Yêu cầu khắt khe với thành viên tham gia
Sự ra đời của Nghị quyết 05/2025/NQ-CP là kết quả của một quyết tâm chính trị mạnh mẽ và rõ ràng từ lãnh đạo Đảng và Chính phủ, được thể hiện qua một chuỗi các văn bản chiến lược như Nghị quyết 57-NQ/TW về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia ngày 22/12/2024. Trước đó, Chiến lược Blockchain Quốc gia được Chính phủ ban hành theo Quyết định 1236/QĐ-TTg ngày 22/10/2024, tiếp sau là Danh mục công nghệ chiến lược được Chính phủ ban hành tại Quyết định 1131/QĐ-TTg ngày 12/6/2025 và Luật Công nghiệp công nghệ số được Quốc hội thông qua ngày 14/6/2025, chính thức có hiệu lực từ ngày 1/1/2026.
 |
Ông Phan Đức Trung, Chủ tịch Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam, Chủ tịch Công ty 1Matrix |
Với hành lang pháp lý này, thị trường đầu tư tài sản mã hóa tại Việt Nam đứng trước yêu cầu thay đổi toàn diện. Không chỉ các tổ chức mong muốn được cấp phép sàn giao dịch mà cả các đơn vị phát hành tài sản mã hoá, nhà đầu tư đều phải nắm vững những quy định mới. Đặc biệt, đây là thị trường mới, không dành cho những nhà đầu tư chưa có kinh nghiệm và các yêu cầu rất cao cho các tổ chức muốn xin cấp phép sàn giao dịch thí điểm.
Đối với các sàn giao dịch tài sản mã hoá, Nghị quyết 05 đặt ra những yêu cầu khắt khe, với mục tiêu chỉ lựa chọn những đơn vị thực sự có tiềm lực và uy tín để tham gia giai đoạn thí điểm. Trong đó, vốn điều lệ tối thiểu 10.000 tỷ đồng là một quy định đặc thù của Việt Nam, khác với thế giới tập trung vào các quy tắc an toàn và tuân thủ trong quá trình vận hành. Đồng thời, đơn vị vận hành sàn cũng phải đáp ứng tiêu chuẩn an toàn hệ thống công nghệ thông tin cấp độ 4 (trên thang 5 cấp độ), cao hơn cả công ty chứng khoán - hiện đang ở cấp độ 3. Điều này cho thấy sự thận trọng của Chính phủ trong bối cảnh thị trường tài chính còn non trẻ, nhằm thu hút các tổ chức tài chính công ty công nghệ đủ năng lực để đảm bảo an toàn và tránh rủi ro đổ vỡ hệ thống. Dù tạo ra áp lực về vốn, quy định này được các định chế tài chính rất đồng tình và kỳ vọng sẽ đảm bảo chất lượng thị trường ngay từ ban đầu.
 |
Các sàn giao dịch được cấp phép thí điểm sẽ chịu trách nhiệm hoàn toàn về an toàn, an ninh cho tài sản của khách hàng. Họ phải tuân thủ nghiêm ngặt Luật Phòng chống rửa tiền, cũng như các tiêu chuẩn quốc tế về định danh khách hàng, phòng chống rửa tiền và chống tài trợ khủng bố (KYC/AML/CFT). Vai trò của họ không chỉ là một nơi giao dịch, mà còn là những đơn vị tiên phong trong việc đóng góp ý kiến, cung cấp dữ liệu thực tế, góp phần xây dựng chính sách và thu hút vốn cho quốc gia. Yêu cầu này đặt ra thách thức lớn là tình trạng thiếu hụt đội ngũ nhân sự chất lượng, đặc biệt là các chuyên gia tuân thủ có chứng chỉ quốc tế như ACAMS, được coi là tiêu chuẩn vàng về AML/CFT toàn cầu.
Mặt khác, Việt Nam dù đã có Luật Phòng, chống rửa tiền, nhưng các quy định kỹ thuật dưới luật cho tài sản mã hoá, nhất là cơ chế Travel Rule (quy định liên quan đến việc chia sẻ thông tin cho các giao dịch tiền điện tử quy mô lớn) theo khuyến nghị của FATF vẫn chưa được ban hành.
Đối với nhà đầu tư, Nghị quyết 05 quy định chỉ cho phép giao dịch với các nhà đầu tư nước ngoài và các nhà đầu tư Việt Nam đang có tài sản mã hoá ở các sàn quốc tế chuyển về. Có thể thấy, đây là một bước đi thận trọng về pháp lý của Chính phủ nhằm bảo vệ các nhà đầu tư mới, chưa có kinh nghiệm ở giai đoạn thách thức ban đầu.
