Tính thuế thu nhập cá nhân dựa trên thu nhập sẽ giảm áp lực cho hàng triệu hộ kinh doanh.
Tăng ngưỡng miễn thuế, bỏ hình thức khoán
Sáng 4/11, tại Kỳ họp thứ 10 Quốc hội khoá XV, Chính phủ trình dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi), trong đó điều chỉnh quy định về thuế thu nhập cá nhân đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh (gọi tắt là hộ kinh doanh).
Theo dự thảo, mức doanh thu không phải nộp thuế thu nhập cá nhân của hộ kinh doanh được nâng lên 200 triệu đồng/năm (so với mức hiện hành 100 triệu đồng/năm); đồng thời bổ sung phương thức tính thuế trên thu nhập đối với cá nhân cư trú có thu nhập từ kinh doanh như sau: doanh thu trên 3 tỷ đồng đến 50 tỷ đồng/năm áp thuế suất 17%; trên 50 tỷ đồng/năm áp thuế suất 20%.
Theo Bộ Tài chính (cơ quan chủ trì soạn thảo), chính sách này nhằm đồng bộ với Luật Thuế giá trị gia tăng 2024 (có hiệu lực từ 1/1/2026), quy định hộ kinh doanh có doanh thu trên 200 triệu đồng/năm phải nộp thuế giá trị gia tăng; đồng thời triển khai chủ trương xóa bỏ hình thức thuế khoán đối với hộ kinh doanh từ năm 2026 theo Nghị quyết 68-NQ/TW ngày 4/5/2025 của Bộ Chính trị về phát triển kinh tế tư nhân.
Với các quy định trên, những hộ kinh doanh có doanh thu từ trên 200 triệu đồng đến dưới 3 tỷ đồng/năm sẽ tiếp tục nộp thuế thu nhập cá nhân theo doanh thu thực tế, với các mức thuế suất 0,5%, 1%, 1,5%, 2% tùy ngành nghề theo Thông tư 40/2021/TT-BTC ngày 1/6/2021 hướng dẫn thuế giá trị gia tăng, thuế thu nhập cá nhân và quản lý thuế đối với hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh.
Chính sách này làm xuất hiện hai luồng ý kiến: thứ nhất, áp thuế theo doanh thu đối với nhóm trên 200 triệu đồng đến dưới 3 tỷ đồng/năm là bất lợi so với nhóm trên 3 tỷ đồng/năm được áp theo thu nhập (tức lợi nhuận); thứ hai, ngưỡng chịu thuế 200 triệu đồng/năm quá thấp và không có giảm trừ gia cảnh như với người làm công ăn lương.
Theo bà Nguyễn Thị Cúc, Chủ tịch Hội Tư vấn thuế Việt Nam (VTCA), mức doanh thu 200 triệu đồng/năm chỉ phù hợp với người bán nước chè; còn với các hộ kinh doanh vận hành cửa hàng thực thụ thì mức này đã lạc hậu. Bà Cúc đề nghị, nâng ngưỡng miễn thuế lên tối thiểu 500 triệu đồng/năm, thậm chí 1 tỷ đồng để phản ánh sát mức thu nhập hiện nay.
Tại phiên thẩm tra dự án Luật sáng 4/11, ông Phan Văn Mãi, Chủ nhiệm Uỷ ban Kinh tế - Tài chính của Quốc hội cũng nhận định, ngưỡng 200 triệu đồng/năm là quá thấp so với thực tiễn và chưa bảo đảm công bằng so với người làm công ăn lương được giảm trừ gia cảnh.
“Đề nghị Cơ quan soạn thảo tính toán, điều chỉnh nâng mức doanh thu không chịu thuế của cá nhân kinh doanh để bảo đảm bình đẳng hơn với mức giảm trừ gia cảnh”, ông Mãi nói và nhấn mạnh, việc chuyển từ cơ chế khoán sang kê khai theo hóa đơn sẽ làm tăng nghĩa vụ thuế thu nhập cá nhân đối với nhiều hộ kinh doanh, trong khi phần lớn các đối tượng nộp thuế khác lại được giảm đáng kể.
Tại các phiên thảo luận tổ chiều 5/11 và hội trường ngày 19/11, nhiều đại biểu Quốc hội cũng đề nghị cân nhắc quy định trên.
Đại biểu Trần Văn Lâm (đoàn Bắc Ninh) phân tích: đối với người làm công ăn lương, mức khởi điểm chịu thuế thu nhập cá nhân hiện nay là có thu nhập 11 triệu đồng/tháng và được giảm trừ gia cảnh 4 triệu đồng/người phụ thuộc (từ 1/1/2026 lần lượt nâng lên 15,5 triệu đồng/tháng và 6,2 triệu đồng/tháng).
