Người lao động, doanh nghiệp Việt Nam sẽ được hưởng lợi gì khi AEC trở thành một thị trường lao động mở, rào cản giữa các doanh nghiệp trong khối ASEAN hầu như rất ít, thưa bà?
Điều dễ thấy đầu tiên là người lao động Việt Nam không chỉ có nhiều cơ hội nghề nghiệp trong nước hơn, mà còn thêm cơ hội ra làm việc ở các nước trong khu vực. Cơ hội tương tác và nâng cao kinh nghiệm, kỹ năng nghề nghiệp ở các nước lân cận là điều người lao động Việt Nam sẽ được trau dồi thêm. Ngoài ra, tính linh hoạt khi làm việc ở nhiều nơi (mobility), vốn là một điểm chưa mạnh của người Việt sẽ được cải thiện đáng kể.
Trong bối cảnh hội nhập này, các doanh nghiệp đang hoạt động tại Việt Nam sẽ được hưởng lợi lớn về mặt nguồn nhân lực, khi thị trường lao động mở, nguồn nhân lực từ các nước lân cận cũng sẽ tìm kiếm cơ hội tại Việt Nam, dẫn đến nguồn cung lao động dồi dào, đa dạng và phong phú hơn. Doanh nghiệp sẽ có nhiều sự lựa chọn từ những ứng viên giỏi chuyên môn và giàu kinh nghiệm, mang đến nhiều “màu sắc” khác nhau cho doanh nghiệp.
Việt Nam là quốc gia có nền kinh tế đang phát triển, sự dịch chuyển lao động và sự năng động của thị trường lao động cao hơn so với các nước trong khu vực. Người lao động có nhiều cơ hội nghề nghiệp hơn và nhu cầu nhân tài từ các phía các doanh nghiệp luôn cao. Vì vậy, gia nhập vào AEC được xem như một đòn bẩy giúp doanh nghiệp và người lao động tương tác với thị trường bên ngoài, giải quyết những khó khăn và nút thắt hiện tại.
Theo bà, mức độ sẵn sàng của các doanh nghiệp cho cơ hội hội nhập của thị trường lao động hiện nay ra sao?
Theo thống kê gần đây của một tổ chức, có tới khoảng 76% doanh nghiệp tại Việt Nam không biết về AEC, mức độ nhận biết chỉ nằm tập trung ở các công ty lớn. Trong khi đó, tại những công ty đa quốc gia, doanh nghiệp nước ngoài, việc tuyển dụng lực lượng lao động từ các quốc gia lân cận đã có sự chuẩn bị kỹ càng. Việc sử dụng các công cụ online hoặc mạng xã hội như Facebook, LinkedIn… cùng với sự hỗ trợ của đa phương tiện như video conference, Skype… tạo điều kiện thuận lợi để các doanh nghiệp này dễ dàng làm việc và tiếp cận với nhóm lao động khác. Các công ty đa quốc gia, đa văn hóa trong nội tại một doanh nghiệp, với các chính sách giao lưu, trao đổi nhân tài trong phạm vi công ty diễn ra thường xuyên, liên tục sẽ dễ dàng thu hút và tuyển dụng nhân tài từ các nước ASEAN.
Với các doanh nghiệp Việt Nam có quy mô lớn, sự nhận thức về AEC cũng được phác họa rõ nét. Tuy nhiên, sự chuẩn bị cho việc tuyển dụng và cho sự năng động của thị trường lao động chỉ đang ở mức độ chuẩn bị trong tư tưởng. Một phần vì các doanh nghiệp này vẫn đang trong quá trình tự ổn định và chuyên nghiệp hóa bản thân, việc đa văn hóa khi doanh nghiệp đang còn giai đoạn cần hoàn thiện và việc thích nghi vào văn hóa Việt Nam là điều không đơn giản.
Còn với các doanh nghiệp vừa và nhỏ, ưu tiên hàng đầu hiện nay vẫn là tập trung xây dựng nội bộ.
Với một môi trường lao động mở như vậy, cơ hội lựa chọn với người lao động lớn hơn, các doanh nghiệp cũng đối mặt với nguy cơ chảy máu chất xám?
