Chính phủ đề xuất cơ chế, chính sách đặc thù để phát triển TP.HCM.
Hướng tới xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế
Dự thảo Nghị quyết được Chính phủ trình có 2 loại chính sách với tổng cộng 44 nội dung cụ thể, gồm các chính sách đã được quy định tại Nghị quyết 54 hoặc được áp dụng tại các địa phương khác và các chính sách mới lần đầu tiên được quy định.
Trong những chính sách mới có 4 nhóm vấn đề lần đầu được quy định, gồm: Đầu tư; tài chính - ngân sách; quản lý đất đai, quy hoạch; tổ chức bộ máy.
Về quản lý đầu tư, Chính phủ trình Quốc hội cho phép TP.HCM thí điểm mô hình phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông (TOD). Đây là mô hình lấy định hướng phát triển giao thông công cộng làm cơ sở cho quy hoạch, phát triển đô thị nhằm nâng cao hiệu quả sử dụng đất, công trình công cộng, giảm ùn tắc giao thông và ô nhiễm môi trường.
Theo dự thảo, HĐND Thành phố quyết định sử dụng ngân sách địa phương để triển khai dự án đầu tư công độc lập nhằm thực hiện công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư đối với các dự án đầu tư theo đồ án thiết kế đô thị riêng, đồ án quy hoạch đô thị vùng phụ cận các nhà ga thuộc tuyến đường sắt được cấp thẩm quyền phê duyệt dọc theo tuyến Đường sắt đô thị số 1 (Bến Thành - Suối Tiên), Đường sắt đô thị số 2 (Bến Thành - Tham Lương), vùng phụ cận các nút giao thông dọc tuyến đường Vành đai 3 thuộc địa phận Thành phố để thu hồi đất, chỉnh trang, phát triển đô thị, thực hiện tái định cư tại chỗ, tạo quỹ đất để đấu giá lựa chọn nhà đầu tư các dự án phát triển đô thị theo quy định.
Về tài chính, ngân sách, dự thảo nghị quyết cho phép TP.HCM sử dụng các mái nhà đảm bảo các điều kiện kỹ thuật của các trụ sở cơ quan hành chính, đơn vị sự nghiệp công, trụ sở của các cơ quan, đơn vị được xác định là tài sản công trên địa bàn Thành phố để lắp đặt hệ thống điện mặt trời, cung cấp điện phục vụ cho hoạt động của trụ sở. Phần điện còn thừa do không sử dụng hết thực hiện theo quy định pháp luật về điện lực.
Với tổ chức bộ máy của Thành phố Thủ Đức, dự thảo Nghị quyết quy định HĐND, UBND, Chủ tịch UBND TP.HCM phân cấp, ủy quyền một số nhiệm vụ, quyền hạn thuộc thẩm quyền cho HĐND, UBND, Chủ tịch UBND Thành phố Thủ Đức trong các lĩnh vực: quản lý đầu tư; tài chính ngân sách; quản lý kinh tế; quản lý đô thị và tài nguyên môi trường; quản lý văn hóa xã hội; tổ chức bộ máy quản lý hành chính của chính quyền đô thị và quản lý cán bộ, công chức, viên chức.
Cũng theo dự thảo, ở điều khoản thi hành, Chính phủ có trách nhiệm trình Quốc hội thí điểm một số cơ chế, chính sách đột phá, vượt trội, cạnh tranh quốc tế để xây dựng Trung tâm tài chính quốc tế tại TP.HCM; thí điểm cơ chế chính sách đặc thù phát triển liên hiệp Hợp tác xã Thương mại TP.HCM (SaiGon Coop) hoạt động theo mô hình Liên đoàn Hợp tác xã.
Tuy nhiên, đa số ý kiến tại cơ quan thẩm tra (uỷ ban Tài chính – Ngân sách của Quốc hội cho rằng, việc đưa vào Dự thảo nội dung trên là chưa đủ căn cứ. Đề nghị rà soát, quy định theo đúng Nghị quyết 31- NQ/TW của Bộ Chính trị, theo đó chỉ quy định: “Nghiên cứu, sớm trình Quốc hội ban hành chính sách thúc đẩy hình thành và phát triển Trung tâm Tài chính quốc tế TP.HCM”.
Chú trọng hơn nữa những chính sách thực sự đột phá
Về tổng thể, Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội cần cho rằng cần chú trọng hơn nữa những chính sách thực sự đột phá, tạo bước chuyển mới trong khai thác tiềm năng của thành phố .
