Dự án nhà ở xã hội Lê Thành Tân Kiên hiện vẫn là bãi đất trống. Ảnh: Trọng Tín.
Rầm rộ động thổ rồi… bất động
Tính tới đầu tháng 3/2024, tức hơn nửa năm sau lễ động thổ, dự án nhà ở xã hội Lê Thành Tân Kiên tại huyện Bình Chánh, TP.HCM vẫn là bãi đất trống. Trước đó, tháng 8/2024, Công ty TNHH Thương mại xây dựng Lê Thành tổ chức động thổ dự án này. Công trình được xây dựng với quy mô với quy mô 5 ha, giai đoạn 1 triển khai 2,3 ha, bao gồm 4 block chung cư nhà ở xã hội cao 18 tầng và 2 block thương mại dịch vụ.
Công ty Lê Thành dự kiến hoàn thành dự án này vào năm 2026, cung cấp ra thị trường 1.445 căn nhà ở xã hội theo hình thức cho thuê 49 năm, với diện tích trung bình từ 45-50 m2. Tuy vậy, dự án đến nay vẫn chưa thể tiến hành xây dựng.
Ông Lê Hữu Nghĩa, Giám đốc Công ty Lê Thành cho biết, đã theo đuổi pháp lý cho dự án này không dưới 5 năm và việc động thổ dự án - như lời thừa nhận thẳng thắn của ông Nghĩa là “chỉ làm lấy ngày, chứ dự án chưa hoàn chỉnh thủ tục”.
Nguyên nhân chính là do quy trình phê duyệt quy hoạch chi tiết tỷ lệ 1/500 và cấp phép xây dựng kéo dài quá lâu. Mỗi lần điều chỉnh hồ sơ theo yêu cầu của các sở, ngành, doanh nghiệp lại phải chờ thêm 1-2 tháng để xin ý kiến phản hồi. Quy trình này cứ lặp đi lặp lại khiến doanh nghiệp “dài cổ” chờ đợi.
“Việc giải quyết hồ sơ chậm không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ thực hiện dự án, mà còn làm tăng chi phí của doanh nghiệp”, ông Nghĩa nói.
Không chỉ Công ty Lê Thành, mà nhiều dự án nhà ở xã hội khác tại TP.HCM cũng trong hoàn cảnh tương tự. Những lễ động thổ rầm rộ, những lời hứa hẹn về các dự án nhà ở xã hội dành cho người thu nhập thấp liên tục được đưa ra, nhưng sau nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, tất cả vẫn chỉ là những bãi đất trống.
Gần 3 năm trước, vào dịp 30/4/2022, Sở Xây dựng TP.HCM tổ chức lễ động thổ, ép cọc thử cho dự án Nhà lưu trú công nhân tại Khu chế xuất Linh Trung II do Công ty Thiên Phát làm chủ đầu tư, quy mô 360 căn hộ, có thể đáp ứng 1.000 chỗ ở cho công nhân, tổng mức đầu tư dự kiến khoảng 408 tỷ đồng. Thế nhưng, đến nay, dự án vẫn chưa thể triển khai xây dựng do chưa hoàn tất các thủ tục về quy hoạch và chuyển đổi mục đích sử dụng đất.
Tương tự, dự án nhà ở xã hội MR1 thuộc Khu dân cư Tân Thuận Tây (quận 7) được Công ty cổ phần Đầu tư xây dựng Xuân Mai Sài Gòn động thổ cách đây 2 năm. Dự án được xây dựng trên khu đất rộng 6.994,3 m2 nằm trong tổ hợp rộng 14,36 ha thuộc dự án Khu đô thị Eco Green. Theo kế hoạch, sau khi hoàn thành, dự án sẽ cung cấp khoảng 712 căn hộ cho khoảng 1.400 người lao động có thu nhập trung bình. Tuy nhiên, hiện tại, khu đất này đang được tận dụng làm bãi giữ xe, mà chưa có dấu hiệu của một công trình nhà ở sắp triển khai.
Thủ tục phải nhanh mới mong có nhà giá rẻ
Năm 2024, lần đầu tiên UBND TP.HCM tổ chức Hội nghị Xúc tiến đầu tư xây dựng nhà ở xã hội, lãnh đạo Thành phố khi đó cam kết kéo giảm thời gian thực hiện quy trình, thủ tục đầu tư dự án nhà ở xã hội từ hơn 1 năm xuống còn không quá 6 tháng.
Thời điểm đó, có 21 doanh nghiệp đã đăng ký đầu tư xây dựng nhà ở xã hội tại quỹ đất do doanh nghiệp tự tạo lập với khoảng 52.000 căn hộ. Trong đó, 9 doanh nghiệp đăng ký đầu tư tại địa chỉ đất cụ thể thuộc quyền sử dụng của doanh nghiệp, với khoảng 40.000 căn hộ; 12 doanh nghiệp còn lại đăng ký, cam kết tìm quỹ đất trên địa bàn Thành phố để xây nhà ở xã hội, với khoảng 12.000 căn hộ.
