Chủ tịch Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) Jerome Powell luôn theo dõi cẩn thận tỷ lệ việc làm, tiền lương, giá tiêu dùng và nhiều số liệu khác để biết tỷ lệ lạm phát của Mỹ có thể sẽ hướng tới đâu trong năm 2024. Tuy nhiên, ông cũng có thể cần theo dõi mực nước ở hồ Gatun.
Đây là hồ cung cấp nước ngọt cần thiết cho các âu thuyền ở kênh đào Panama để nâng tàu bè khi chúng đi từ Thái Bình Dương đến Đại Tây Dương. Một đợt hạn hán nghiêm trọng đã khiến mực nước trong hồ giảm xuống dưới mức bình thường, dẫn đến việc giới hạn trọng tải và tăng phụ phí đối với các tàu thuyền đi qua kênh đào này.
Có thể phải giảm lượng tàu lưu thông mỗi ngày xuống 28-32
Tình trạng trên cũng khiến các chuyên gia kinh tế và chuyên gia chuỗi cung ứng lo lắng. Ngay khi tình trạng tắc nghẽn giao hàng trên thế giới đang giảm bớt, hạn hán ở Panama và các kiểu thời tiết đáng lo ngại ở những nơi khác có nguy cơ gây ra một số hỗn loạn như hồi năm 2021, khi chi phí vận chuyển và nhu cầu của người tiêu dùng tăng cao dẫn đến tình trạng thiếu hàng hóa, góp phần thúc đẩy lạm phát của Mỹ lên mức cao kỷ lục trong 4 thập kỷ qua.
Nếu mực nước hồ Gatun tiếp tục giảm như dự báo thì thị trường sẽ bị ảnh hưởng lớn bởi giá vận chuyển cao hơn và cạnh tranh tìm kiếm các tuyến đường thay thế từ châu Á đến Mỹ.
Ông Jonathan Ostry, Giáo sư kinh tế tại Đại học Georgetown và là cựu quan chức của Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF), cho biết hạn hán cũng có nguy cơ làm suy yếu cuộc chiến của Fed nhằm đưa tỷ lệ lạm phát gần hơn với mức mục tiêu 2%.
Giáo sư Ostry cho rằng lạm phát của Mỹ đang dần chậm lại, nhưng vẫn ở mức 4,7%. Đây là mức rất khó khăn đối với các ngân hàng trung ương”. Những tin tức bất lợi về vận chuyển có thể tác động đến tình hình kinh tế.
Cơ quan Quản lý kênh đào Panama dự báo mực nước vào ngày 31/7 sẽ thấp hơn mức thấp nhất mọi thời đại trước đó là 23,86 m đạt được vào tháng 5/2016 và thấp hơn nhiều so với mức trung bình cùng kỳ trong 5 năm là 25,87 m.
Vấn đề có thể sẽ trở nên tồi tệ hơn khi hiện tượng El Nino đang hình thành ở phía tây Thái Bình Dương và dự kiến sẽ làm đảo lộn các kiểu thời tiết bình thường vào cuối năm 2023. Mặc dù hiện tượng này có thể gây ra lượng mưa lớn ở một số vùng, nhưng ở Panama thì lại thường dẫn đến hạn hán nghiêm trọng và nhiệt độ cao hơn bình thường.
Trong một cuộc phỏng vấn, ông Erick Córdoba, quản lý kênh đào Panama, nhận định rằng hiện tượng El Nino có thể khiến mùa khô tại Panama kéo dài hơn vào năm 2024, điều này cũng sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến mực nước.
Hạn hán đã khiến việc vận chuyển hàng hóa có chi phí cao hơn. Cơ quan quản lý kênh đào này đã giảm dần độ chìm của tàu kể từ tháng 2. Để tuân thủ mức mớn nước (độ chìm của tàu) thấp hơn, các tàu lớn phải giảm tải bằng cách chở ít container hơn hoặc giảm lượng hàng hóa trong container. Dù bằng cách nào thì cũng khiến giá cho hàng tiêu dùng và hàng công nghiệp vận chuyển qua kênh đào này sẽ bị đội lên cao hơn. Một số hãng vận tải biển cũng bắt đầu tính phí container theo thùng từ ngày 1/6.
Giá cước vận chuyển hàng hóa trên các tuyến đường khác cũng sẽ tăng nếu mực nước thấp hơn nhiều so với dự kiến, sẽ buộc các chủ hàng phải tìm giải pháp thay thế đặc biệt là vào các tháng vận chuyển cao điểm như tháng 8 và tháng 9, khi các nhà bán lẻ tích trữ hàng trước mùa mua sắm cuối năm.