“Tại Dự thảo đã có một số chính sách được coi là đột phá, song cũng chỉ ở quy mô hẹp. Đề nghị nghiên cứu để có bước vượt trội, tránh nhiều về số lượng nhưng hạn chế về sức nặng", báo cáo thẩm tra nêu.
Trong nhóm chính sách kế thừa Nghị quyết 54 và có sửa đổi, bổ sung, Ủy ban Tài chính - Ngân sách đề cập cơ chế cho phép TP.HCM được vay với tổng mức dư nợ không quá 120% số thu được hưởng.
Đa số ý kiến trong cơ quan thẩm tra nhất trí với đề xuất này vì cho rằng nhu cầu vay vốn để triển khai các dự án đến năm 2030 của Thành phố là rất lớn, trong khi theo tính toán, từ sau năm 2026, Thành phố không còn bảo đảm hạn mức dư nợ vay để vay tiếp. Do vậy, để tạo thêm dư địa, nguồn lực cho Thành phố thì việc quy định nâng trần mức vay cho như Dự thảo Nghị quyết là cần thiết.
Nhưng cũng có ý kiến nêu thực tế khi triển khai Nghị quyết 54 với tỷ lệ vay không quá 90%, Thành phố chỉ thực hiện 31,9% mức dư nợ cho phép. Do vậy, ý kiến này đề nghị giữ tỷ lệ vay không quá 90% số thu được hưởng theo phân cấp.
Về đề xuất ngành, nghề ưu tiên thu hút nhà đầu tư chiến lược vào TPHCM, cơ quan thẩm tra cho rằng đối tượng thu hút là các dự án quy mô vốn trung bình; lĩnh vực, phạm vi ưu tiên thu hút rộng; điều kiện cần đáp ứng khá đơn giản; số lượng doanh nghiệp, dự án tại Thành phố là rất lớn, dẫn đến việc áp dụng ưu đãi có thể tác động đến ngân sách Nhà nước.
Do vậy, cơ quan thẩm tra đề nghị đánh giá tác động thận trọng, đặc biệt tác động đối với ngân sách, đưa ra dự ước cụ thể để làm căn cứ trình Quốc hội xem xét, quyết định.
Về những chính sách mới liên quan quản lý đầu tư, Chính phủ đề xuất TPHCM được sử dụng nguồn tăng thu ngân sách địa phương để bổ sung kế hoạch đầu tư công.
Ủy ban Tài chính - Ngân sách nhất trí với quy định này vì cho rằng TPHCM là địa phương có mật độ dân số cao nhất cả nước, việc đầu tư các công trình cơ sở hạ tầng là nhu cầu cấp bách. Tờ trình cũng cho biết, Thành phố đủ năng lực vốn để thực hiện (dự kiến có thể huy động từ các nguồn tăng thu khoảng 119.000 tỷ đồng). Do vậy, việc cho phép Thành phố chủ động, linh hoạt sử dụng nguồn tăng thu ngân sách địa phương để chi đầu tư, theo cơ quan thẩm tra, là phù hợp.
Về cơ chế thí điểm mô hình phát triển đô thị theo định hướng phát triển giao thông (TOD - Transit Oriented Development), Ủy ban Tài chính - Ngân sách đánh giá quy định này mang tính chất đột phá.
Nhưng cơ quan thẩm tra phân tích, nếu theo dự thảo nghị quyết, có thể bó hẹp, hạn chế hiệu quả chính sách. Bởi TPHCM chỉ được thực hiện trên địa bàn nhất định, đó là: “vùng phụ cận các nhà ga thuộc tuyến đường sắt được cấp thẩm quyền phê duyệt dọc theo tuyến Đường sắt đô thị số 1 (Bến Thành - Suối Tiên), Đường sắt đô thị số 2 (Bến Thành - Tham Lương), vùng phụ cận các nút giao thông dọc tuyến đường Vành đai 3 thuộc địa phận Thành phố”.
Liên quan đến các dự án đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP), Chính phủ đề xuất nhiều nội dung mới như cho phép áp dụng đầu tư PPP với các dự án đầu tư trong lĩnh vực thể thao, công nghiệp văn hóa, bảo tàng, di tích và di sản văn hóa có quy mô không thấp hơn 100 tỷ; được áp dụng hợp đồng BOT với dự án nâng cấp, mở rộng, hiện đại hóa công trình đường bộ hiện hữu…Những đề xuất này được cơ quan thẩm tra đồng tình.
Một số ý kiến đề nghị áp dụng PPP đối với cả lĩnh vực giáo dục, y tế, khoa học, công nghệ và giao cho HĐND Thành phố quyết định mức cụ thể trên cơ sở nhu cầu các dự án cần xã hội hóa.