Cơ hội đột phá cho nền kinh tế Việt Nam
Theo Nghị quyết 05, thay vì các token không gắn với các tài sản thực, Việt Nam định hướng tập trung vào tài sản thực được token (RWA). Đây là xu thế toàn cầu và cũng là bước đi chiến lược nhằm tránh rủi ro từ “token rác” (vốn chiếm hơn 90% thị trường và phổ biến ở cả những sàn được coi là uy tín). Theo báo cáo năm 2023 của Boston Consulting Group và Ripple, thị trường RWA có thể đạt quy mô gần 19.000 tỷ USD, tương đương 10% GDP toàn cầu vào năm 2033. Đối chiếu theo tỷ lệ này và mục tiêu GDP quốc gia mà Chính phủ đã đề ra, ở giai đoạn 2030, thị trường RWA Việt Nam có thể đạt mức 70 - 80 tỷ USD. Thậm chí, với thực tế chấp nhận tài sản mã hoá ở tốp đầu thế giới, dân số trẻ và tiềm năng công nghệ, thị trường RWA Việt Nam hoàn toàn có thể tăng trưởng vượt trội nếu được đầu tư bài bản và quản lý phù hợp ngay từ bây giờ.
Dù sao trên thế giới, RWA cũng là tài sản mã hoá theo phân loại kiểu mới và các tài sản mã hoá tiện ích (utility token) trước đây vốn thông dụng hơn. Do vậy, đây là giai đoạn chuyển giao quan trọng, đòi hỏi nhà đầu tư phải thích ứng với những thay đổi lớn. Cơ hội và rủi ro vẫn đi kèm nhau với thị trường mới và các loại hình tài sản đầu tư mới.
Nhà đầu tư, cả cũ và mới, cần chủ động học hỏi và nâng cao mức độ tuân thủ để tránh rủi ro pháp lý. Đặc biệt, cần hết sức cẩn trọng trước các thông tin chưa được kiểm chứng như việc một số công ty tuyên bố huy động vốn để đạt 10.000 tỷ đồng nhằm xin cấp phép sàn giao dịch hay các hình thức huy động vốn núp bóng đào tạo. Chính sách pháp lý luôn đi sau thực tiễn một bước, nên việc tự bảo vệ mình thông qua kiến thức là cách tốt nhất.
Nghị quyết 05 là một dấu mốc quan trọng của thị trường tài sản mã hoá nhưng mới là bước khởi đầu trong một chặng đường 5 năm thí điểm. Để thị trường phát triển bền vững và cạnh tranh quốc tế, cần có những bước đi tiếp theo.
Thứ nhất, các bộ, ngành liên quan cần sớm ban hành các thông tư, hướng dẫn chi tiết về cách tính thuế, quy trình niêm yết, cơ chế lưu ký, tách bạch giữa dịch vụ tạo lập thị trường và giao dịch của khách hàng để đảm bảo minh bạch.
Thứ hai, chính sách cần cân bằng lợi ích giữa bốn thực thể: cơ quan quản lý nhà nước, sàn giao dịch thí điểm tài sản mã hoá, đơn vị phát hành tài sản mã hoá và nhà đầu tư. Đặc biệt, cần có thêm hành lang pháp lý để cân bằng giữa việc thúc đẩy kinh tế truyền thống và khu vực khởi nghiệp sáng tạo, tránh tình trạng hiểu chưa đúng về đổi mới công nghệ và ứng dụng công nghệ ở khu vực này.
Thứ ba, việc áp thuế như chứng khoán có thể chưa phù hợp với đặc thù giao dịch tần suất cao của tài sản mã hóa. Cần một chính sách thuế cạnh tranh hơn mới phù hợp thông lệ toàn cầu. Ví dụ, chúng ta có thể đánh thuế trên lợi nhuận khi hiện thực hóa danh mục đã đầu tư, thay vì phần trăm trên giá trị giao dịch…
Thứ tư, Luật Công nghiệp công nghệ số có hiệu lực từ ngày 1/1/2026 định nghĩa tài sản mã hoá rộng hơn, không chỉ là RWA, cần được sớm phân loại các tuyến như utility token (token tiện ích), NFT... để có thể khai thác thêm tiềm năng công nghệ và ứng dụng của tài sản mã hoá.
Thứ năm, sớm xem xét cơ chế cho các nhà đầu tư chưa có tài khoản nước ngoài được tham gia mở tài khoản giao dịch tại sàn thí điểm.
Giai đoạn thí điểm 5 năm là thời gian để thử nghiệm, điều chỉnh chính sách. Đây là khởi đầu cho thị trường tài sản số Việt Nam với sự minh bạch và kiểm soát. Sự thành công của giai đoạn thí điểm này không chỉ phụ thuộc vào sự thận trọng của nhà quản lý mà còn dựa vào sự đón nhận tích cực, khả năng thích ứng, tuân thủ của các sàn giao dịch và sự trưởng thành về kiến thức của cộng đồng nhà đầu tư. Vì vậy, cơ quan quản lý cần duy trì kênh đối thoại mở, lắng nghe góp ý từ thị trường thông qua các sàn giao dịch thí điểm. Với vai trò là tổ chức xã hội nghề nghiệp đặc thù tài sản mã hoá, Hiệp hội Blockchain và Tài sản số Việt Nam luôn làm cầu nối giữa các cơ quan quản lý với nhà đầu tư... nhằm thúc đẩy thị trường đi đúng hướng, để tài sản mã hoá đóng góp vào tăng trưởng kinh tế.
Mọi chính sách đều khó nhất ở khâu bắt đầu. Hy vọng cơ quan quản lý sẽ sớm hoàn thiện một khung pháp lý hoàn chỉnh cho thị trường đầy tiềm năng này.