Sở Xây dựng TP.HCM cũng công bố danh mục 7 dự án mời gọi đầu tư, với khoảng 8.000 căn hộ. Cộng gộp với 10.000 căn hộ dự kiến đầu tư thì TP.HCM có thể phát triển được khoảng 70.000 căn nhà ở xã hội đến năm 2030, đáp ứng chỉ tiêu theo đề án 1 triệu căn nhà ở xã hội của Chính phủ.
 |
Khả năng sở hữu nhà ở vẫn nằm xa tầm với của đại bộ phận người dân thành thị. Ảnh: Dũng Minh. |
Thế nhưng, từ tính toán đến thực tế là một quãng đường dài, khi tới nay, chỉ một số doanh nghiệp bắt tay vào triển khai, số khác kế hoạch vẫn… nằm trên giấy hoặc mới trong giai đoạn tìm hiểu đầu tư. Sở Xây dựng TP.HCM cho biết, hiện tại, trên địa bàn Thành phố chỉ có 6 dự án nhà ở xã hội với 4.754 căn hộ đang triển khai thi công cầm chừng và 2 dự án nhà ở xã hội với 1.512 căn hộ đã hoàn thành xây dựng nhưng chưa nghiệm thu do còn vướng mắc pháp lý .
Trên bình diện cả nước, theo báo cáo của Bộ Xây dựng, tính tới nay, có 645 dự án nhà ở xã hội được triển khai với quy mô 581.218 căn, tương ứng đạt 58,1% kế hoạch. Tuy nhiên, tìm hiểu kỹ hơn thì thấy con số này chưa đáng mừng, bởi mới chỉ có 96 dự án hoàn thành (chiếm 9,9%), còn lại là đang xây dựng 135 dự án (chiếm 19,9%) và 414 dự án với hơn 400.000 căn (chiếm 70,2%) vẫn đang chờ chấp thuận chủ trương đầu tư.
Nói chưa mừng vội là bởi, một trong những rào cản lớn nhất là thủ tục hành chính phức tạp. Theo phản ánh của nhiều doanh nghiệp, quy trình xin đầu tư dự án nhà ở xã hội yêu cầu doanh nghiệp phải qua nhiều công đoạn, từ xác định giá đất, tiền sử dụng đất đến xin miễn giảm thuế, thời gian xét duyệt kéo dài dẫn đến nhiều dự án chậm tiến độ.
Theo ông Lê Hữu Nghĩa, với một dự án mà khâu thủ tục pháp lý kéo dài đến 5 năm sẽ vừa làm chậm nguồn cung nhà ở xã hội, vừa khiến các dự án đội vốn, chi phí tài chính tăng lên, mà các chi phí này đều được đưa vào giá sản phẩm, khiến giá thành tăng lên. Do đó, ông Nghĩa đề xuất, cần phải cải tiến quy trình, làm sao cho thủ tục nhanh chóng và thuận lợi nhất, một dự án nhà ở xã hội có thể hoàn thành trong không quá 15 tháng mới là lý tưởng.
Đại diện một doanh nghiệp bất động sản tại TP.HCM cũng cho biết, doanh nghiệp này đã chủ động tìm kiếm các quỹ đất để làm nhà ở xã hội theo đúng cam kết với lãnh đạo Thành phố, nhưng việc giải quyết bài toán nhà ở xã hội không chỉ phụ thuộc vào các doanh nghiệp, mà còn đòi hỏi sự thay đổi từ chính sách và quy trình hành chính.
“Các thủ tục pháp lý cần được đơn giản hóa, rút ngắn thời gian thẩm định, đồng thời có cơ chế phối hợp chặt chẽ giữa các sở, ngành để tránh tình trạng ‘ngâm’ hồ sơ. Như vậy, thời gian để đưa dự án vào triển khai xây dựng sẽ được rút ngắn đáng kể, mang lại lợi ích thiết thực cho cả doanh nghiệp và cộng đồng. Khi thủ tục được rút gọn, doanh nghiệp đẩy nhanh thi công… thì các chi phí mới giảm được để có giá thành hợp lý cho người mua”, vị đại diện này nhấn mạnh.
Có thể thấy, tình trạng chậm tiến độ dự án nhà ở xã hội không chỉ là vấn đề của doanh nghiệp hay chính quyền địa phương, mà còn là thước đo về tính hiệu quả trong cải cách hành chính và sự quan tâm thực sự dành cho đối tượng yếu thế trong xã hội. Nếu không có những cải cách mạnh mẽ, viễn cảnh về những khu nhà ở xã hội khang trang vẫn sẽ chỉ nằm trên giấy, đại bộ phận người lao động còn chật vật với giấc mơ an cư.