Trong khi đó, toàn bộ thu nhập từ kinh doanh - vốn là nguồn thu duy nhất của hộ kinh doanh - lại bị tính thuế ngay từ đồng doanh thu đầu tiên, không được giảm trừ gia cảnh, không xét lỗ - lãi.
Thu nhập cao thì nộp nhiều, thu nhập thấp nộp ít; thậm chí không có thu nhập thì không phải nộp thuế.
Cùng quan điểm, đại biểu Nguyễn Vân Chi (đoàn Nghệ An) cho biết, doanh thu 200 triệu đồng/năm tương đương 16 triệu đồng/tháng.
Với tỷ suất lợi nhuận khoảng 10%, thu nhập thực chỉ 1,6 triệu đồng/tháng đã phải nộp thuế - thấp hơn nhiều so với ngưỡng giảm trừ gia cảnh của người làm công ăn lương (15,5 triệu đồng/tháng) và giảm trừ phụ thuộc (6,2 triệu đồng/người). Điều này cho thấy sự bất cập, chưa bảo đảm công bằng giữa các đối tượng.
Giải trình trước Quốc hội, Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng cho biết, ông đồng tình với các đại biểu về yêu cầu đảm bảo công bằng thuế, đồng thời khẳng định Bộ sẽ nghiên cứu kỹ hơn để xác định mức khởi điểm tính thuế phù hợp cho hộ kinh doanh, tránh để nhóm này chịu thiệt thòi so với người làm công ăn lương.
Mới đây, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính giao Bộ Tài chính phối hợp với các bộ, ngành liên quan khẩn trương nghiên cứu, tham mưu hoàn thiện chính sách thuế đối với cá nhân, hộ kinh doanh nhằm tạo chuyển biến rõ rệt trong quản lý thuế và hỗ trợ phát triển kinh tế tư nhân.
Thủ tướng cũng giao Hội đồng Tư vấn chính sách tài chính - tiền tệ quốc gia và Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) phối hợp Bộ Tài chính đánh giá, phản biện chính sách, đề xuất giải pháp tháo gỡ khó khăn cho hộ kinh doanh, đồng thời thúc đẩy quá trình chuyển đổi từ hộ kinh doanh sang doanh nghiệp theo hướng bền vững.
Đề xuất tính thuế theo lợi nhuận, không thu trên toàn bộ doanh thu
Tin vui cho hộ kinh doanh là theo dự thảo Luật Thuế thu nhập cá nhân (sửa đổi) mới nhất, Bộ Tài chính dự kiến trình Chính phủ phương án tính thuế đối với hộ kinh doanh vượt ngưỡng miễn thuế trên phần lợi nhuận, thay vì trên toàn bộ doanh thu như hiện nay; đồng thời nghiên cứu nâng ngưỡng doanh thu miễn thuế, thay cho mức 200 triệu đồng/năm trong đề xuất cũ.
Đề xuất này được đánh giá là tiếp thu nhiều ý kiến từ chuyên gia và đại biểu Quốc hội trong các phiên thảo luận gần đây.
Theo đó, hộ kinh doanh có doanh thu từ trên 200 triệu đồng đến dưới 3 tỷ đồng/năm, nếu xác định được chi phí đầu vào, sẽ nộp thuế 15% trên phần lãi - tương đương mức áp dụng với doanh nghiệp nhỏ và siêu nhỏ.
Ông Lưu Đức Huy, Phó cục trưởng Cục Quản lý giám sát chính sách thuế, phí và lệ phí, Bộ Tài chính cho hay, dự thảo đang trình vẫn áp dụng tính thuế theo doanh thu, song tại kỳ này, Bộ Tài chính kiến nghị áp dụng ngay phương pháp tính trên thu nhập (doanh thu trừ chi phí).
“Thu nhập cao thì nộp nhiều, thu nhập thấp nộp ít; thậm chí không có thu nhập thì không phải nộp thuế. Điều này bảo đảm công bằng, phản ánh đúng hiệu quả kinh doanh thực tế”, ông Huy nhấn mạnh.
Bình luận về đề xuất, đại biểu Trần Hoàng Ngân (đoàn TP.HCM) cho rằng, việc lấy doanh thu trừ chi phí hợp lý, phần còn lại mới tính thuế là phương pháp “tính đúng, tính đủ”.
Ông Ngân cũng đề xuất trường hợp hộ kinh doanh không xác định được chi phí thì có thể tiếp tục nộp thuế theo tỷ lệ trên doanh thu như hiện nay (0,5-2% tùy ngành nghề), nhưng phần doanh thu nằm trong ngưỡng miễn thuế (200 triệu đồng/năm hoặc cao hơn nếu được điều chỉnh) phải được trừ ra, thay vì tính trên toàn bộ doanh thu như trước.
