận được tin tưởng vì sáng kiến này. Ngân hàng Trung ương Đan Mạch cũng đã sử dụng lãi suất âm để kiểm soát đồng krone, nhưng đó không phải là một phần của gói kích thích kinh tế rộng hơn.
Tuy nhiên, lãi suất ký quỹ âm của ECB sẽ có ít tác dụng hơn ở thời điểm hiện tại, so với nếu nó được áp dụng vài tháng trước. Trong giai đoạn đỉnh cao của cuộc khủng hoảng tài chính năm 2007, ECB đã cắt giảm mạnh các lãi suất chính thức, nhưng công cụ thực sự giúp bơm thanh khoản vào hệ thống tài chính lại là “các hoạt động tái tài trợ dài hạn” (LTROs).
Với một hệ thống tài chính đã dư thừa thanh khoản, lãi suất cho vay qua đêm, mà trước đó quanh quẩn gần lãi suất chính sách chính của ECB, đã giảm xuống mức sàn được thiết lập bởi lãi suất ký quỹ tại Ngân hàng Trung ương. Nếu lãi suất ký quỹ này giảm xuống dưới 0%, lãi suất qua đêm có thể sẽ giảm theo, nhưng chưa chắc sẽ về dưới 0.
Một lo lắng ở ECB là sự cố thị trường. Hệ thống máy tính của các ngân hàng thương mại có thể sẽ bị treo bởi lãi suất âm; các quỹ thị trường tiền tệ có thể cạn tiền và gây nên các vấn đề về thanh khoản. Tiền mặt sẽ được tích trữ vì chúng không bị ảnh hưởng bởi lãi suất âm.
Nếu lãi suất cho vay qua đêm vẫn được duy trì ở mức dương, các rủi ro nói trên sẽ giảm bớt. Nhưng tác dụng của chính sách cũng sẽ ít hơn.
Động tác cắt giảm lãi suất của ECB “sẽ giúp giảm không đáng kể chi phí của hoạt động cho vay, nhưng tôi không nghĩ biện pháp này tự nó sẽ giúp khai thông các kênh cho vay ra nền kinh tế thực”, Guiseppe Maraffino, chiến lược gia về thu nhập cố định của Barclays, nhận xét.
Nhiều trong số những ảnh hưởng lên đồng euro có lẽ đã được nhìn thấy. Đồng tiền chung của khu vực đã đạt mức 1,4 USD/EUR trước khi ông Draghi đưa ra các bình luận trong tháng này. Trước đó, đồng euro chỉ có giá 1,37 USD/ounce.
“Chúng tôi nghi ngờ việc lãi suất tiền gửi ECB âm có thể mình nó giúp đồng euro yếu đi”, Chris Turner, chiến lược gia của ING, nói. Các biện pháp kích thích của ECB có thể thu hút đầu tư nhiều hơn vào các nền kinh tế ngoại vi eurozone, bởi vậy, các bước đi trong tháng 6 “có thể không có tác động lớn trong việc hạ giá đồng euro”, Jane Foley, chiến lược gia ở Rabobank, cho biết thêm.
Giới quan sát ECB kỳ vọng, việc hạ lãi suất trong tháng 6 sẽ được hỗ trợ bởi các biện pháp khác, như bơm thanh khoản, nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp nhỏ tạo công ăn việc làm. Nhưng ECB dường như không thể bắt đầu triển khai một chương trình nới lỏng định lượng, do nó có thể làm đầy thêm lượng thanh khoản vốn dư thừa trong hệ thống.
Tuy nhiên, sau hết, điều đó không có nghĩa là việc áp dụng một mức lãi suất âm đối với khoản ký quỹ của các ngân hàng tại ECB sẽ vô ích. Trên thực tế, nếu mục đích của ông Draghi là thúc đẩy niềm tin doanh nghiệp và người tiêu dùng, thì mục tiêu đó có thể sẽ đạt được.
Một lãnh đạo ngân hàng ở châu Âu nói vui rằng: “Nghe có vẻ như ECB sắp làm điều gì đó hoành tráng lắm, nhưng thực tế không phải vậy - đó là điều mà ngân hàng này muốn ở thời điểm hiện tại”.