Đúng như vậy. AEC không chỉ hoàn toàn mở ra cơ hội cho doanh nghiệp, mà đi kèm với đó là nhiều thách thức. Doanh nghiệp Việt Nam sẽ phải cạnh tranh gay gắt với các đối thủ trong khu vực trong thu hút nhân tài và trước mắt có thể đối mặt với nguy cơ chảy máu chất xám.
Những nhân sự giỏi của doanh nghiệp có thể ra đi, tìm đến những doanh nghiệp có mức thu nhập và các chính sách đãi ngộ tốt hơn, môi trường làm việc tốt hơn. Đây là quy luật khó tránh khỏi. Vì vậy, cộng đồng doanh nghiệp trong nước cần có sự chuẩn bị kỹ càng khi Việt Nam chính thức gia nhập AEC. Bởi việc biến động về nhân sự có thể kéo theo nhiều hệ lụy, thậm chí là sự đổ vỡ của doanh nghiệp, tổ chức.
Bà Tiêu Yến Trinh
Để hạn chế ảnh hưởng tiêu cực từ thị trường lao động mở hơn, theo bà, các doanh nghiệp trong nước cần chuẩn bị những gì?
Theo tôi, doanh nghiệp trước hết cần hiểu rõ bản thân, phân tích những điểm mạnh và điểm cần cải thiện về nhu cầu lao động; có những chiến lược nhân sự hợp lý để vẫn có thể tối đa hóa những cơ hội AEC, nhưng vẫn đảm bảo ưu thế cạnh tranh.
Doanh nghiệp cần đầu tư hơn vào công tác quản trị nhân sự. Việc mở rộng cơ hội tuyển dụng nhân sự chất lượng cao từ nước ngoài chỉ được thể hiện tốt nhất khi doanh nghiệp có một quy trình và hệ thống quản trị nội bộ chuẩn mực, môi trường làm việc chuyên nghiệp, để bất cứ người lao động có một quốc tịch, đến từ nền văn hóa nào cũng dễ dàng thích nghi được.
Là doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tư vấn về nhân sự, Talentnet có khuyến nghị cụ thể gì với các DN trong nước trong việc giữ chân người tài cũng như thu hút nhân sự giỏi từ nước ngoài?
Để giữ chân người tài, doanh nghiệp cũng cần hiểu rõ chính sách nhân sự và ưu thế của những doanh nghiệp khác, xác định điểm mạnh cũng như ưu thế cạnh tranh của doanh nghiệp mình cho các chính sách giữ người hợp lý.
Những thông tin về lương, thưởng của ứng viên tại nước ngoài; so sánh với cấu trúc lương, thưởng tại Việt Nam cùng với những khác biệt về mức sống và chi phí sinh hoạt cần được doanh nghiệp tìm hiểu kỹ bằng nhiều phương cách như thông qua các công ty khảo sát lương toàn cầu... để có mức chi trả lương vừa hợp lý với doanh nghiệp vừa đảm bảo thu hút nhân tài, vừa tạo nên thông tin truyền đạt đến họ một cách rõ ràng và minh bạch.
Doanh nghiệp Việt Nam cũng cần tìm hiểu kỹ về phong cách làm việc của người lao động tại các nước lân cận cũng như mong đợi của họ khi làm việc tại Việt Nam và doanh nghiệp để có những chính sách nhân sự hợp lý. Ngoài ra, những thông tin về giấy tờ, luật lao động dành cho người nước ngoài, visa làm việc…. cũng là những vấn đề doanh nghiệp cần tìm hiểu kỹ.
Xu hướng chung của các doanh nghiệp tại các nền kinh tế phát triển là hợp tác với đối tác tuyển dụng nhân sự uy tín hoặc nhờ đến sự tư vấn của chuyên gia trong lĩnh vực này. Gia nhập AEC không phải là một trào lưu, mà là doanh nghiệp cần có những sự chuẩn bị và bước đi vững chắc. Làm việc với đơn vị tư vấn có chuyên môn sẽ giúp doanh nghiệp xác định rõ nhu cầu, có những tư vấn hợp lý về tổng chi phí cho một người lao động nước ngoài tại doanh nghiệp và những đóng góp của người đó tại công việc kinh doanh. Bên cạnh đó, những vấn đề về thủ tục, những thông tin về luật lao động, giấy tờ, hành chính… cũng như đối tác tư vấn cho cả doanh nghiệp và người lao động một cách hợp lý.
