Giao dịch nội gián diễn ra phổ biến trên thị trường chứng khoán Việt Nam
Vừa qua, UBCK đã ban hành quyết định xử phạt hai lãnh đạo CTCP Ngoại thương và Phát triển Đầu tư TP.HCM (mã FDC) và một người có liên quan, do mua vào cổ phiếu FDC mà không công bố thông tin về việc dự kiến mua. Tổng số tiền bị phạt là 740 triệu đồng và các cá nhân nói trên bị cấm giao dịch trong 4 tháng.
Trường hợp khác, CTCP Đầu tư Mavico - tổ chức có liên quan đến bà Phạm Thị Thắng, người uỷ quyền công bố thông tin của CTCP Kosy (mã KOS) bị phạt gần 1,19 tỷ đồng do liên tục mua bán với khối lượng lớn cổ phiếu KOS trong các tháng 10, 11, 12/2022 mà không báo cáo cơ quan quản lý. Đồng thời, Mavico bị đình chỉ giao dịch chứng khoán 4, 5 tháng theo quy định.
Mới đây, Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam (mã POW) cũng phải giải trình trường hợp người có liên quan đến kiểm toán nội bộ của Công ty mua 5.000 cổ phiếu mà không báo cáo. Người này đưa lý do không thường xuyên giao dịch chứng khoán, chỉ giao dịch ngắn hạn với khối lượng nhỏ nên không biết các quy định về giao dịch cổ phiếu và quy định hiện hành.
Thực ra, việc mua bán “chui” cổ phiếu của lãnh đạo doanh nghiệp, người nội bộ, người có liên quan là chuyện không phải hiếm trên thị trường chứng khoán Việt Nam hơn hai thập kỷ qua. Lý giải về điều này, PGS.TS Nguyễn Hữu Huân, Trường Đại học Kinh tế TP.HCM cho rằng, nhiều cá nhân biết luật nhưng không chấp hành luật là do lợi nhuận thu được từ các giao dịch này cao hơn mức phạt rất nhiều, “họ thà mất con tép nhỏ để đổi lại con cá to hơn”.
Theo Nghị định 128/2021/NĐ-CP, hành vi không báo cáo về việc dự kiến giao dịch cổ phiếu bị xử phạt từ 5 - 250 triệu đồng đối với các giao dịch có giá trị từ 50 triệu đồng đến dưới 10 tỷ đồng. Trong trường hợp giao dịch có giá trị từ 10 tỷ đồng trở lên, người vi phạm sẽ bị phạt tiền từ 3 - 5% giá trị chứng khoán giao dịch thực tế. Ngoài ra, còn có các biện pháp xử phạt bổ sung như đình chỉ hoạt động giao dịch chứng khoán từ 3 - 5 tháng. Mức phạt này được cho là rất nhẹ nhàng so với chế tài xử phạt giao dịch nội gián tại các nước phát triển. Theo quy định của Uỷ ban Giao dịch và chứng khoán Mỹ (SEC), hành vi giao dịch nội gián có thể bị phạt tiền tối đa 5 triệu USD hoặc phạt tù lên đến 20 năm. Nặng hơn, Hồng Kông (Trung Quốc) áp dụng mức xử phạt tối đa 10 triệu đô la Hồng Kông hoặc phạt tù 10 năm với giao dịch nội gián. Do đó, ở những thị trường này, việc giao dịch chui cổ phiếu sẽ ít xảy ra.
“Pháp luật Việt Nam mới quy định về mức phạt tiền với giao dịch “chui” của lãnh đạo doanh nghiệp và người có liên quan, không khắc phục hậu quả cho nhà đầu tư, trừ vài vụ huỷ giao dịch”, ông Huân nhận xét và kiến nghị, cần ban hành những quy định mới để khi những tình huống tương tự xuất hiện sẽ có phương án xử lý nghiêm minh, tránh tâm lý “có đe nhưng không sợ” như hiện tại.
Ông Huân đề xuất, với những tài khoản nội bộ hay những người có liên quan của doanh nghiệp niêm yết nên được kiểm soát bởi sở giao dịch chứng khoán, muốn mua bán phải đăng ký với cơ quan cấp trên và được đồng ý mới thực hiện lệnh trên thị trường, thay vì thực hiện xong mới phát hiện và xử phạt.
“Mua bán chui cổ phiếu là sự coi thường pháp luật. Nếu thực hiện xong mới xử thì không còn nhiều ý nghĩa nữa. Kiểm soát tài khoản là giải pháp không khó thực hiện, thiên về mặt kỹ thuật và chỉ cần sự quyết tâm cao của các cơ quan, tổ chức”, ông Huân khẳng định.
Việc lãnh đạo, người nội bộ - đối tượng có lợi thế về thông tin - giao dịch cổ phiếu mà không công bố thông tin gây thiệt hại cho cổ đông, nhà đầu tư nhỏ lẻ bên ngoài và rộng hơn là tính minh bạch và sự công bằng của thị trường chứng khoán. Vì vậy, theo giới chuyên gia, cơ quan quản lý cần có giải pháp ngăn chặn hiệu quả hành vi này, mà chế tài xử phạt mạnh tay hơn là một trong số đó.