Trong khi kênh đào Panama phải vật lộn với tình trạng thiếu nước kể từ trước khi mở rộng vào năm 2016 để cho phép các tàu container khổng lồ đi qua, hạn hán năm nay bắt đầu sớm hơn và được dự đoán là nghiêm trọng hơn những năm trước.
Ông Ricaurte Vásquez, quan chức tại Cơ quan Quản lý kênh đào Panama, cho rằng tháng 5 vừa qua là tháng 5 khô hạn nhất kể từ thập niên 50 và nếu mọi thứ trở nên thực sự khắc nghiệt trong năm nay, kênh đào có thể buộc phải cắt giảm số lượng tàu đi qua mỗi ngày xuống khoảng 28-32 so với 36 tàu như hiện nay.
Theo Nathan Strang, người đứng đầu bộ phận vận tải đường biển tại Công ty Flexport: Giới hạn mớn nước đối với các tàu lớn hơn hiện là 13,5 m, giảm so với 15 m bình thường và sẽ tiếp tục giảm xuống 13,4 m vào ngày 13/6. Điều đó có thể dẫn đến việc giảm 40% lượng hàng hóa.
Và làm tăng tỷ lệ lạm phát
Ngay cả khi hạn hán ở Panama không phá hỏng kỳ nghỉ Giáng sinh theo cách mà chuỗi cung ứng đã gây ra vào năm 2021, thì nó vẫn có thể làm tăng tỷ lệ lạm phát. Nếu các điều kiện tiếp tục xấu đi thì có khả năng Fed sẽ tạm dừng tăng lãi suất tại cuộc họp tiếp theo vào ngày 13 và 14/6, có thể phải tiếp tục nỗ lực kiểm soát giá cả tăng cao, đặc biệt là khi lạm phát ngày càng nghiêm trọng hơn.
Ông Ostry, chuyên gia kinh tế ở Georgetown, cho rằng các nút thắt cổ chai năm 2021, khiến chi phí vận chuyển tăng gấp 6 lần so với mức trước dịch Covid-19, làm tăng lạm phát hơn 2% vào năm 2022. Nghiên cứu của ông cho thấy chi phí vận chuyển tăng 20% sẽ làm tăng tỷ lệ lạm phát thêm 0,15% một năm sau đó.
Chuyên gia kinh tế này cho biết, mặc dù giá vận chuyển hiện thấp hơn so với thời kỳ đại dịch, nhưng mức tăng như vậy có thể làm suy yếu nỗ lực của Fed trong cuộc chiến chống lạm phát và không nên bị lờ đi.
Theo Ủy ban liên chính phủ về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc, trung bình các đợt nắng nóng kéo dài thêm 2,6 ngày trong giai đoạn 2016-2020 so với giai đoạn 1985-2005. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho rằng vẫn chưa rõ liệu tình trạng hạn hán ở Panama có trở nên tồi tệ hơn hay không vì nước này nằm giữa vùng thời tiết ở Caribe nhiều mưa hơn và Thái Bình Dương khô hạn hơn.
Kênh đào Panama là một trong những tuyến đường thủy nhanh nhất và có chi phí thấp nhất để vận chuyển ngũ cốc và các mặt hàng nông nghiệp khác, cũng như hàng tiêu dùng từ Trung Quốc và những trung tâm sản xuất khác ở châu Á đến các cảng của Mỹ.
Có khoảng 5% thương mại hàng hải toàn cầu hàng năm đi qua kênh đào này. Trong tháng 4 vừa qua, các tàu container chiếm 45% lưu lượng, tiếp theo là các tàu chở khí đốt tự nhiên hóa lỏng (LNG), hàng rời và khí tự nhiên hóa lỏng.
Theo phát ngôn viên Cơ quan Quản lý kênh đào Panama, Octavio Colindres, các tàu chở LNG không bị ảnh hưởng bởi những thay đổi gần đây vì các tàu này thường chỉ ở độ sâu khoảng 11 m trong nước. Nhưng bất kỳ sự tắc nghẽn nào cũng là nguyên nhân gây lo lắng với việc mở rộng xuất khẩu LNG của Mỹ trong vòng 5 năm tới.
Nếu các tàu LNG phải tránh kênh đào Panama vì tắc nghẽn hoặc chi phí gia tăng, thì các giải pháp thay thế là các tuyến đường dài hơn quanh Mũi Hảo Vọng ở cực Nam châu Phi hoặc qua kênh đào Suez, khiến hải trình kéo dài hàng tuần. Hutchison cho biết: Mặc dù có những lựa chọn thay thế, nhưng con kênh rất quan trọng đối với LNG và các loại hàng hóa khác.
