Các nhà thầu xây dựng đang đối mặt với nhiều thách thức.
Những “điểm đau” với giới thầu
Ông Nguyễn Quốc Hiệp - Chủ tịch Hiệp hội Các nhà thầu xây dựng Việt Nam cho hay, dù bối cảnh vĩ mô có nhiều điểm thuận lợi nhưng các nhà thầu xây dựng vẫn chưa thể thoát khỏi khó khăn đeo bám từ lâu.
Ngoài tồn đọng thanh toán từ chủ đầu tư, các doanh nghiệp ngành xây dựng còn gặp phải nhiều thách thức khác như định mức giá xây dựng, vật liệu, nhân công hay tình trạng cạnh tranh không lành mạnh giữa các doanh nghiệp trong ngành. Đây đều là những tồn tại nổi cộm cần được giải quyết sớm, bởi nếu để lâu sẽ trở thành căn bệnh trầm kha và càng khó giải quyết.
“Riêng với nhóm nhà thầu dự án hạ tầng giao thông, đầu tư công, các thách thức lại mang tính chất đặc thù và cần có sự điều chỉnh sớm về mặt chính sách để doanh nghiệp duy trì được nguồn lực, tiếp tục phát triển”, ông Hiệp nói.
Còn ông Nguyễn Tuấn Anh - Phó tổng giám đốc Tổng công ty Xây dựng Trường Sơn cho biết, với các dự án giao thông, Quốc hội và Chính phủ cho phép một số dự án cấp bách, thiếu cát thì nhà thầu có thể khai thác vật liệu theo cơ chế đặc thù, nhưng câu chuyện hạch toán lại là một vấn đề lớn.
“Nhiều địa phương giao doanh nghiệp khai thác mỏ, nhưng không biết xây dựng cơ chế sao cho chuẩn, hoặc mỗi địa phương vận dụng một kiểu. Có nơi chỉ tính chi phí bóc dỡ, khai thác, có nơi lại coi đó là tài nguyên của Nhà nước và nhà thầu phải thanh toán theo đơn giá, dẫn đến tình trạng nhà thầu càng làm nhiều, khối lượng và giá trị càng lớn, trong khi công tác giải ngân rất khó khăn”, ông Tuấn Anh nói và nêu dẫn chứng, có dự án nhà thầu khai thác cát, đắp nền 100 m3, đến khi hạch toán địa phương giữ lại 30% (30 m3), nhà thầu chỉ được thanh toán 70%, dẫn đến việc bị chôn vốn.
Đó là chưa kể công tác hậu kiểm, xác định chi phí, định mức về sau rất phức tạp và mỗi nơi áp dụng một kiểu càng gây ra những khó khăn cho doanh nghiệp.
Theo đại diện Tổng công ty Trường Sơn, nhà thầu cũng là doanh nghiệp, phải hạch toán kinh doanh, lãi lỗ và phụ thuộc nhiều vào dòng tiền thu được từ việc xây dựng công trình, dự án, nên các vướng mắc nói trên đều tác động trực tiếp đến khả năng hoạt động, triển khai dự án của doanh nghiệp.
Cạnh tranh không lành mạnh
Không chỉ gặp khó khăn trong công tác thi công, nghiệm thu, giải ngân, một thực trạng đáng báo động khác trên thị trường thi công dự án thầu đang trở thành nỗi lo lớn, đó là tình trạng cạnh tranh không lành mạnh.
Đại tá Phan Phú - Chủ tịch Tổng công ty 319 cho hay, không quá khi nói rằng, để tồn tại, nhiều nhà thầu đang cạnh tranh bằng việc “uống thuốc độc giải khát”, tức là hạ giá bằng mọi cách để trúng thầu.
“Trong tháng 8 vừa qua, chúng tôi tham gia một dự án đấu thầu tại Bà Rịa - Vũng Tàu cho một dự án san nền giao thông, nhưng đành phải từ bỏ khi có bên tham gia giảm tới 48% giá để có thể thắng thầu. Là doanh nghiệp từng thi công nhiều dự án hạ tầng giao thông những năm qua, chúng tôi không thể hiểu được tại sao người ta có thể giảm giá sâu như vậy, không hiểu với mức giá đó thì người ta thi công, hoàn thiện dự án kiểu gì”, ông Phú nói và cho biết thêm, biên lợi nhuận của doanh nghiệp thầu xây dựng vốn đã thấp, chủ yếu trông cậy vào chi phí quản lý, nhân công, còn vật liệu (chiếm chi phí lớn) thì cơ bản doanh nghiệp “mua hộ” chủ đầu tư. Do đó, với một dự án san nền mà bên tham gia thầu sẵn sàng giảm đến phân nửa giá thầu là một câu chuyện “lạ”.
Theo nhiều nhà thầu, điểm đáng lo ngại được nhiều bên nêu ra, đó là nếu như trước đây, câu chuyện “giảm giá sâu, miễn sao trúng thầu” chỉ xuất hiện ở nhóm nhà thầu nhỏ, thì nay thực trạng này diễn ra cả với các nhà thầu lớn.
“Cạnh tranh giảm giá sâu nay đã diễn ra trên diện rộng, với sự góp mặt của cả doanh nghiệp lớn khi ‘tranh thầu’ với nhóm doanh nghiệp vừa và nhỏ. Chúng tôi hay nói vui với nhau rằng, ‘cá mập’ trước chỉ ăn thịt ‘cá lớn’, nhưng nay ăn cả ‘cá mương’ để tồn tại”, đại diện một nhà thầu nói.
