“Giống như các thị trường khác ở châu Á và châu Âu, Trung Quốc phải thực hiện một hành động cân bằng giữa nhu cầu trước mắt là sử dụng nhiều than hơn và thể hiện cam kết của mình đối với các mục tiêu khử cacbon ngày càng tham vọng”, Gavin Thompson, Phó chủ tịch khu vực châu Á - Thái Bình Dương của công ty tư vấn năng lượng Wood Mackenzie cho biết.
“Nhưng thực tế ngắn hạn là Trung Quốc và nhiều nước khác không có lựa chọn nào khác ngoài việc tăng tiêu thụ than để đáp ứng nhu cầu điện tăng”, ông Thomson cho biết trong báo cáo.
Trong khi đó, việc cắt điện ở các mức độ khác nhau đã được báo cáo tại 20 tỉnh trên khắp Trung Quốc kể từ giữa tháng 8. Một số yếu tố góp phần vào cuộc khủng hoảng điện bao gồm sự thiếu hụt nguồn cung cấp than, chính phủ yêu cầu cứng rắn hơn trong việc giảm lượng khí thải và nhu cầu lớn hơn từ các nhà sản xuất.
Cuộc khủng hoảng năng lượng khiến sản xuất tại nhiều nhà máy ở Trung Quốc bị đình trệ và khiến các ngân hàng lớn cắt giảm dự báo GDP của nền kinh tế lớn thứ hai thế giới.
Các mục tiêu môi trường của Trung Quốc
Chính quyền Trung Quốc năm ngoái đã tuyên bố rằng, lượng khí thải carbon của Trung Quốc sẽ bắt đầu giảm vào năm 2030 và nước này sẽ đạt được mức độ trung hòa carbon vào năm 2060. Theo đó, Trung Quốc sẽ cân bằng lượng khí thải carbon của mình bằng cách loại bỏ một lượng tương đương khỏi bầu khí quyển dẫn đến mức phát thải ròng bằng 0.
Để đạt được những mục tiêu đó, Trung Quốc đã đưa ra chính sách “kiểm soát kép” yêu cầu các tỉnh hạn chế sử dụng năng lượng và cắt giảm cường độ sử dụng năng lượng.
Vào giữa tháng 8, cơ quan kế hoạch kinh tế của Trung Quốc đã thông báo rằng, có 20 tỉnh không đạt được ít nhất một trong hai mục tiêu trong nửa đầu năm 2021.
Tháng trước, cơ quan này đã cập nhật chính sách “kiểm soát kép” với các biện pháp nghiêm ngặt hơn và điều đó đã góp phần một phần vào việc phân bổ điện trên toàn các tỉnh.
Barclays Research ước tính, việc thực hiện nghiêm túc các mục tiêu đó sẽ làm giảm tốc độ tăng trưởng kinh tế của Trung Quốc từ 1 - 3% trong quý IV/2021 và quý I/2022. Vì vậy, các nhà kinh tế Trung Quốc có khả năng sẽ nới lỏng hai mục tiêu trong năm nay.
“Còn ba tháng trước khi kết thúc năm, chúng tôi nghĩ rằng, sẽ rất khó đạt được mục tiêu kiểm soát kép trong năm nay”, Barclays Research cho biết trong báo cáo.
“Chúng tôi cho rằng, chính phủ có thể sẽ áp dụng một cách tiếp cận linh hoạt hơn đối với các mục tiêu của mình, đặc biệt là trong bối cảnh tốc độ tăng trưởng vốn đã chậm lại và tiềm năng cho một mùa đông lạnh hơn bình thường”, Barclays Research cho biết trong báo cáo.
Nhập khẩu than "tăng đáng kể"
Theo ước tính của Barclays, từ tháng 1 đến tháng 8 năm nay, than đá chiếm 62% tổng sản lượng điện của Trung Quốc. Theo sau đó là thủy điện ở mức 14%, cũng như khí đốt và dầu quốc gia ở mức 10%.
Các quan chức chính phủ Trung Quốc được cho là đã hối thúc các công ty năng lượng nhà nước hàng đầu phải đảm bảo nguồn cung cấp năng lượng cho mùa đông bằng mọi giá.
Điều đó có thể bao gồm việc nới lỏng các hạn chế đối với việc nhập khẩu than của Úc.
Các nhà kinh tế của Barclays cho biết: “Lệnh cấm nhập khẩu than từ Úc đã làm trầm trọng thêm tình trạng thiếu than trong nước”.
Barclays cho biết, Úc là nhà cung cấp than hàng đầu của Trung Quốc vào năm 2019 và chiếm 39% tổng lượng than nhập khẩu của Trung Quốc.
Barclays kỳ vọng, Trung Quốc sẽ “tăng đáng kể” nhập khẩu than trong quý IV, đặc biệt là từ các nước xuất khẩu than lớn.
Trung Quốc đã ngừng mua than từ Úc vào năm ngoái. Quan hệ song phương giữa hai nước trở nên xấu đi sau khi Úc ủng hộ lời kêu gọi điều tra quốc tế về việc Trung Quốc xử lý đại dịch Covid-19.
Thúc đẩy năng lượng tái tạo?
Việc tăng cường sử dụng than đá sẽ giúp Trung Quốc tránh được tình trạng khủng hoảng điện kéo dài và suy thoái kinh tế nghiêm trọng. Nhưng điều đó sẽ đi kèm với mục tiêu tạm gác lại giảm lượng khí thải carbon ít nhất là tạm thời.
Giống như nhiều quốc gia, Trung Quốc đang chuẩn bị cho hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu COP26 tại Glasgow, Scotland. Tại hội nghị thượng đỉnh tháng 11 sắp tới, các nhà lãnh đạo toàn cầu và các nhà môi trường sẽ xác định các mục tiêu phát thải của từng quốc gia và thích ứng với tác động của biến đổi khí hậu.
Ông Thomson cho biết, việc sử dụng than cao hơn ở Trung Quốc cũng sẽ diễn ra chỉ vài tuần sau khi chính quyền Trung Quốc cho biết nước này sẽ không xây dựng các dự án nhiệt điện than mới ở nước ngoài.
