Gợi mở cách làm mới trong bảo vệ cổ đông nhỏ

Các cổ đông nhỏ cần tạo lập diễn đàn để đánh giá xếp hạng thành viên Ban điều hành doanh nghiệp

Tình trạng doanh nghiệp đối xử thiếu công bằng giữa các cổ đông có nguyên nhân trước hết từ nhóm các cổ đông lớn với nhiều quyền, nhiều công cụ, nhiều cơ chế để vun đắp quyền lợi cho mình. Với tỷ lệ cổ phần lớn, nhóm cổ đông lớn thường chi phối được Hội đồng quản trị và qua đó thiết lập được Ban điều hành doanh nghiệp, từ đó xây dựng các phương án về tăng-giảm vốn, cổ tức, các chính sách ưu đãi có lợi cho mình.

Nguyên nhân thứ hai đến từ chính các cổ đông nhỏ đã quá dễ dãi từ bỏ các quyền của mình, mặc cho cổ đông lớn thao túng. Với Luật Doanh nghiệp 2014 và Nghị định số 71/2017/NĐ-CP (Nghị định 71) hướng dẫn về quản trị công ty đại chúng, pháp luật đã trang bị cho cổ đông nhỏ tương đối đầy đủ các quyền để có thể tự bảo vệ quyền lợi.

Khi cổ đông nhỏ không sử dụng hết quyền thì khoảng trống đó đương nhiên sẽ bị các cổ đông lớn tận dụng. Ví dụ, trên thực thế, có rất nhiều công ty mà tổng số cổ phần của cổ đông lớn sở hữu trên 5% cổ phần cộng lại không đạt tới 51% cổ phần, tỷ lệ tối thiểu để nắm quyền chi phối công ty. Tuy nhiên, toàn bộ thành viên Hội đồng quản trị của công ty đều do nhóm cổ đông này đề cử và bầu vào, bởi các cổ đông nhỏ đã không dồn quyền với nhau để đề cử và bầu thành viên Hội đồng quản trị đại diện cho mình.

Bên cạnh đó, tình trạng các Đại hội đồng cổ đông tuy được triệp tập đúng theo trình tự, thủ tục quy định, nhưng thiếu vắng các cổ đông nhỏ cũng diễn ra phổ biến. Điều này vừa trực tiếp tác động tiêu cực đến quyền lợi của các cổ đông nhỏ, vừa gián tiếp ảnh hưởng đến sự công bằng và môi trường đầu tư chung của cả nền kinh tế.

Cổ đông nhỏ không nên hy vọng rằng, các cổ đông lớn sẽ dễ dàng cư xử và chia công bằng lợi ích, cũng như rủi ro của doanh nghiệp, mà hãy cùng nhau yêu cầu và bảo vệ các quyền lợi chính đáng của mình. Các cổ đông nhỏ cần liên kết với nhau, dồn quyền bầu thành viên Hội đồng quản trị độc lập và đưa ra các yêu cầu thông tin, các đề xuất phù hợp cho mình và cho doanh nghiệp.

Nghị định 71 đã quy định 1/3 số thành viên Hội đồng quản trị công ty đại chúng phải là thành viên Hội đồng quản trị độc lập, đây là điều kiện thuận lợi cho các cổ đông nhỏ có được tiếng nói trong Hội đồng quản trị để bảo vệ sự công bằng chung cho tất cả cổ đông.

Ngoài việc bầu thành viên Hội đồng quản trị độc lập, các cổ đông nhỏ cũng cần tạo lập diễn đàn để đánh giá xếp hạng thành viên Ban điều hành doanh nghiệp. Năng lực và đạo đức nghề nghiệp của thành viên Ban điều hành có ảnh hưởng lớn đến kết quả kinh doanh của doanh nghiệp, chính là ảnh hưởng đến hiệu quả đồng vốn đầu tư của cổ đông nhỏ.

Có nhiều cổ đông nhỏ là người làm việc tại doanh nghiệp, hiểu về năng lực của thành viên Ban điều hành công ty. Việc diễn đàn của cổ đông đánh giá xếp hạng tín nhiệm  thành viên Ban điều hành sẽ giúp khuyến khích các thành viên hoạt động hiệu quả, đồng thời hạn chế các hành vi xâm hại lợi ích cổ đông của các thành viên năng lực và đạo đức chưa tốt.

Việc xếp hạng có thể chia làm 3 mức: Cao, đạt yêu cầu và thấp. Các mức này có giá trị tham khảo, giúp Hội đồng quản trị biết được mức tín nhiệm của cổ đông với thành viên Ban điều hành doanh nghiệp, qua đó cải thiện chất lượng quản trị nguồn nhân lực, đồng thời giúp nâng cao vị thế, tiếng nói của cổ đông nhỏ với doanh nghiệp.

Về giải pháp để kết nối cổ đông, hiện nay, xu thế áp dụng các giao dịch điện tử với các hoạt động xã hội đã rất phổ biến, nhất trong bối cảnh cuộc cách mạng 4.0 đang đến gần.

Về góc độ quản lý nhà nước, các cơ quan quản lý cần sớm ban hành các quy định, hướng dẫn cụ thể cho việc dồn phiếu của cổ đông nhỏ và ủy quyền của các cổ đông với nhau thông qua phương thức điện tử, để các cổ đông nhỏ thuận lợi hơn trong việc bảo vệ quyền lợi chính đáng của mình.

Nguyễn Sinh Dũng Thắng, Chuyên gia Quản trị công ty