Tuần trước, Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp của Liên Hợp Quốc (FAO) cho biết, giá gạo đã tăng 9,8% trong tháng 8. Điều này diễn ra sau quyết định của Ấn Độ - quốc gia chiếm 40% xuất khẩu gạo toàn cầu – về việc hạn chế xuất khẩu gạo non-basmati bên cạnh một số hạn chế khác.
Chính phủ Ấn Độ cho rằng giá mặt hàng chủ lực trong nước tăng vọt là do yếu tố địa chính trị, mô hình thời tiết El Nino và "điều kiện khí hậu khắc nghiệt".
Năm nay được dự đoán sẽ là năm nóng nhất trong lịch sử loài người và tác động của kiểu thời tiết El Nino theo mùa có thể khiến điều kiện thời tiết trở nên khắc nghiệt hơn. Từ gạo đến dầu cọ, sản lượng cây trồng châu Á đều được dự báo giảm do El Nino mạnh lên.
Trong khi đó, bất chấp lũ lụt nghiêm trọng ở nhiều vùng phía bắc Ấn Độ, tháng 8 năm nay vẫn là tháng nóng nhất và khô hạn nhất được ghi nhận ở nước này. Mùa gió mùa mang lại tới 80% lượng mưa hàng năm của nước này đã thấp hơn nhiều so với mức bình thường.
Các hạn chế xuất khẩu gạo trong tháng 7 của Ấn Độ diễn ra sau quyết định vào tháng 9 năm ngoái về việc cấm xuất khẩu một loại gạo khác vốn là mặt hàng chủ lực ở một số vùng của châu Phi.
Theo phân tích của BMI, bộ phận nghiên cứu của Fitch Group, có tới 8% lượng gạo xuất khẩu toàn cầu trong năm 2023/2024 hiện có thể bị loại khỏi thị trường.
Lo ngại hạn hán
Hiện tại, cuộc khủng hoảng lương thực đang mang lại cơ hội cho các nước xuất khẩu gạo lớn thứ hai và thứ ba là Thái Lan và Việt Nam.
“Tuy nhiên, điều kiện khô hạn thường đi kèm với hiện tượng El Nino có nghĩa là khó có khả năng thuận lợi trong thời gian sắp tới”, Elyssa Kaur Ludher, chuyên gia từ chương trình Biến đổi Khí hậu ở Đông Nam Á của Viện ISEAS-Yusof Ishak cảnh báo.
“Câu hỏi của tôi là liệu họ có thể tiếp tục làm điều này khi El Nino mạnh hơn vào cuối năm nay, khi nước trở nên khan hiếm hơn hay không. Tôi nghĩ cuối năm nay và đặc biệt là đầu năm sau sẽ rất, rất khó khăn”, bà cho biết thêm.
Là hiện tượng thời tiết xảy ra tự nhiên, El Nino thường kéo dài từ 9 đến 12 tháng và dự kiến sẽ mạnh lên vào cuối năm nay.
Theo BMI, ngay cả trước những hạn chế mới nhất của Ấn Độ, tác động của El Nino đã thúc đẩy giá gạo xuất khẩu.
Và tại Thái Lan, lượng mưa tại nước này hiện đang thấp hơn 18% so với dự kiến trong năm. Những cơn mưa muộn vẫn có thể tạo nên sự khác biệt, nhưng Văn phòng Tài nguyên nước Quốc gia của Thái Lan (ONWR) cho biết họ đang "lo ngại về hạn hán do El Nino gây ra".
Bình thường mới
“Hậu quả là giá chứ không phải nguồn cung”, Charles Hart, nhà phân tích hàng hóa nông nghiệp tại Fitch Solutions cho biết.
Tình hình hiện tại có thể buộc phải giảm lượng hàng dự trữ được xây dựng lại sau khi đã cạn kiệt trong thời kỳ đại dịch, đồng thời thúc đẩy các nhà nhập khẩu tìm kiếm các giao dịch mới và áp đặt các biện pháp hạn chế tại khu vực địa phương.
Tuy nhiên, đối với một số người, mức giá quá cao cũng đồng nghĩa với việc thiếu nguồn cung, dẫn tới ít thực phẩm hơn.
Mặt khác, sự gián đoạn hiện tại sẽ là lời cảnh tỉnh cho các nhà hoạch định chính sách, đồng thời cần quan tâm nhiều hơn đến hoàn cảnh của nông dân ở nhiều lĩnh vực khác nhau.
Biến đổi khí hậu có thể ảnh hưởng đến năng suất, trong đó năng suất cây trồng sẽ thấp hơn khi nhiệt độ tăng, và cũng làm tăng khả năng xảy ra các hiện tượng cực đoan như lũ lụt ở Pakistan năm 2022.
“Các thị trường xuất khẩu ngũ cốc toàn cầu tương đối tập trung, do đó loại rủi ro thời tiết khắc nghiệt đó sẽ tích tụ ở một số thị trường”, nhà phân tích Charles Hart cho biết.
Avantika Goswami, nhà nghiên cứu về biến đổi khí hậu tại Trung tâm Khoa học và Môi trường (CSE) cho biết ở Ấn Độ, các nhà hoạch định chính sách cần phát triển hệ thống cảnh báo sớm tốt hơn và các mô hình trồng trọt mới.
“Thời tiết thất thường là điều bình thường mới. Bây giờ, vấn đề là phải thích ứng sớm. Về lâu dài, lượng khí thải toàn cầu sẽ phải giảm xuống”, bà cho biết.
